نگاهی به پرونده جیسون رضاییان؛ از بازداشت تا آزادی

به گزارش پایگاه 598، جیسون رضائیان یک شهروند ایرانی-آمریکایی است که به‌عنوان خبرنگار واشنگتن‌پست در تهران فعالیت داشت. رضائیان به همراه همسرش، یگانه صالحی در تابستان ۱۳۹۳ دستگیر شد. غلامحسین اسماعیلی، رئیس وقت دادگستری استان تهران، چند روز پس از بازداشت رضائیان اعلام می‌کند که او برای پاسخ به برخی سؤالات بازداشت شده است و پس از تحقیقات فنی، دادگستری جزئیات بیشتری درباره این مسئله منتشر خواهد کرد.

به دنبال این اتفاقات، ماری هارف، سخنگوی وقت وزارت خارجه آمریکا واکنش نشان داد و گفت: ما مراتب نگرانی خود را درباره شهروندان آمریکایی که به‌تازگی در ایران بازداشت شده‌اند، از جمله جیسون رضائیان، خبرنگار واشنگتن‌پست و دیگر شهروندان غیرآمریکایی اعلام می‌کنیم. با توجه به محرمانه بودن موضوع قصد نداریم اظهار نظر بیشتری درباره این موضوع کنیم.

توضیح رئیس‌جمهوری

دو ماه بعد در مهرماه ۹۳ خانم صالحی آزاد شد، اما رضائیان در بازداشت ماند. مهرماه سال ۹۳ حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه با روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست - که پیگیر وضعیت خبرنگارش بوده -، می‌گوید: دستگاه قضایی ایران به شیوه‌ای منصفانه در این پرونده رفتار می‌کند. وی ضمن تأکید بر اینکه دستگیری خبرنگار واشنگتن‌پست ناشی از نزاع قدرت بین احزاب اصولگرا و میانه‌رو داخل ایران نیست، تصریح می‌کند: من اعتقادی به این ندارم که این مسئله علیه دولت من برنامه‌ریزی شده باشد.

آبان ماه همان سال، محمدجواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر برای ارائه دومین گزارش یو.پی.آر کشورمان در رأس یک هیئت بلندپایه به ژنو سفر می‌کند و در گفت‌وگویی زنده با شبکه خبری سی.ان.ان درخصوص دستگیری رضائیان توضیح می‌دهد: متأسفانه برخی افراد با عنوان روزنامه‌نگار به ایران می‌آیند اما بعد کار دیگری غیر از روزنامه‌نگاری می‌کنند. مقامات امنیتی ما معتقدند او در فعالیت‌هایی شرکت داشته که ورای حوزه روزنامه‌نگاری بوده است.

درخواست برای پخش اعترافات از تلویزیون

دی‌ماه همان سال، عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان تهران در گفت‌وگویی خبری اعلام می‌کند که مادر جیسون رضائیان که اخیراً برای دیدار فرزندش به ایران سفر کرده بود، دو نوبت با نام‌برده ملاقات کرد. دادستان تهران اضافه کرد مادر متهم مذکور ملاقات کوتاهی نیز با بازپرس پرونده فرزندش داشت.

بهمن‌ماه سال ۹۳، حمید رسایی، نماینده وقت تهران در حاشیه صحن علنی مجلس در جمع خبرنگاران، در مورد اظهارات مقامات وزارت امور خارجه آمریکا در مورد جیسون رضائیان می‌گوید: اگر اعترافات رضائیان پیرامون اقداماتش در کشورمان که برای ضربه زدن به ملت ایران انجام گرفته، پخش شود، بسیاری از مسائل در این‌باره مشخص خواهد شد. بنابراین از صداوسیما درخواست می‌کنیم این اعترافات را پخش کند و در اختیار عموم ملت قرار دهد. این نماینده مجلس نهم تصریح می‌کند: هر چند رضائیان در بازدیدهای خود گزارش‌های نیمه مثبتی را از ایران در واشنگتن‌پست به چاپ رسانده، اما هدف اصلی وی از این بازدیدها، ارائه این گزارش‌ها نبوده، بلکه هدف وی برنامه‌ریزی برای ضربه زدن به صنایع کشور در حوزه‌های مختلف بوده که من بیش از این نمی‌توانم در این باره جزئیات را بیان کنم.

‌خدمت دیپلماتیک در کنار مهره‌های سوخته‌

بهار سال ۹۴ اخباری مبنی بر تشکیل جلسه دادگاه رسیدگی به پرونده جیسون رضائیان در تهران منتشر شد. همزمان روزنامه اصولگرای وطن امروز در پایان فروردین ماه در مطلبی نوشت: «رضاییان دوست صمیمی و همکار رضا مرعشی، نفر دوم تشکیلات نایاک بود که در استخدام وزارت دفاع آمریکا دقیقاً همچون جیسون، پیش از این ماموریت تمرکز و نفوذ در اماکن محرمانه ایران را داشت. رضاییان از نزدیکان صمیمی مالکان و موسسان قدیمی مجموعه شرکت‌های ایرانی «آ» در ایران هم هست که به صورت اتفاقی پس از افشای تلاش‌هایشان در شبکه‌سازی ضد ایران در قالب سازمان‌های به اصطلاح مردم‌نهاد، در بحبوحه فتنه ۸۸ از کشور خارج شده و در اندیشکده وودرو ویلسون و نایاک مشغول به خدمت دیپلماتیک در کنار مهره‌های سوخته دیگری همچون هاله اسفندیاری، رامین جهانبگلو و… شدند.»

رسیدگی به پرونده در دادگاه انقلاب

۲۰ اردیبهشت ۹۴ دادستان تهران در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه پرونده خبرنگار واشنگتن‌پست به کجا رسید، می‌گوید: کیفرخواست صادر شد و این پرونده در اختیار شعبه ۱۵ دادگاه عمومی انقلاب قرار گرفت تا محاکمه شود که باید بگویم این متهم چهار اتهام دارد. محمود رضویان، مسئول دفتر سخنگوی وقت قوه قضاییه در اردیبهشت سال ۹۴ به ایرنا می‌گوید: پنجم خردادماه روز برگزاری جلسه دادگاه جیسون رضائیان و دو متهم همراه در شعبه ۱۵ دادسرا و دادگاه انقلاب اسلامی تهران به ریاست قاضی صلواتی است. او اتهامات خبرنگار واشنگتن‌پست را جاسوسی به نفع دولت آمریکا و فعالیت تبلیغی علیه نظام عنوان می‌کند.

یک روز قبل از برگزاری اولین جلسه دادگاه، حجت‌الاسلام غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، سخنگوی قوه قضاییه در هفتادونهمین نشست خبری خود می‌گوید: با توجه به اینکه پرونده هنوز رسیدگی و رأی قطعی صادر نشده، از بیان محتوای آن معذور هستم، اما از نظر شکلی، دادگاه با حضور وکلا و مترجم برگزار می‌شود و بر اساس قوانین و مقررات متهم، نماینده دادستان و وکلا در دادگاه حضور می‌یابند. معاون اول قوه قضاییه در پاسخ به این سؤال که دستگاه قضایی به درخواست روزنامه واشنگتن‌پست مبنی بر حضور یک دبیر ارشد در دادگاه جیسون رضائیان چه پاسخی داده و اینکه آیا این دادگاه به‌صورت علنی برگزار می‌شود یا غیرعلنی، اعلام می‌کند: علنی یا غیرعلنی بودن دادگاه بستگی به قاضی رسیدگی کننده دارد و من یا هر کس دیگری غیر از قاضی حق اظهارنظر در این خصوص را ندارد. ضمن اینکه این روزنامه برای خودش درخواست کرده، چرا که دستگاه قضایی مستقل است و بر اساس قوانین و مقررات عمل می‌کند.

جلسه دوم رسیدگی به پرونده رضائیان در ۱۸ خرداد و جلسه سوم هم در تیرماه برگزار می‌شود. رئیس وقت دادگستری تهران دلیل فاصله زیاد بین جلسه دوم تا سوم را خالی نبودن فضای دادگاه انقلاب برای رسیدگی به این پرونده اعلام کرده بود. هر سه جلسه غیرعلنی به ریاست قاضی صلواتی در شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران برگزار می‌شود.

انتشار جزئیات دادگاه غیرعلنی

در روز برگزاری جلسه دوم دادگاه رضائیان، جزییات جلسه غیرعلنی این دادگاه از سوی خبرگزاری مهر منتشر می‌شود. در همان روز، اژه‌ای سخنگوی دستگاه قضا در نشست خبری خود در پاسخ به سؤالی درباره این اقدام خبرگزاری مهر اعلام می‌کند: این اقدام خلاف قانون است. بر اساس قانون فعلی که اجازه نمی‌دهد حتی اگر دادگاه علنی باشد، جزییات منتشر شود، دادگاه غیرعلنی دیگر بحث جدایی دارد. وی ادامه داد: لذا تحت تعقیب قرار گرفتند و الان این موضوع در حال بررسی است که این اطلاعات را آنها از کجا به دست آوردند و چرا منتشر کردند.
اژه‌ای در شهریور همان سال در هشتاد و هفتمین نشست خبری سخنگوی قوه قضاییه در مورد آخرین وضعیت پرونده جیسون رضائیان می‌گوید: حکم، صادر شده، اما اینکه ابلاغ شده یا نه، خبر ندارم. وی در خصوص اطلاع داشتن وکیل متهم از جزییات حکم توضیح می‌دهد: اگر به‌صورت رسمی ابلاغ نشده باشد، وکیل اطلاع داشته باشد که این منافاتی ندارد.

راه عملی وجود دارد

علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با رادیو سراسری آمریکا در شهریور سال ۹۴ در پاسخ به این پرسش که آیا راهی عملی سراغ دارد که دولت ایران، جیسون رضائیان، خبرنگار واشنگتن‌پست و دیگر آمریکایی‌های در بند در ایران را آزاد کند، لاریجانی تأکید می‌کند: البته که راه عملی وجود دارد، برای مثال، چندین ایرانی اینجا در آمریکا زندانی هستند. قطعاً در چنین مواردی، می‌توان به راه‌حل رسید. فکر می‌کنم سیاست‌مداران شما این راه‌ها را بشناسند.

جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه هم در گفت‌وگوی ویژه خبری ۲۳ مهرماه ۹۴، در پاسخ به سؤالی درباره پرونده جیسون رضائیان می‌گوید: پرونده این فرد قضایی است، به‌طوری که پرونده جیسون دارای چند بعد است که یکی از آن‌ها مربوط به ارتباطش با مراکز تصمیم‌گیری می‌شود. وی با اشاره به اینکه سیستم قضایی ما دقیق و روشن به جرایم این فرد رسیدگی می‌کند، می‌افزاید: ایرانیانی که در آمریکا دستگیر شده‌اند متهم به نقض تحریم هستند، لذا آنها باید آزاد شوند، زیرا جرمی نکرده‌اند و اتهام واهی به آنها زدند. آنها می‌خواهند سیستم قضایی‌مان را سیستم معامله قلمداد کنند.

حاضرند چند نفر بدهند، اما جیسون را پس بگیرند

حجت‌الاسلام سید احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد، آبان سال ۹۴ در دیدار با مسئولان بسیج دانشجویی، اعضای بسیج اساتید و مسئولان نهاد نمایندگی رهبر معظم انقلاب در دانشگاه‌های مشهد، منفذ نفوذ دشمن را عناصر و انسان‌های زاویه دار با ولایت معرفی کرد و می‌گوید: این را بدانید که آمریکا هیچ‌وقت جاسوس وارد این کشور نمی‌کند، چرا که مچ او را می‌گیرند و مانند قضیه جیسون رضائیان می‌شود که حاضرند چند نفر بدهند، اما او را پس بگیرند، اما مسئولان امنیتی و قضایی ما راضی نمی‌شوند.

آذر سال ۹۴ پرونده رضائیان به ایستگاه پایانی خود نزدیک می‌شود. اژه‌ای در هشتاد و نهمین نشست خبری در ۲۲ آذرماه سال ۹۴ در مورد حکم جیسون رضائیان اعلام می‌کند: حکم جیسون رضائیان حبس است و از جزئیات آن خبری ندارم و باید دید که چرا این حکم به وکیل او ابلاغ نشده است.

سناتور «باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا در آذرماه همان سال واکنش نشان می‌دهد و می‌گوید که رفتار ایران در روزهای پس از اجرای برجام بدتر شده، ولی این کشور عواقب این کار خود را ندیده است. او (جیسون رضائیان) یک شهروند آمریکایی است و غیرقانونی دستگیر شده؛ وی باید آزاد شود.

لیلا احسن، وکیل رضائیان در دی‌ماه سال ۹۴ اعلام می‌کند که موکلم حدود دو ساعت با اجازه مقام قضایی در زندان با مادر و همسرش دیدار کرده و به مناسبت کریسمس، ناهار را با هم صرف کردند. به گفته وکیل جیسون رضائیان، هنوز شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب حکم موکلش را ابلاغ نکرده است. احسن می‌گوید که حکم صادره شده برای جیسون رضائیان حبس است، اما از جزئیاتش اطلاع ندارد.

مبادله با هفت ایرانی در بند زندان‌های آمریکا

در ۲۶ دی ۱۳۹۴ و همزمان با حضور وزرای خارجه ایران و آمریکا در وین به‌منظور قرائت بیانیه اجرایی شدن برجام، دادستان تهران اعلام می‌کند که در راستای مصوبات شورای عالی امنیت ملی ایران و مصالح کلی نظام، چهار زندانی ایرانی دوتابعیتی در چارچوب مبادله زندانیان آزاد شدند. در همین حال، برخی منابع خبری از جمله خبرگزاری فارس گزارش دادند که جیسون رضائیان خبرنگار واشینگتن پست و سعید عابدینی در میان آزادشدگان هستند. یک منبع آگاه هم به رسانه‌ها توضیح می‌دهد که هفت ایرانی که در بند زندان‌های آمریکا بودند، آزاد خواهند شد و بر اساس این مبادله، چهارده نفر از ایرانیانی که به درخواست پلیس آمریکا تحت‌تعقیب اینترپل قرار دارند، دیگر تحت تعقیب نخواهند بود. این منبع آگاه، اسامی زندانیان آزادشده ایرانی از سوی آمریکا را «نادر مدانلو»، «بهرام مکانیک»، «خسرو افقهی»، «آرش قهرمان»، «تورج فریدی»، «نیما گلستانه» و «علی صابونچی» اعلام کرد.

رضائیان بعد از آزادی با باراک اوباما، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا دیدار کرد. او همچنین از ایران به خاطر بازداشت خود شکایت کرد و خواهان غرامت شد.

* ایرناپلاس