شوک صفر به اقتصاد/ 90 سال پس از تبدیل «تومان» به واحد اسپانیایی «ریال»، واحد پول ملی هم تغییر می کند؟

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه 598، طرح اصلاح پول ملی ایران اشاره به طرح حذف صفر و تغییر نام احتمالی واحد پولی ایران دارد. با توجه به تورم بالا در ایران و پایین آمدن ارزش پول ملی قرار بر حذف چند صفر (به پیشنهاد بانک مرکزی، حذف ۴ صفر) از پول ایران شده‌است. همچنین پیش از این گفته می شود که برای انتخاب نامی برای پول ملی جدید باید از مردم و مجلس نظرخواهی شود. ریال که در سال ۱۳۰۸ به جای تومان، واحد پول رسمی ایران شد در میان مردم ایران کاربردی ندارد و مردم هنوز از تومان به عنوان واحد پولی استفاده می‌کنند.

هم‌اکنون نام واحد پول اصلی کشورمان ریال و واحد پول فرعی تومان است. بانک مرکزی برای انتخاب نام پول ملی جدید از مردم و مجلس نظرخواهی می‌کند. غلامرضا مصباحی مقدم (رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس نهم) گفته‌است: «آنچه در افواه مردم وجود دارد تومان است و عمده بده‌بستان‌های مردم بر اساس تومان صورت می‌گیرد. حتی مسئولان کشور هم در محاسبات و محاورات شان کمتر از ریال استفاده می‌کنند؛ بنابراین اگر ما هم از تومان به جای ریال استفاده کنیم به جای سه صفر می‌توان چهار صفر را از پول ملی کشور حذف کرد.» این درحالیست که بسیاری، واژه‌های «تومان» و «ریال» را به دلیل ریشه غیر ایرانیشان نمی‌پسندند و بجای آن دریک، پارسی و ایرانی را پیشنهاد کرده‌اند.

 دلایل بانک مرکزی برای اصلاح پول ملی

بانک مرکزی ایران در این باره اعلام کرده‌است: تورم انباشته ۴ دهه اخیر اقتصاد کشور موجب کاهش قدرت خرید واحد پول کشور شده‌است. این واقعیت در کنار محدودیتهایی که جهت چاپ اسکناس درشت وجود داشت منجر به گسترش قابل توجه حجم اسکناس در جریان گردیده که تبعات آن در زیر آمده‌است:

 الف– استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات ساده روزمره

 ب- مشکلات مرتبط در زمینه‌های محاسباتی و حسابداری دفاتر

 ج- ناامنی در حمل مقادیر زیاد پول حتی برای مبادلات روزمره

 د- معطل شدن در صف بانک‌ها و معضلات شمارش حجم بالای اسکناس و سکه

 ه- تغییر واحد پول کشور از ریال به تومان به دلیل بزرگ شدن ارقام پولی

 و- اجبار در استفاده از ایران‌چک با توجه به مشکلات حقوقی ناظر بر آن

 ز- هزینه بالای چاپ و امحای اسکناس‌های درجریان با توجه به حجم انبوه اسکناس

 ح- بالا بودن استهلاک اسکناس به دلیل نگهداری آن در حجم زیاد

 مشکلات واحد پولی ریال

با وجود کنار گذاشتن رسمی تومان در سال ۱۳۰۸ (زمان رضاشاه پهلوی) و جایگزینی واحد پولی اسپانیایی ریال به جای آن، مردم واحد پولی فرنگی و نامأنوس ریال را به کار نگرفتند و ۱۰ ریال را برابر ۱ تومان گرفتند. با وجود گذشت سالیان بسیار هنوز واحد ریال بین مردم ایران جا نیفتاده است و واحد تومان کاربرد دارد.

استفاده مردم ایران از واحد پولی تومان به جای ۱۰ ریال باعث سردرگمی و مشکلاتی شده‌است. چون پول رسمی بر اساس ریال است و مردم در ذهن‌شان فقط تومان را به کار می‌گیرند مجبورند هر گاه که قیمتی را به ریال می‌شنوند آن را به تومان تبدیل کنند و این موضوع یک تلاش ذهنی بی‌فایده را بر ایرانیان تحمیل می‌کند که گاهی با خطا همراه می‌شود. در بسیاری از مواقع نیز مشخص نیست که قیمت درج شده به تومان است یا ریال. چنین وضعیتی که دو واحد پولی متفاوت به این شکل (یکی رسمی و دیگری در میان مردم) وجود داشته باشد تنها در ایران حکم فرماست. این موضوع برای گردشگران خارجی در ایران نیز باعث مشکل می‌شود.

از اواخر دههٔ ۱۳۸۰ به دلیل تورم بالا و پایین آمدن ارزش پولی ایران قرار بر حذف صفر از پول ایران شده‌است. علاوه بر این، به دلیل اینکه واحد پولی ریال ریشهٔ اسپانیایی دارد و دارای سابقهٍ تاریخی در ایران نیست و مهمتر از همه در میان مردم مقبولیت نیافته‌است قرار شده‌است واحد پولی جدید به جای آن برگزیده شود؛ و با اینکه در سال ۱۳۰۸ ریال واحد پولی رسمی ایران شد ولی هنوز تومان در میان مردم رواج دارد و ریال کاربردی میان مردم ندارد. قرار است در اینباره از مردم نظرخواهی بشود و احتمال برگزاری همه‌پرسی نیز وجود دارد.

اگرچه واحد پولی ایران، ریال است، اما مردم معاملات خود را برپایهٔ تومان انجام می‌دهند. بسیاری از آنها در نوشتن یا خواندن صفرها در عملیات بانکی (تبدیل تومان به ریال) یا هنگام خواندن گزارش‌های اقتصادی در رسانه‌ها دچار مشکل می‌شوند. امروزه واحد پول ریال نسبت به تومان در زندگی مردم نقش چندانی ندارد و از سوی دیگر، داد و ستد روزانه مردم بیشتر با تومان انجام می‌شود و ارتباط قیمت‌ها با ریال برای جامعه قابل لمس نمی‌باشد.

اثر حذف صفر از پول ملی بر زندگی مردم

واقعیت این است که حذف چهار صفر از پول ملی، اثری واقعی بر زندگی مردم ندارد اما اثر روانی تورم را کاهش می دهد. روشن است که وقتی پول درشت در بازار معامله شود، امکان هدررفت پول افزایش یافته و در معاملات پول با ارزش پایین در نظر گرفته نمی شود اما با حذف صفر، امکان اینکه معاملات با دقت بالاتری صورت گیرد، بیشتر می شود.