آمار عجیب از کانکس‌نشینی تهرانی‌ها در دوران روحانی‌مچکریم

به گزارش پایگاه 598، بر اساس آخرین آمارها در حال حاضر، دو میلیون و 300 هزار نفر در قالب 561 هزار خانوار در استان تهران و یک میلیون و 240 هزار نفر در قالب 318 هزار خانوار در سکونت‌گاه‎های غیررسمی زندگی می‎کنند. بر اساس این آمار تکان‎دهنده و با در نظرگرفتن جمعیت بالغ بر 15میلیونی در استان تهران، اکنون 15 درصد جمعیت پایتخت در سکونت‌گاه‎های غیررسمی زندگی می‎کنند.

 

به گزارش شرق، سکونت‌گاه‎های غیررسمی تهران به بخش‎های مختلفی تقسیم می‎شود و به عقیده کارشناسان، ملغمه‎ای از همه مشکلاتی است که در کشور وجود دارد. بر اساس شواهد موجود، زاغه‎نشینی، کپرنشینی و کانکس‎نشینی در حالی‎ که از سوی مرکز، مذموم قلمداد شده است و تلاش برای احیای زندگی اقشار آسیب‎پذیر در این مناطق صورت می‎گیرد، به نظر می‎رسد تمایل چندانی برای تغییر زندگی در این سکونت‌گاه‎ها وجود ندارد.

19 میلیون نفر با چالش نزول کیفی زندگی شهری روبه‌رو هستند
رضا نگهبان، مدیر کل راه و شهرسازی استان تهران، با بیان اینکه بر اساس آمارهای موجود هم‎اکنون 30 درصد از بافت‎های شهری با جمعیتی حدود 19 میلیون نفر با چالش‎های نزول کیفی زندگی شهری روبه‌رو هستند، می‎گوید: در حال حاضر عمده چالش‎های پیش‌ِروی شهرهای ایران را می‎توان در قالب مواردی همچون فاصله و شکاف طبقاتی، گسترش نابرابری در دسترسی به منابع و خدمات شهری، قطبی‌شدن شهرها، تشدید مخاطرات زیست‎محیطی و تشدید ابعاد گوناگون فقر شهری (در همه ابعاد از قبیل فقر درآمدی، بهداشتی، آموزشی، خدمات اجتماعی و پایه) نام برد که خود سبب شکل‎گیری معضلاتی ثانویه شده‎اند.

 

او در ادامه می‎افزاید: بی‎شک تبعات این چالش‎ها به این عرصه‎ها محدود نمی‎شوند و سایر پهنه‎های شهری و شهروندان را در مقیاسی سرزمینی تحت تأثیر قرار می‎دهند که بدون توجه به علل پیدایش و گسترش این نواحی و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، با نگاه صرفا کالبدی و پروژه‎محور و بدون توجه به هم‎افزایی، هم‎زبانی و مشارکت همه ذی‎نفعان و ذی‎نفوذان نمی‎توان به راه‎حلی برای مواجهه با نابسامانی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فزاینده در زندگی روزمره شهروندان دست یافت. از این‎رو ارتقای کیفیت زندگی شهری موضوعی است که باید به‎عنوان هدف غایی و تعهد مشترک همه دستگاه‎ها و سازمان‎های مختلف در قوای سه‎گانه کشور شناخته شود.

 

مدیر کل راه و شهرسازی استان تهران با اشاره به تلاش‎هایی که در زمینه پیشگیری و جلوگیری از گسترش بافت‎های ناکارآمد شهری در نظر گرفته شده، می‎افزاید: کارگروه پیش‌بینی و پیشگیری از گسترش بافت‌های ناکارآمد شهری (حاشیه‎نشینی) به مسئولیت معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان با عضویت نمایندگان صدا و سیما، فرهنگ و ارشاد اسلامی، راه و شهرسازی، نیروی انتظامی، استانداری و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط به‎عنوان زیرمجموعه کارگروه استانی و تولید محتوای ارتقای آگاهی‌های عمومی و اختصاصی پیشگیرانه با هدف «جلوگیری از تخریب و تصرف اراضی دولتی»، هشدار و انذار نسبت به تبعات سوء‎حقوقی و قضائی برای مرتکبان «تخریب و تصرف اراضی دولتی»، «تغییر کاربری غیرقانونی اراضی» و «تفکیک غیرقانونی اراضی» و... اقدام کنند.

 

اجرای طرح کاداستر برای جلوگیری از گسترش بافت‌های ناکارآمد شهری
به گفته او، مهم‌ترین مصوبه قابل پیگیری در کارگروه جلوگیری از گسترش بافت‌های ناکارآمد شهری اجرای طرح کاداستر در استان تهران است.با این حال، آماری که این مقام مسئول ارائه می‎دهد، نشان‎دهنده آن است که در سال‎های اخیر با گسترش قابل توجه سکونت‌گاه‎های غیررسمی در استان و شهر تهران روبه‌رو بوده‎ایم که تلاش‎ها برای ساماندهی آنها کماکان ادامه دارد.

 

زندگی 2 میلیون و 300 هزار نفر در استان تهران در سکونت‌گاه‎های غیررسمی
نگهبان با اشاره به مساحت سکونت‎گاه‎های غیررسمی در استان تهران و شهر تهران، به‌ترتیب می‎گوید: در حال حاضر، در هشت هزارو 772 هکتار در استان تهران و پنج‌هزارو 553 هکتار در شهر تهران، سکونت‌گاه غیررسمی وجود دارد. این مساحت در کل کشور 61 هزارو 657 هکتار است که نشان می‎دهد 14.23درصد مساحت کل سکونت‌گاه‎های غیررسمی در استان تهران قرار دارد. این رقم برای شهر تهران، 9درصد است.

 

او در ادامه می‎افزاید: دو میلیون و 300 هزار نفر جمعیت ساکن در سکونت‎گاه‎های غیررسمی در استان تهران و یک میلیون و 240 هزار نفر در شهر تهران زندگی می‎کنند که بعد خانوار در استان تهران، 4.1 و در شهر تهران 3.9 نفر است. با در نظرگرفتن این موضوع، در حال حاضر، 561 هزار خانوار در استان تهران و 318 هزار خانوار در شهر تهران در سکونت‌گاه‎های غیررسمی به سر می‎برند.

63 محله در تهران بازآفرینی می‎شوند
علی علیپور، مسئول ستاد هماهنگی بازآفرینی شهر استان تهران، در گفت‎وگو با «شرق» در‌این‌باره می‎گوید: براساس برنامه ششم، بالغ بر دوهزارو 700 محله شامل سکونت‎گاه‎های غیررسمی و بافت‎‎های ناکارآمد شهری (بافت فرسوده) داریم که نیازمند بازآفرینی هستند. این برنامه، وزارت راه و شهرسازی را مکلف کرده است سالانه بازآفرینی 270 محله را در دستور کار داشته باشد.

 

در سطح استان تهران، طبق برنامه ششم، 63 محله در استان تهران تا افق 1400 نیازمند بازآفرینی هستند.علیپور با بیان اینکه بازآفرینی اقدامی یکباره نیست و نیازمند زمان است، می‎افزاید: بر‌اساس‌این تصمیم گرفتیم طبق برنامه‎ریزی‎ها، تجمعی وارد عمل شویم و تنها شهری در کشور باشیم که به همه 63 محله به ‎طور هم‌زمان ورود می‎کنیم و مصوب ستاد را گرفتیم.

 

به گفته او، از این 63 محله، 45 محله در استان تهران و 18 محله مربوط به شهر تهران است که بازآفرینی را در آنها آغاز کردیم.این کارشناس با اشاره به اینکه قشری که در این بخش قرار می‎گیرند، آسیب‎پذیر و نیازمند توانمندسازی هستند، ادامه می‎دهد: علاوه بر برگزاری کارگاه‎های مختلف در این محله، احیا و بازسازی اماکنی که معتادان متجاهر در آنها حضور دارند، در دستور کار قرار می‎گیرد.

 

مسئول ستاد هماهنگی بازآفرینی شهر استان تهران در ادامه با اشاره به اینکه آموزش در این بخش بسیار دارای اهمیت است، می‎گوید: اگر توانمندسازی را در بدنه جامعه انجام دهیم، بسیار موفق‎تر خواهیم بود. بر‌اساس‌این روی آموزش گروه‎های همسالان و کودکان، زنانی که شورایاری‎های محله فعالیت می‎کنند و... تمرکز کرده‎ایم و برای آنها از مزایا و معایب بازآفرینی شهری می‎گوییم.

 

تسهیلات مسکن در بافت‎های فرسوده
علیپور در ادامه درباره فعالیت‎های کالبدی و اقتصادی این طرح می‎گوید: دو مدل تسهیلات در حوزه ساخت برای بازآفرینی در نظر گرفته‎ایم. تسهیلات ساخت در کلان‌شهرها، 50 میلیون تومان به لحاظ هر واحد و سایر شهرها تسهیلات 40 میلیون تومان با نرخ 9 درصد در نظر گرفته شده است. تسهیلات ودیعه مسکن به ازای هر واحد، 20 میلیون تومان نیز وجود دارد که به ‎صورت قرض‎الحسنه چهاردرصدی اختصاص می‎یابد.

 

او با بیان اینکه 35 درصد هزینه‎های کالبدی ساخت یک ساختمان را هزینه‎های غیرساخت تشکیل می‎دهند، ادامه می‎دهد: پروانه ساخت، هزینه انشعابات، هزینه نظام مهندسی و... در این دسته‎اند. در شهر تهران، در ستاد کلا‌ن‌شهر مصوب کردیم که هزینه‎های انشعابات آب، گاز و برق را در بافت‎های فرسوده تقریبا به صفر برسانیم. همچنین مقرر شد برای پروانه ساخت در این بخش‎ها، هزینه‎ای از سوی شهرداری دریافت نشود. هرچند براساس ماده 16 قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، در واقع شهرداری به مردم تخفیف می‎دهد؛ اما عینا به دیون وزارت راه و شهرسازی به شهرداری‎ منتقل می‎شود.

 

این کارشناس با اشاره به سه شاخص شناسایی بافت فرسوده می‎گوید: اولین شاخص ریزدانگی (50 درصد پلاک‎های خانه‎ها در یک محدود شهری، زیر 50 متر باشند) است، دوم، نفوذناپذیری (50 درصد گذرها در یک محدوده شهری، کمتر از شش‎ متر باشد) است. سوم، استفاده از مصالح کم‎دوام است.

 

او می‎افزاید: اگر امکانات تشویقی برای تجمیع ریزدانگی در محلات در نظر گرفته نشود، چند سال آینده وارد سیکل معیوبی می‎شویم که باز هم محلات نیازمند بازآفرینی خواهند بود؛ بنابراین تجمیع آنها را به صورت چند پلاک در نظر گرفته‎ایم. هرچه تعداد پلاک‎های تجمیع بیشتر باشد، از تراکم تشویقی بهتری برای ساخت استفاده خواهد کرد. این تراکم تشویقی این اجازه را به توسعه‎گران می‎دهد که وارد بافت فرسوده شوند. در‌حال‌حاضر شهرستان بهارستان، شهرستان قدس، قرچک و برخی از شهرستان‎های دیگر پروانه‎ها راه به ‎صورت رایگان در بافت‎های فرسوده در اختیار مراجعه‎کنندگان قرار می‎دهند.

 

علیپور با اشاره به سکونت‌گاه‎هایی غیررسمی در تهران می‎گوید: تهران به سبب آنکه پایتخت است، ملغمه‎ای از همه مشکلات کشور را در خود دارد. به‎ طور مصداقی، محله اسلام‎آباد زیر پل مدیریت در منطقه دو تهران و همچنین اوشون‎تپه در بومهن، جزء سکونت‌گاه‎های غیررسمی محسوب می‎شود.

 

در‌حال‌حاضر در اوشون‎تپه، کپرنشینی، کانکس‎نشینی و زندگی بدون آب و برق و گاز در جریان است.سکونت‌گاه‎های غیررسمی به خاطر همین اطلاق، به لحاظ مالکیتی دچار مشکل هستند. در بافت‎های فرسوده در برخی از جاها دچار مشکل هستند؛ اما در سکونت‌گاه‎های غیررسمی به خاطر همین اصطلاح، مشکل مالکیتی داریم و اسناد غیررسمی مالکیتی در حال دست به دست شدن و مبادله است و هیچ نظارتی نیز روی آنها وجود ندارد.

 

تمایل‌نداشتن زاغه‎نشینان برای تغییر زندگی
او با بیان اینکه سابقه برخی از این سکونت‌گاه‎های غیررسمی از شهرستان‎های ما بیشتر است، می‎گوید: یکی از مهم‎ترین مشکلات ما در سکونت‌گاه‎های غیررسمی آن است که ساکنان تمایلی به تغییر زندگی خود ندارند و تمایل به کانکس‎نشینی یا زاغه‎نشینی دارند. تلاش ما در اوشون‎تپه برای جابه‎جایی افراد و زندگی بهتر با بی‌رغبتی ساکنان این مناطق روبه‌رو می‎شود یا به‎عنوان نمونه دیگر، در شهرستان قدس و ملارد، امکاناتی را برای تبدیل قولنامه به سند در نظر گرفته‎ایم؛ اما ساکنان تمایلی به تغییر آن ندارند؛ زیرا نگران آن هستند که مجبور باشند هزینه‎های مالیات و عوارض و... بپردازند.

 

با روش گازانبری نمی‎توان با سکونت‌گاه‎های غیررسمی مقابله کرد
به گفته او، بازخورد بازآفرینی را نباید انتظار داشته باشیم در کوتاه‎مدت ببینیم و در میان‎مدت و بلندمدت باید در انتظار نتایج آنها باشیم. برخوردهای یک‎شبه و گازانبری نمی‎تواند جلوی سکونت‌گاه‎های غیررسمی را بگیرد؛ همان‌گونه که برخورد ضربتی در خاک‎سفید نتوانست جلوی تجمع معتادان و زندگی غیررسمی در این منطقه را بگیرد و اکنون شاهد ساخت خانه‎های یک‎شبه در این مناطق هستیم.