عادل الجبیر کیست؟

سر این جهش سریع الجبیر آشنائی او با دو زبان انگلیسی و آلمانی بود و همچیین قادر بود خوب سخن بگوید در حالی که بیشتر آل سعود حتی از روی نوشته هم به زور می‌توانند، بخوانند. این شرایط الجبیر جوان را بیشتر و بیشتر به سعودی‌ها نزدیک کرد و او توانست از فرصت وجود شاهزاده‌هایی که هیچ آشنائی با امور کشورداری و دیپلماسی نداشتند به ویژه درعرصه سیاست خارجی، جائی برای خود دست و پا کند. شانس دیگر الجبیر، «محمد بن ابراهیم الجبیر» عموی او بود که مشاغل مختلفی همچون رئیس دیوان مظالم، رئیس مجلس شورا و وزارت عدلیه سعودی را برعهده داشت، اما شخصیتش نزد بندر بن سلطان شکل گرف که برای او به مثابه یک «فرصت طلائی» بود. او از این فرصت طلائی و زیر چتر حمایتی بندر بن سلطان در طول سال‌ها کار کرد و به تجربه‌های دیپلماتیک خود در واشنگتن و نیویورک افزود و این وضعیت الجبیر در کاخ‌های سعودی در جده و ریاض بازتاب یافت.

الجبیر حالا یک شخصیت به تمام معنا غربی گرفته و غربی‌ها به او اعتماد و اطمینان زیادی به او پیدا کرده بودند و به همین دلیل در پرونده‌های سرنوشت ساز و حساس سعودی‌ها و روابط آن‌ها با دولت‌های غربی به ویژه آمریکا نقش آفرین شد. ماموریت این دیپلمات جوان حفظ و تضمین روابط و مناسبات سعودی با آمریکا بود و براین اساس سال ۱۹۹۹ بار دیگر به سفارت سعودی در واشنگتن بازگشت تا بتواند از تجربه طولانی خود به عنوان عضو هیات نمایندگی سعودی در سازمان ملل متحد در نیویورک در این ماموریت استفاده کند. بندر بن سلطان او را در منصب جدید به عنوان رئیس دفتر رسانه‌ای سفارت سعودی در آمریکا قرار داد و این هم فرصتی شد تا با رسانه‌های آمریکائی ارتباطی نزدیک برقرار کند، اما این‌ها برای اینکه جایگزین «سعود الفیصل» وزیر خارجه سعودی شود، کافی نبود و باید ماموریت‌های بزرگتر و حساس تری را تجربه می‌کرد.
این ماموریت‌ها سال ۲۰۰۰ میلادی که یک نقطه سرنوشت ساز در زندگی الجبیر است، شروع شد و او به عنوان مشاور ویژه امور سیاست خارجی در دیوان ولیعهد وقت سعودی منصوب شد. الجبیر بسرعت پله‌های ترقی را طی کرد و سال ۲۰۰۵ به عنوان مشاور دیوان پادشاهی با رتبه وزیر منصوب شد و حدود یک سال بعد اراده پادشاه بر این قرار گرفت که به عنوان سفیر سعودی در آمریکا راهی واشنگتن شود.

شکی نیست که برای آل سعود، سفارت سعودی در آمریکا ازپست‌ها وزراتی بسیار مهمتر است، اما راز این اعتماد‌های پی در پی به این دیپلمات چیست؟ آیا اختلاف‌های ترکی الفیصل و بندربن سلطان که آن موقع رئیس دستگاه امنیتی سعودی بود، در این زمینه نقش داشت؟ نه حقیقت چیز دیگری است که آل سعود را به عادل الجبیر نیازمند می‌کند و آن را باید در ماجرای تروریستی یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ جست و جو کرد. ماجرای یازدهم سپتامبر برای وهابیت به طور کلی و برای سعودی به طور خاص دردسرساز شد. بندر بن سلطان به الجبیر دستور داد تا با پرداخت پول و تقویت روابط با برخی مقامات و رسانه‌های آمریکائی، یک فضای تبلیغاتی و رسانه‌ای علیه باور‌های افکار عمومی و برخی دستگاه‌های تصمیم سازی آمریکا در خصوص نقش سعودی در ماجرای تروریستی یازدهم سپتامبر، ایجاد کند.

وی ماموریت داشت تا شبهه‌ها را از سعودی دست کم در حوزه فرهنگی که اندیشه وهابیت و امکان صدور آن را به خطر انداخته بود، دور کند. الجبیر به موفقیت هائی دست یافت و دولت «جورج بوش» پیام سعودی را شنید و بسرعت شاهد بودیم که صدا‌های علیه روابط آمریکا با سعودی خاموش شد. آل سعود این اقدام الجبیر را بدون پاداش نگذاشت و شامل عنایت‌ها و پاداش‌های ویژه برای مشارکت فعال در نجات آن‌ها از سقوط شد. سرانجام یک سال و نیم قبل «سعود الفیصل» ستون دیپلماسی سعودی مرد و مرگ او همزمان با دوره جدید سعودی با پادشاهی «سلمان بن عبدالعزیز» شد. حاکمان جدید سعودی بسرعت عادل الجبیر را به عنوان جایگزین سعود الفیصل که تنها مرگ می‌توانست او را از منصب وزارت خارجه سعودی دور کند، منصوب کردند. آن زمان گفته شد که انتخاب الجبیر که برای آمریکائی‌ها شناخته شده بود، دلیل آن بوده است، اما با شروع جنگ سعودی علیه یمن این باور قوت گرفت که «محمد بن سلمان» ولیعهد دوم و وزیر جنگ سعودی و فرمانده جنگ علیه یمن الجبیر را برگزید.

برکناری عادل الجبیر
وزارت خارجه عربستان در اواخر دسامبر ۲۰۱۸ با اشاره به حکم سلطنتی «ملک سلمان» پادشاه عربستان اعلام کرد که «ابراهیم العساف» جانشین «عادل الجبیر» وزیر خارجه کنونی عربستان خواهد شد. طبق این حکم سلطنتی، عادل الجبیر به سمت «مسئول امور خارجی» در این وزارتخانه تنزل مقام یافت.

با این حال یک منبع آگاه سعودی به درگاه خبری «میدل ایست آی» گفت که تنزل مقام عادل الجبیر بیش از آنکه یک اخراج علنی باشد، اقدامی تحقیرآمیز از سوی این پادشاهی است.

به گفته این مقام آگاه، این خانه تکانی در هیأت حاکمه عربستان به درخواست و دستور «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی انجام شده است.

این مقام آگاه گفت که ولیعهد سعودی درصدد بود تا عادل الجبیر را به دلیل قصور و کوتاهی اش در پشتیبانی و حراست کافی از وی در برابر رسوایی قتل «جمال خاشقجی مجازات نماید» و به همین دلیل او را تحقیر کرد.

گفتنی است که جمال خاشقجی، روزنامه نگار و منتقد برجسته خاندان سعودی، روز دوم اکتبر ۲۰۱۸ در کنسولگری عربستان در شهر استانبول به دست عوامل سعودی به قتل رسید. «سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا» (سیا) در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که محمد بن سلمان در صدور دستور این قتل مسئول و مقصر است.

میدل ایست آی از طریق منابع آگاه دریافت که عادل الجبیر در مورد سیاست‌های خارجی اخیر ریاض ملاحظاتی قائل بود؛ از جمله در مورد محاصره کشور قطر؛ و نارضایتی خود را در باب این موضوع آشکارا اعلام کرد.

گفتنی است که الجبیر یکی از باتجربه‌ترین دیپلمات‌های خاندان سعودی است که پیشتر به عنوان سفیر عربستان در آمریکا (۲۰۱۱- ۲۰۰۷) فعالیت کرده است.