گزینه‌های فراوان ایران برای ضربه زدن به ایالات متحده

به گزارش پایگاه 598، جان بولتون، مشاور امنیت ملی در بیانیه یکشنبه شب با اعلام این که جنگ افزار‌های ایالات متحده به خاورمیانه هدایت شده است، بیان کرد: ایالات متحده به جنگ با حکومت ایران نیازی ندارد؛ اما هر گونه حمله به منافع ایالات متحده و یا متحدان ما با نیروی بی رحمانه مواجه خواهد شد.

یک سال پس از آنکه رئیس جمهور دونالد ترامپ توافق هسته‌ای ایران را ترک کرد، دولت او پیوسته فشار اقتصادی علیه رژیم ایران را افزایش داده و تعدادی از تحریم‌های بی سابقه را برای خفه کردن صادرات نفت ایران و حمایتش از متحدان منطقه‌ای خود به کار گرفته است. با وجود این، بولتون با اعلام روز یکشنبه، به تهدید‌های نامشخص ایران علیه آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن اشاره کرد، در حالی که اشاره به یک قدم جدی‌تر هم کرد: تهدید به خشونت.

سرانجام بیانیه بولتون فقط یک چیز را نشان می‌دهد: تهدید. اما این بیانیه متناسب با لحن خشن دولت است که بار‌ها و بار‌ها خواستار تغییر رفتار از سوی ایران بوده و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران، و جاه طلبی رسیدن به سلاح‌های هسته‌ای را محکوم کرده است.

این بیانیه همچنین متناسب با یک الگوی لفاظی جنگ طلبانه از سوی دولتی است که تمایل به فراخوانی «همه گزینه ها» برای عقب راندن رقبای خود دارد. این الگو در کره شمالی و ونزوئلا نشان داده شده است؛ جایی که تغییر سیاست و ضربه‌های نظامی هنوز نتیجه نگرفته است؛ اما به ویژه هنگامی که بحث به ایران می‌رسد، همه می توانند حدس بزنند که دقیقا چه زمانی این لفاظی جنگ طلبانه رنگ واقعیت می گیرد.

مقامات دولتی تا به حال افشا نکرده اند که دقیقا چه چیز باعث نگرانی از ایران برای هدف قرار دادن ایالات متحده یا متحدانش شده است؛ مثلا، پاتریک شاناهان، به عنوان وزیر دفاع، تنها به «نشانه‌هایی از تهدید معتبر نیرو‌های حکومت ایران» اشاره کرده است. با این حال، پویایی‌های منطقه و به ویژه با توجه به این که نیرو‌های ایران و آمریکا عمیقا سنگر گرفته اند، ایرانیان را با فرصت‌های فراوان برای از ضربه زدن به آمریکا و متحدانش مواجه کرده است.

نیرو‌های ایران و یا پروکسی‌های آن‌ها در نزدیکی ایالات متحده و نیرو‌های تحت حمایت ایالات متحده در عراق و سوریه فعالیت می‌کنند. ایران معمولا تهدید می‌کند که تجارت جهانی نفت را از طریق تنگه هرمز از ساحل خود متوقف کند؛ نیرو‌های هم‌پیمان آن در یمن و نوار غزه مستقیم متحدان ایالات متحده در عربستان سعودی و اسرائیل را با حملات موشکی تهدید می‌کنند.

ناو گروه هواپیمابر (CSG) که بولتون اعلام کرد به خاورمیانه هدایت شده، عملا طبق یک برنامه ریزی قبلی بیش از یک ماه پیش حرکت خود را آغاز کرده بود. بکا واسر، تحلیلگر سیاسی در مؤسسه RAND، در ایمیلی نوشت: "جابجایی ناو‌های هواپیمابر زمان زیادی را جهت برنامه ریزی می‌طلبد و تصمیمات ناگهانی نیستند؛ هرچند دوره جابه جایی آن‌ها انعطاف پذیر‌تر است. بیانیه بولتون صرفا از یک استقرار از پیش موجود و در حال انجام برای فرستادن پیام به ایران استفاده می‌کند. مهم است که توجه داشته باشیم او یا کاخ سفید ناگهانی دستور حرکت ناوگروه را نداده اند.

براساس گزارش‌ها در ایالات متحده آمریکا و رسانه‌های جهانی، فرمانده عملیات این ناوگروه، دریاسالار جان ریچاردسون، روز چهارشنبه به خبرنگاران این موضوع را تأکید کرد، هرچند بعدا در توییتر اعلام نمود که این ناو گروه به دستور بولتون و شاناهان به حرکت درآمده.

واسر می نویسد، استراتژی نظامی ایالات متحده در حال حاضر، بیشتر خواهان اقدامات غیر قابل پیش بینی برای مقابله با رقبایی مانند ایران است. او گفته: نیروی دریایی ایالات متحده و تمامی خدمات آن، خود را با استقرار پویای نیرو‌ها وفق داده اند تا در برابر رویداد‌های احتمالی و جهانی انعطاف پذیری نشان داده و توانایی پاسخ گویی داشته باشند.

در حالی که الفاظ خشن در هر دو طرف افزایش می‌یابد، به همان اندازه پتانسیل اشتباه محاسباتی نیز بالا می رود. زمانی که دولت ترامپ اعلام کرد، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک گروه تروریستی است، امیدوار بود که سرویس امنیتی غالب ایران را که به عنوان یک بازیگر بزرگ اقتصادی نیز هست، خطرناک جلوه دهد؛ اما در زمان اعلام این اقدام، وزیر امور خارجه مایک پومپئو مشخص نکرد که آیا این نامگذاری که مجازات کیفری ایالات متحده را برای هر کسی که با سپاه فعالیت می‌کند، در پی خواهد داشت، این گروه در هدف نظامی از سوی نیرو‌های ایالات متحده در منطقه قرار میدهد یا نه. یکی از سخنگویان وزارت دفاع به ما گفت که قوانین تعامل تغییر همچنان نکرده است. با توجه به ادعای مقامات آمریکایی، نیرو‌های تحت حمایت ایران، متهم به کشتن بیش از ۶۰۰ عضو آمریکایی از سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ بوده اند، اما از سال ۲۰۱۴ میلادی فضای نبردی مشابه را در برابر دولت اسلامی عراق و شام به اشتراک گذاشتند و حتی همکاری‌های همزمان با آمریکا نیز داشتند.

واکنش ایران ـ تعیین نیرو‌های آمریکایی در منطقه به عنوان گروه تروریستی ـ نیز پیامد‌های مشخص ندارد، اما سخنگوی پنتاگون دو بار در هفته قبل به ما گفت، هیچ نشانه‌ای از تهدید قریب الوقوع نیرو‌های آمریکایی در منطقه وجود ندارد. با این حال، بولتون در روز یکشنبه، بدون اشاره به جزئیات بیشتر، "تعدادی از نشانه‌ها و هشدار‌های مضر و تنش زا از سوی ایران" را ذکر کرد. وزارت دفاع در درخواست برای اظهار نظر در این موضوع ما را به سخنان بولتون ارجاع داد. روز دوشنبه علاوه بر این، وال استریت ژورنال گزارش داد که ایران از برخی تعهدات خود در توافق هسته‌ای که ترامپ آن را ترک کرده است، اما تمام طرف‌های دیگر همچنان به دنبال آن هستند، خارج شده است.

اگر هشدار خاص در مورد نیات ایران مبهم مانده، پتانسیل ایران برای تهدید آمریکا و متحدان منطقه‌ایش جدی است. (Axios روز دوشنبه گزارش داد، ایالات متحده به دریافت اطلاعاتی از سوی اسرائیل پاسخ داده است؛ هرچند سفارت اسرائیل از اظهار نظر خودداری کرده).

علی واعظ، متخصص ایران در گروه بحران، به ما گفت: واقعیت این است که ایالات متحده در منطقه بسیار در معرض خطر است. ایرانیان تجربه زیادی را در زمینه هدف قرار دادن آمریکایی‌ها در منطقه به طور غیر مستقیم از طریق استفاده از متحدان شبه نظامی شیعه خود دارند.

ایالات متحده حدود ۲۰۰۰ سرباز در سوریه دارد؛ جایی که ایران و نمایندگان آن حضور نظامی فیزیکی دارند. ۵۰۰۰ نیروی امنیتی در عراق دارد؛ جایی که جمهوری اسلامی یک بازیکن با نفوذ است و ۱۴۰۰۰ سرباز در افغانستان، جایی که تهران با طالبان در مبارزه با داعش نهضت مشترک دارد. ایران ابزار تشدید تنش در هر یک از این کشور‌ها را داراست.

ایالات متحده نیز در گذشته تمایل خود به پاسخ را نشان داده است. در سال ۲۰۱۷، ایالات متحده به کاروان متشکل از سربازان سوری و نظامیان تحت حمایت ایران در حالی که به یک پایگاه ایالات متحده در سوریه نزدیک میشدند، حمله کرد. برت مک گرک، که پیش از این نماینده ویژه ایالات متحده برای ائتلاف جهانی برای شکست دادن داعش بود، روز دوشنبه به MSNBC گفت: ما هیچ کانال دیپلماتیک با ایران نداریم و گفت که خطرات یک درگیری افزایش یافته است، زیرا راه واقعی برای رساندن پیام‌ها خصوصی به ایرانیان برای جلوگیری از آن وجود ندارد.

پروکسی‌های ایرانی نیز می‌توانند به پایگاه‌های ایالات متحده در عراق و سوریه موشک شلیک کنند. در خلیج فارس مقامات ایالات متحده در سال‌های اخیر بار‌ها اشاره به مانور نا ایمن هواپیما‌های بدون سرنشین و قایق‌های ایرانی در کنار هواپیما‌های و کشتی‌های ایالات متحده کرده اند. همچنین در سال ۲۰۱۶ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، موقت ۱۰ تن از ملوانان دریایی آمریکا را بازداشت کرد.

مایکل نایتس، متخصص منطقه در مؤسسه واشنگتن ـ که یک مؤسسه مختص مطالعات خاورمیانه است ـ به ما گفت: ایالات متحده در حال حاضر نشان داده که آمادگی دارد تا دست به اقدامات تلافی جویانه بزند و بر این نکته تأکید کرده که آمریکا بین دولت ایران و نمایندگان شبه نظامی آن تمایز قائل نیست.

سرانجام و مهمتر از همه، بحث تجارت جهانی نفت در میان است که به شدت به تنگه هرمز وابسته است. حدود ۱۸.۵ میلیون بشکه نفت در روز از طریق آبراه باریک بین ایران و شبه جزیره عربستان جریان دارد. پس از آنکه ایالات متحده در اواخر ماه آوریل با تحریم‌ها تهدید کرد که واردات نفت ایران را در تلاش برای رساندن صادرات نفت جمهوری اسلامی به صفر متوقف می کند، ایران هشدار داد که می‌تواند تنگه هرمز را مسدود کند؛ حرکتی که موجب تخریب اقتصاد جهانی می شود.

شاید بهترین راه برای ایران این است که متحدان آمریکایی در منطقه، یعنی اسرائیل و عربستان سعودی را آزار و اذیت کند. تهران از گروه شبه نظامی حماس حمایت می‌کند که در روز‌های اخیر ۶۰۰ راکت را از مرز‌های خود در نوار غزه به سمت اسرائیل شلیک کرد. ایران همچنین می‌تواند حوثی‌های یمن را، یکی دیگر از متحدان منطقه‌ای خود، تشویق کند تا حملاتی علیه صادرات نفت عربستان و امارات به اروپا هدایت کنند. (دو کشور پس از اعمال تحریم‌های ایالات متحده بر سهم بازار ایران دست یافته اند.) حوثی‌ها در جریان جنگ فعلی خود راکت‌هایی را به سمت عربستان سعودی شلیک کرده اند.

واعظ می گوید: ایران گزینه‌های زیادی دارد. مشکل این است، با توجه به این که هیچ رمپ خالی وجود ندارد و هیچ کانال ارتباطی بین دو کشور نیست، خطرات یک رویارویی که به سرعت از کنترل خارج شود، بسیار بالاست.