واکنش سیاسیون و نمایندگان مجلس به اظهارات رئیس‌جمهور؛ به جای زعفرانیه از حاشیه پایتخت هم عبور کنید!

به گزارش سرویس سیاسی پایگاه 598، بازی سیاسی و رسانه‌ای این روزها البته محدود به رفراندوم نیست و رئیس‌جمهور در بقچه خود سرگرمی‌های دیگری هم برای افکار عمومی داشته. روحانی در دیدار با فعالان رسانه‌ای گفت: «من روزانه نظرسنجی می‌کنم! در خیابان وقتی با ماشین می‌روم، تمام چهره‌های مردم را نگاه می‌کنم که چند نفر لبخند دارند، چند نفر عصبانی هستند و چند نفر قیافه‌شان گرفته است... به هر شهری می‌روم خودم نظرسنجی می‌کنم، نگاه آدم‌ها را نسبت به خودم. نگاه کسی را که با محبت نگاه می‌کند، با تشکر نگاه می‌کند یا آنکه نقد دارد.»

صحبت‌هایی که البته جدا از جابه‌جا کردن مرزهای نظرسنجی علمی، در پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری هم سانسور شد و گویا خود اهالی نهاد ریاست‌جمهوری هم رویشان نشد آن را منعکس کنند و دست به سانسور زدند تا مبادا دیگران نیز فکر کنند می‌شود از پشت شیشه‌های دودی ماشین ضدگلوله پی به مشکلات مردم برد.

آب رفته را اما به این سادگی‌ها نمی‌شود به جوی بازگرداند و انتشار فیلم این اظهارات کافی بود تا بساط طنز‌پردازی کاربران شبکه‌های اجتماعی جور شود. در این‌باره برخی به اطرافیان خود توصیه کردند که مواظب باشند وقتی در خیابان می‌خندند، روحانی در حال نظرسنجی نباشد! چراکه برنامه و آینده کشور به قیافه آنها در خیابان بستگی دارد! برخی هم وضع فعلی کشور در حوزه‌های مختلف را محصول اتکا به نتایج نظرسنجی‌هایی از این دست دانستند. یکی از کاربران نوشت: «خدا رحم کرد روحانی توی انتخابات برنده شد، والا چطور می‌تونستیم توجیهش کنیم اون نظرسنجی‌ای که توی ماشین و از روی قیافه مردم انجام میدی، سند تقلب نیست!»

موسوی: آقای روحانی! از حاشیه پایتخت هم بگذرید تا چهره رنج‌کشیده مردم دقت بیشتری به نظرسنجی‌تان بدهد

این اظهارات غیرکارشناسانه انتقاداتی زیادی را در بر داشت و سیدفرید موسوی نماینده مردم تهران در مجلس در واکنش به آن در صفحه شخصی خود نوشت:

جناب رئیس جمهور بهتر است به جای مسیر هرروزه زعفرانیه تا پاستور، از مناطق حاشیه پایتخت هم عبور کنند تا چهره‌های رنج‌کشیده مردم شریف و صبور آن مناطق دقت بیشتری به نتایج نظرسنجی‌های روزانه جالب ایشان بدهد.

آقای روحانی بالاشهر تهران همه ایران نیست
حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عضو کمیسیون بودجه مجلس نیز در واکنش به این اظهارات گفت: این صحبت‌ها کاملاً غیرکارشناسانه است و نشان می‌دهد که دولت بدون منابع کارشناسی عمل کرده و اقداماتش غیرتخصصی است، وی اظهار کرد: آقای روحانی باید بداند که بالاشهر تهران همه ایران نیست و مردم در حال حاضر با مشکلات اقتصادی زیادی دست و پنجه نرم می‌کند. حاجی‌دلیگانی با بیان اینکه روحانی نشان داد که از احوالات واقعی جامعه خبر ندارد، متذکر شد: رئیس جمهور بهتر است بین مردم رفته و اوضاع آنها را از نزدیک مشاهده کند و با استفاده از مشاوران باتجربه و نیروهای توانا به حل مشکلات آنها بپردازد.

حسین دهباشی، کارگردان فیلم انتخاباتی حسن روحانی در انتخابات 92 هم در این‌باره در صفحه اینستاگرامش نوشت: «جامعه‌ آماری را در نظر بگیرید که روزی دوبار (اولی حدود ساعت 10‌صبح و دومی در حوالی 7 شب) در حدفاصل خیابان ثارالله (چهارراه پارک‌وی) تا میدان پاستور انجام می‌شود. 93‌درصد این مسیر از اتوبان گذشته و با ماشین معمولی (و براساس محاسبه گوگل مپ) 18 دقیقه اما با اسکورت ریاست‌جمهوری و بدون توقف در خط ویژه هربار تنها چهار دقیقه طول می‌کشد. مشاهده‌گر عینک دارد و از پشت شیشه 97‌درصد دودی خودروی تشریفات با سرعت 130 کیلومتر در ساعت به مردم می‌نگرد، که احتمالا در نیمی از موارد از پشتِ سر آنها است و صورت‌شان پیدا نیست! خداوکیلی در مسیر بزرگراه چمران اساسا چند عابر پیاده رد می‌شوند و با این سرعت و میدان دیدِ تار و تیره، اخم یا لبخند عابران که هیچ، اصلا زن و مرد بودن‌شان قابل‌تشخیص است؟! آن‌وقت حاصل این نظرسنجی (ولو بی‌دخل و تصرف و تقلیل یا مبالغه) چقدر برای عالی‌ترین مقام اجرایی کشور معتبر و قابل‌تعمیم است؟»

داستان از چه قرار است؟

صحبت‌های اخیر روحانی درباره رفراندوم و نظرسنجی و اینکه «مهم نیست مردم سفره کوچک‌تری داشته باشند و با سختی زندگی کنند. مهم این است که دشمن بفهمد مردم ما دست از نظام برنمی‌دارند» را بگذارید کنار نظریه قهر ابرها و اینکه «ابر نگاه می‌‌کند به پایینش و می‌بیند خبری نیست و کویر است و می‌گوید برای چه ببارم، می‌روم جای دیگر» یا مثلا اظهارات رئیس‌جمهور درباره سیل از جمله اینکه «صبر را خدا باید بدهد، خدا باید تحمل کند» و «ما نباید زخم به نمک مردم بپاشیم» به علاوه صحبت از نمره 20 دولت در همه درس‌ها و نمره 19.5 آن تنها در یک درس که مردم صرفا همان یک 19.5 را هم منفی ارزیابی می‌کنند؛ اینها یعنی قافیه بدجور به تنگ آمده و وضعیت بحرانی دولت حالا در ادبیات و گفتار روحانی در حال بازنمایی است. دولت ورشکسته اما به این سادگی‌ها قابل‌احیا نیست و به نظر می‌رسد برای برون‌رفت از وضع کنونی آن باید فکر دیگری کرد.

نظرسنجی بدون اعمال شاقه

چگونه با حیثیت یک علم مهم بازی کنیم

شخصا نمی‌دانستم که می‌شود از چهره آدم‌ها، از حالات صورت‌شان و از پشت شیشه دودی ماشین درحال حرکت حالات درونی‌شان را فهمید و بعد هم ادعا کرد که نظرسنجی شده است و بعد‌تر هم احتمالا سیاستی را بر آن بنا کرد. نه اینکه فقط من ندانم، حتما آنهایی هم که دستی بر آتش افکارسنجی و نظرسنجی و... دارند بعد از شنیدن این خبر که کسی می‌تواند با دیدن صورت آدم‌ها از پشت شیشه دودی ماشین هر زمان و هر لحظه‌ای نظرسنجی کند، صورت‌شان حالتی را به خود گرفته است که بشود نظرسنجی کرد. به هرحال فعلی که آن را در دانشگاه تدریس می‌کنند و موسسات معتبر و بزرگی در سراسر ایران وجود دارند که کارویژه اصلی‌شان همین نظرسنجی کردن است، آنقدرها ساده و پیش پا افتاده نیست که بشود با نگاهی گذرا به صورت و چهره و بدون هیچ تحلیل و حرکت خاصی آن را انجام داد و ادعا کرد که نظرسنجی شده است. گالوپ، ایپسوس، ایسپا، مرکز تحقیقات صداوسیما و... همه اسامی نهادهایی است که امر افکارسنجی و نظرسنجی را در دنیا و البته داخل ایران انجام می‌دهند، افکار‌سنجی‌هایی که نتایج آن مقدمه اعمال و تصویب یک‌سری سیاست‌ها است و با زندگی روزمره مردم ارتباط مستقیم دارد.

نظرسنجی به یک روش تحقیق آماری و پیمایشی اطلاق می‌شود که براساس   آن نظرات و دیدگاه‌های گروهی از مردم و قشر خاصی مورد مطالعه و ارزیابی قرار می‌گیرد، برهمین اساس تعدادی سوال درباره موضوع خاصی تهیه و تنظیم شده که در قالب پرسشنامه مکتوب، تلفنی یا اینترنتی در اختیار جامعه آماری مخاطب قرار می‌گیرد؛ درنهایت نیز دیدگاه آن جامعه آماری بررسی و ارزیابی می‌شود و در پی آن سیاستگذاری و تصمیم‌گیری‌های لازم صورت می‌گیرد. اهمیت موضوع نظرسنجی و آمار به حدی بالاست که نه‌تنها دانش‌آموزان در دوران دبیرستان با این درس و روش تحقیق آشنا می‌شوند بلکه در دانشگاه نیز رشته تحصیلی آمار در همه مقاطع تحصیلی از کارشناسی تا دکتری تدریس می‌شود و دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی به صورت تخصصی این رشته و شیوه‌های تخصصی محاسبات آماری را می‌آموزند. علم آمار در جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و ارائه اطلاعات ارقامی بسیار پرکاربرد است، زیرا نتایج تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری و تفسیر نتایج آن در پژوهش‌های علمی موثر و با اهمیت است، به همین دلیل برخی موسسات خصوصی و دستگاه‌های دولتی پیش از اجرا و تصمیم‌گیری در مورد یک برنامه از روش آمارگیری و نظر‌سنجی استفاده می‌کنند. کسانی که از روش‌های نظرسنجی و آمارگیری استفاده می‌کنند نسبت به فنون این علم آگاهی دارند و برای این کار آموزش داده شده‌اند، بنابراین جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات و به‌طور کلی نظرسنجی کار هر کسی نیست و به متخصصان و کارشناسان خبره این حوزه نیازمند است. هم‌اکنون بسیاری از کشورهای دنیا پیش از برگزاری انتخابات مختلف یا برای تصمیم‌گیری‌های بزرگ و رفراندوم‌ها به صورت بی‌طرفانه و براساس شیوه‌های علمی و تحقیقاتی نظرسنجی‌ انجام می‌دهند؛ در پایان نیز نتایج نظرسنجی به صورت مستند به اطلاع عموم مردم می‌رسد، البته در برخی مواقع نیز به دلایلی مانند حفظ منافع ملی، حفظ امنیت داخلی و جلوگیری از دسترسی دشمنان به مسائل کشور نتایج نظرسنجی به صورت محرمانه باقی می‌ماند و به صورت عمومی قابلیت انتشار ندارد به‌عنوان مثال تاکنون آمار دقیق و رسمی در مورد اعتیاد دانش‌آموزان و دانشجویان در دست نیست.  باید توجه داشته باشیم انجام نظرسنجی با توجه به میزان حساسیت موضوع و جامعه آماری متفاوت است اما به صورت کلی هر نظرسنجی مستلزم رعایت ملزومات و پیش‌شرط‌هایی است که در صورت عدم‌تحقق آنها، نظر‌سنجی فاقد اعتبار و ارزش لازم خواهد بود.

نحوه نظرسنجی

هم‌اکنون موسسات نظر‌سنجی داخلی و خارجی سه روش عمده مصاحبه حضوری، مصاحبه تلفنی و پیمایش اینترنتی را به کار می‌برند که این روش‌ها نیز براساس موضوع نظرسنجی و نوع منطقه متفاوت است. به‌عنوان مثال در کشورهای درحال توسعه استفاده از شیوه مصاحبه حضوری و در کشورهای توسعه‌یافته از روش مصاحبه تلفنی و اینترنتی استفاده می‌شود.

در ایران نیز در مناسبت‌های مختلف برای استفاده از مشارکت عمومی نظرسنجی‌ها به صورت مصاحبه حضوری یا اینترنتی از سوی موسسات تحقیقاتی و صدا و سیما انجام می‌شود و نظر اقشار مختلف مردم در مورد یک برنامه را منعکس می‌کنند اما به نظر می‌رسد استفاده از نظرسنجی اینترنتی چندان قابل اعتماد نیست و برنامه‌سازان و برگزارکنندگان این نوع نظرسنجی‌ها می‌توانند نظر مخاطبان را آن‌گونه که مایلند به تصویر بیاورند.

درباره نظرسنجی باید درمورد گروه سنی مخاطبان، توزیع جغرافیایی، تعادل جنسیتی و چند آیتم دیگر رعایت شود و حتی در برخی از نظرسنجی‌ها مانند نظرسنجی‌های انتخاباتی تعداد مخاطبان نیز قابل اهمیت است، بنابراین نظرسنجی‌ها با توجه به موضوع و درجه گستردگی با هم متفاوت هستند.

در این گزارش شرایط لازم و عمومی انجام نظرسنجی و روش کار برخی موسسات نظرسنجی داخلی و خارجی ارائه می‌شود.

مرکز ایسپا

مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، یکی از مراکز وابسته به جهاددانشگاهی است که 18 سال پیش فعالیت خود را در کشور آغاز کرده و این مرکز طراحی و اجرای فعالیت‌های پژوهشی و نظرسنجی را با تاکید بر به‌کارگیری معیارهای دقیق علمی و فنی، رعایت و حفظ موضع بی‌طرفی در قبال مسائل و موضوعات موردبررسی قرار می‌دهد. در این مرکز 45 نفر از پژوهشگران و محققان برجسته کشور با همکاری پنج‌هزار دانشجو در زمینه تحقیقات اجتماعی فعالیت دارند که معاونت اجرایی نیز مشتمل بر گروه‌های نمونه‌گیری، پرسشگری، آموزش و داده‌پردازی است. نظرسنجی‌های این مرکز به دو دسته خویش‌فرمایی و کارفرمایی تقسیم می‌شود که در همه حوزه‌های سیاسی، ‌اجتماعی، فرهنگی، ورزشی و اقتصادی در سطوح مختلف محلی، منطقه‌ای و ملی انجام می‌شود.

 مرکز تحقیقات صدا و سیما

مرکز تحقیقات صداوسیما به‌عنوان بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین مرکز پژوهشی سازمان صدا و سیما در سال 1368 راه‌اندازی شد و ماموریت اصلی آن مطالعه، پژوهش و سنجش در زمینه‌های مورد نیاز صداوسیما با استفاده از روش‌های علمی به‌منظور سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، برنامه‌سازی، نظارت و ارتقای کیفی برنامه‌های رسانه ملی در چارچوب اصول و سیاست‌های سازمان صداوسیما و هماهنگی، ارزیابی و سازماندهی پژوهش‌های سازمان براساس نظام جامع پژوهش‌های رسانه‌‌ای است. نظرسنجی‌های این مرکز به صورت تلفنی و اینترنتی صورت می‌گیرد.

موسسه گالوپ

‌موسسه گالوپ از معروف‌ترین موسسات نظرسنجی در جهان است که از سوی جورج هاوس گالوپ یکی از متخصصان به‌کارگیری روش‌های آماری در مطالعه افکار و عقاید عمومی در سال 1935 راه‌اندازی شد. سازمان نظرسنجی گالوپ اکثر مصاحبه‌های خود را به صورت تلفنی و توسط شعب در مناطق مختلف سراسر ایالات متحده انجام می‌دهد. این موسسه با استفاده از مصاحبه‌گرهای آموزش‌دیده و زبده در آمریکا به صورت روزانه و هفتگی نظرسنجی‌هایی در مورد مسائل مختلف انجام می‌دهد که براساس سه روش مصاحبه تلفنی، مصاحبه حضوری و اینترنتی صورت می‌گیرد و در پایان نیز نتایج نظرسنجی‌ها در سایت این موسسه به صورت عمومی قابل دسترسی است.

ایپسوس فرانسه

ایپسوس (Ipsos) یک شرکت تحقیقات جهانی بازار و متخصص در نظرسنجی است که مقر اصلی آن در پاریس واقع شده و به‌عنوان سومین بنگاه بزرگ تحقیقاتی و نظرسنجی جهان شناخته شده است. این شرکت در سال 2012 در 84 کشور جهان دفتر داشت. براساس این گزارش و با توجه به نظرسنجی‌ موسسات معتبر می‌توان دریافت حساسیت موضوعات و رعایت پیش‌شرط‌هایی مانند بی‌طرفی، استفاده از شیوه‌های صحیح نظرسنجی، میزان جامعه آمار و زمان انتشار اطلاعات و نتایج حاصل از نظرسنجی می‌تواند بر افکار عمومی تاثیرگذار باشد و چه بسا ارائه اطلاعات اشتباه و بدون تناسب با موقعیت می‌تواند پیامدهای بسیاری داشته باشد، ازجمله اینکه بسترساز تنش و تشنج در جامعه می‌شوند.