پاسخ سوال‌های شرعی درباره «خمس و زکات فطره»

در مورد زکات نیز این گونه است؛ البته پرداخت زکات بر همه واجب نیست، به غیر از زکات فطره که آن هم شرایط خاصی دارد.

این موضوع باعث شده سوال این هفته را در همین باب مطرح کنیم؛ مثلاً اینکه زکات و زکات فطره چیست؟ زکات فطره را چه کسی باید پرداخت کند؟ سال خمسی چگونه محاسبه می‌شود؟ آیا شخص خودش می‌تواند خمس و زکات فطره را به دست مستحق برساند؟ اصلاً خمس و زکات (زکات فطره) به چه کسانی تعلق می‌گیرد و موارد مصرفی آن‌ها کجاست؟ پاسخ این سوالات و مابقی آن را در ادامه خواهید خواند.

آیا پرداخت خمس واجب فوری است؟ (یعنی اگر شخص سر سال خمسی، خمس اموالش را جدا نموده باشد، آیا لازم است همان وقت آن را به مرجع خود تحویل دهد یا این‌که فاصله بین جدا کردن و پرداخت کردن اگر متعارف باشد، اشکال ندارد؟

پرداخت خمس فوریّت دارد و اگر پرداخت فوری مشکل است می‌تواند تا زمان امکان پرداخت، از طریق تماس تلفنی اجازه بگیرد.

سلام من یک مقدار طلا برای جهیزیه فرزندانم کنار گذاشتم. آیا باید خمس آنها را پرداخت کنم، الان کالایی خریداری نمی‌کنم چون ممکن است تا زمان ازدواج بچه‌ها آن وسایل را دوست نداشته باشند.

اگر براى تهیه وسایل مورد نیاز در آینده نزدیک (مثلاً تا سه ماه پس از سال خمسى) پس انداز شده باشد و با پرداخت خمس نتوانید آن‌ها را تهیه کنید، خمس ندارد.

آیا پول دیه تصادف خمس دارد؟

دیه خمس ندارد.

زکات به چه مالی و چقدر به هر مال تعلق می گیرد؟ اصلاً زکات چیست؟

بنا بر فتوای مراجع عظام تقلید، زکات بر ۹ چیز گندم، جو، خرما، کشمش، طلا، نقره، شتر، گاو و گوسفند واجب است.

زکات گندم، جو، خرما و کشمش وقتى واجب مى شود که به مقدار ۸۴۷ کیلوگرم برسند و در این صورت اگر غالباً از آب باران یا نهر آبیاری شوند، یک دهم و اگر غالباً با آب چاه و مانند آن آبیاری شوند یک بیستم و چنانچه از هر دو به طور مشترک استفاده شود، یک پانزدهم از آن محصول به عنوان زکات پرداخت می‌شود.

همچنین در زکات شتر، نصاب مختلفی دارد؛ هنگامی که تعداد شتر به پنج برسد زکات آن یک گوسفند است و تا شماره شتر به این مقدار نرسد زکات ندارد. پس از آن برای هر پنج شتر یک گوسفند، اضافه می‌شود تا شماره شتر‌ها به ۳۰ برسد که زکات آن یک شتر است. نصاب اول گوسفند، چهل رأس است و در این صورت زکات آن یک گوسفند است و تا تعداد گوسفندان به چهل نرسد زکات ندارد. نصاب دوم آن، ۱۲۱ رأس است که زکات آن دو گوسفند است. نصاب سوم، ۲۰۱ رأس است که زکات آن سه گوسفند است؛ و برای موارد بالاتر از آن، باید آن‌ها را صد تا صد تا حساب کنید و براى هر صدتاى آن‌ها یک گوسفند بدهید.

نصاب طلا، بیست مثقال شرعی است که بنابر قول مشهور حدود هفتاد گرم می‌شود و در این صورت زکات آن ۵/۲ درصد است؛ هر چهار مثقال شرعی که به آن زیاد شود، ۵/۲ در صد طلای اضافی را باید به عنوان زکات بدهد. نصاب نقره، ۱۰۵ مثقال معمولى است که بنابر قول مشهور حدود ۴۸۴ گرم می‌شود و اگر نقره به این مقدار برسد و شرایط دیگر را هم که گفته شد داشته باشد، انسان باید ۵/۲ درصد آن را بابت زکات بدهد. هر ۲۱ مثقال معمولی که به این مقدار زیاد شود، ۵/۲ درصد نقره‌ اضافی را باید به عنوان زکات بدهید.

آیا سهامی که از طریق بورس خریداری شده، خمس دارد؟

طبق نظر همه مراجع تقلید، سر سال باید خمس آن پرداخت شود؛ چون حکم سرمایه را دارد.

من دو ماه سر بارداری و یک ماه سر شیر دهی روزه خوردم. چقدر باید کفاره بدهم؟

اگر شخص بر اثر عذر شرعی روزه ماه رمضان را نگرفته، فقط قضا بر او واجب است و در صورتی که عذر او در خوردن روزه خوف از ضرر روزه بر جنین یا کودکش بوده، باید علاوه بر قضا برای هر روز یک مد طعام به عنوان فدیه بپردازد. اگر قضا را بعد از ماه رمضان تا ماه رمضان سال بعد بدون عذر شرعی به تأخیر انداخته، فدیه دیگری هم بر او واجب است؛ یعنی باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و در صورتی که عذر او خوف ضرر برای خودش بوده، حکم سایر موارد خوف ضرر را دارد که در صورت استمرار این خوف تا ماه رمضان سال بعد، قضا از وی ساقط است و فقط فدیه (یک مد طعام) بر او واجب است.

آیا به لباس‌ها و رختخواب‌های استفاده نشده در سال خمس تعلق می‌گیرد؟

لوازمی که با استفاده از آن‌ها عین آن باقی می‏ ماند مثل فرش و غیر آن خمس ندارد. ولی از نیاز‌های مصرفی روزمره مانند برنج و روغن و غیره، آنچه اضافه بیاید و تا سر سال خمسی باقی بماند، خمس دارد.

به مالی که برای آینده پس انداز کرده ایم، هم خمس تعلق می‌گیرد؟

آیت اللّه بهجت: اگر بدون پس انداز کردن، نمى توانند وسایل مورد نیاز خود را در آینده تهیه کنند؛ چنانچه پس انداز کوتاه مدت (مثلاً تا سه سال) باشد، خمس ندارد.

آیت اللّه خامنه اى: اگر براى تهیه وسایل مورد نیاز در آینده نزدیک (مثلاً تا سه ماه پس از سال خمسى) پس انداز شده باشد و با پرداخت خمس آن نتواند آن‌ها را تهیه کند، خمس ندارد.

اشخاصی که پول برای فرزندان پس‌انداز می‌کنند و هدف آن‌ها فرار از خمس نیست؛ الف: اگر فرزندان آن‌ها بالغ نباشند، چون پدر حق وکالت و اجازه دخل و تصرّف دارد، آیا به این پول خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟ ب: اگر به علت نیاز زندگی از پول پس‌انداز فرزندان استفاده شود و مجدداً جایگزین شود، آیا به پول اولیه، خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟

اگر واقعاً به آن‌ها هبه کنند و مناسب شأن هبه کننده باشد، خمس ندارد؛ ولی دخل و تصرّف در آن منوط به این است که برای طفل زیان یا مفسده‌ای نداشته باشد، اما اگر هبه نشده است و صِرفاً پس‌انداز به نام آنهاست خمس دارد.

من مقلد حضرت آیت الله خامنه‌ای هستم. آیا به پاداش و حق مرخصی بعد ازبازنشستگی خمس تعلق می گیرد یا خیر؟

حق سنوات (پاداش بازنشستگی) خمس ندارد. ولی پولی که در برابر کار کردن به کارمند داده می‌شود مانند پول مرخصی‌ها در صورتی که تا سر سال خمسی باقی بماند و صرف در مؤونه (نیاز و احتیاجات) نشود، خمس دارد.

باشگاه خبرنگاران