مفهوم عید در آیینه وحی

شبستان، فرا رسیدن بهار طبیعت و آغاز سال جدید که روزهای ابتدایی آن در فرهنگ ما ایرانیان عید نورز نام گرفته است در کنار توجه دهی ما به معاد زمین درپی خوابی چند ماهه، فرصتی است تا ابعاد مختلف این ایام را در نگاه وحی واکاوی کنیم.

یکی از واژه هایی که می توان در آیینه وحی به آن نگریست عید است.

عید در لغت از ماده عود به معنى بازگشت است و به روزهایى که مشکلات از قوم و جمعیتى بر طرف مى‏شود و بازگشت به پیروزی ها و راحتى‏هاى نخستین مى‏کند عید گفته مى‏شود و در اعیاد اسلامى به مناسبت اینکه در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکى فطرى نخستین به روح و جان باز مى‏گردد، و آلودگی ها که بر خلاف فطرت است، از میان مى‏رود، عید گفته شده است، و از آنجا که روز نزول مائده روز بازگشت به پیروزى و پاکى و ایمان به خدا بوده است حضرت مسیح (ع) آن را" عید" نامیده و همانطور که در روایات وارد شده نزول مائده در روز یکشنبه بود و شاید یکى از علل احترام روز یکشنبه در نظر مسیحیان نیز همین بوده است.

واژه «عید» در قرآن کریم تنها یک‌بار در آیه 114، سوره مائده آمده است؛ (قالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَیْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ تَکُونُ لَنا عِیداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آیَةً مِنْکَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ).

بارالها! بر ما از آسمان مائده‌ای فرو فرست تا این روز برای ما و کسانی که پس از ما آیند روز عید مبارکی گردد و آیت و حجتی از جانب تو برای ما باشد، که تو بهترین روزی دهندگانى.

عیسی‌بن‌مریم این دعا را آن هنگام که حورایون به او گفته بودند که: «ای عیسی‌ابن‌مریم، آیا خدای تو می‌تواند برای ما از آسمان مائده فرستد؟» عیسی در پاسخ آنان می گوید: «اگر ایمان آورده‌اید از خدا بترسید! و هرگز شک در قدرت خدا و یا شک در اجابت دعای پیغمبر خدا نکنید.» حواریون گفتند «(ما شک نکرده‌ایم لیکن) می‌خواهیم که از آن مائده آسمانی تناول کنیم تا دل‌های ما مطمئن شود (و بر یقین ما بیفزاید) و تا به راستی عهدهای تو پی بریم و بر آن گواه باشیم.»

نامگذاری روزهای اضحی با عنوان عید

‌عید‌ روزی است که در آن سود و منفعتی به دست بیاید و در شرع مقدس اسلام، روزهای اضحی(قربان) و فطر «عید» نامیده می‌شوند. که در عید اضحی قربانى و در عید فطر زکات فطره مطرح است. نیز می توان گفت، عید آن روزی است که در آن نماز ویژه‌ای برگزار کنند، یا روزی است که مجمعی در آن فراهم آید، و یا آنکه عید روزی است که خلق از ماتم به شادمانی (عود) کنند، یا روزی است که زندانیان را از زندان رها کنند، و یا کودکان را از مکتب بیرون فرستند، یا روزی است که تفاوتی میان درویش و توانگر نباشد، یا آن‌که (عید) روز شریف و ارجمندی می‌تواند باشد.

از قرآن کریم (سوره مائده) استفاده می‌شود که حضرت عیسی و مسیح روز نزول مائده را که سالروز وقوع یک معجزه الهی در تاریخ است برای همه انسان ها (عید) قرار داده است، تا این روز آیت و حجتی از جانب خداوند برای مردمان در تمامی اعصار بوده باشد و به میمنت این پدیده پر‌برکت همه ساله شادمانی و خجستگی آن روز تکرار گردد.

از آنجا که «مائده» به معنای خوان پر‌نعمت، تنها دوبار در سوره مائده آمده است، می‌توان گفت نزول رزق از آسمان به درخواست حضرت عیسی مسیح‌(ع) ویژگی خاصی داشته است که به خاطر آن عنوان «مائده» را به خود گرفته است.

راغب اصفهانی می‌گوید: مائده طبق و خوانی است که در آن طعام باشد که هم به آن طبق و هم به طعام مائده گفته می‌شود.

عید زمان نزول برکات آسمانی

بنابراین، عید در این آیه اشاره دارد به نزول یک برکت آسمانی در پوشش طبق یا طبق‌هایی از طعام و خوردنی که می‌تواند تکرار و بازگشت آن روز نیز همان برکات را به همراه داشته باشد و از این جهت، آیت و حجتی دیگر از جانب خداوند متعال برای انسان‌ها و فرصتی دیگر برای ایجاد ارتباط با خدا و ذکر و یاد او در دل‌ها و زبان‌ها باشد.

عید در روایات اسلامی

جمعه، فطر، اضحی و غدیر خم مهمترین روزهایی هستند که از آنها در روایات اسلامی با عنوان ( عید ) یاد شده است و هر یک از این روزها اعمال و آداب و مراسم مشترک یا خاص خود را دارند.مهمترین اعمال وآداب مشترک این اعیاد عبارتند از: غسل کردن و حمام کردن، پوشیدن جامه نیکو، استعمال بوی خوش، خواندن نماز و ادعیه، ضمن آنکه هر یک از آنها اعمال ویژه خود را نیز دارند. نکته جالب توجه در این اعمال و آداب و ادعیه آن است که غالبا" به نزول فرشتگان و ارواح وارستگان و فرود آمدن برکات آسمانی اشاره می شود. چنانگه تلاوت سوره قدر، به منظور اشاره به قدر و شرف و عظمت این اعیاد، و تاکید بر نزول فرشتگان و ( روح ) از آسمان مانند آن ، نوعا" در نمازهای ویژه این اعیاد مطرح است.

در شب جمعه و ملائکه از آسمان به زیر می آیند با قلم های طلا و صحیفه های نقره، و در پسین پنجشنبه و شب جمعه و روز جمعه تا غروب آفتاب جز صلوات بر محمد ( ص ) و آل او چیز دیگری نمی نویسند. شب عید اضحی ( قربان ) از لیالی متبرکه است و یکی از آن چهار شبی است که نگاه داشتن احیاء در آن شب توصیه شده است چرا که درهای آسمان در این شب باز است. در روایات آمده است که فضیلت شب عید فطر کمتر از شب قدر، شب نزول قرآن ، ملائکه و روح نیست.

عید غدیر خم نیز از عظیم ترین اعیاد است و نامش در آسمان روز عهد معهود است و آن روزی است که حضرت رسول (ص) امیرالمومنین (ع) را به خلافت خود برگزید احسان و انفاق در این روز چون شب قدر، اجری چندین برابر روزهای دیگر دارد. گفتنی است که در بعضی از ادعیه مربوط به این اعیاد وسعت رزق از خداوند متعال که خیرالرازقین است در خواست می شود.