تحریم علمی دانشگاه ها پس از بازرسی برجامی از دانشگاه‌های موفق

بازرسان برای مقابله با علم
همزمان با اجرای برجام این موضوع مطرح شد که بر اساس تعهدات ایران در برجام که حتی فراتر از پروتکل الحاقی است، بازرسان آژانس می توانند در هر زمان از دانشگاه های ایران بازرسی به عمل آورند. هر چند در ابتدا با تکذیب حضور بازرسان سازمان ملل در دانشگاه سعی شد تا این موضوع در سکوت خبری پیش برود اما پس از اعتراضات دانشجویان دانشگاه های مختلفی مانند امیرکبیر و صنعتی شریف، علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: «بازدید از چند دانشگاه در چارچوب تعهدمان به پروتکل الحاقی صورت گرفت. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر پایه این پروتکل و پادمان هسته‌ای، در جایی که مواد هسته‌ای پیدا کند آنجا را به‌ عنوان یک مرکز هسته‌ای تلقی می‌کند. مواد هسته‌ای را هم تعریف و مشخص کرده و می‌گوید جایی که این مواد وجود داشته باشد از دید مقررات آژانس، آنجا یک مرکز هسته‌ای به شمار می‌آید.»

این در حالی است که ایران در بین سال های 88تا 90 با ترور 4 تن از دانشمندان هسته ای خود، شهید مجید شهریاری، شهید مصطفی احمدی روشن، شهید مسعود علی محمدی، شهید داریوش رضایی مواجه شده است و این موضوع اهمیت امنیت دانشمندان و دانشجویانی را که در زمینه هایی مانند هسته ای کار می کنند را نشان می دهد.

این نوع بازرسی‌ها باعث ایجاد خودسانسوری در دانشمندان و پژوهشگران این عرصه ایجاد می‌کند، برای مثال اگر دانشجویان زمانی که احساس کنند که حتی در محیط‌های دانشگاهی نیز در امنیت نیستند به طور مسلم به سمت کارهایی کشیده می شوند که خنثی است و تقابلی با خطوط قرمز تبیین شده نخواهد داشت و همین موضوع به مانعی برای پیشرفت علم تبدیل می شود. در واقع مشکل اصلی بازدید از دانشگاه‌ها این است که افراد مجبور هستند تا در مسیر پژوهشی خود احتیاط کنند و پژوهش هایی در مسائلی که به درد کشور می‌خورد به صورت اتوماتیک پژوهشی صورت نمی‌گیرد.

غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی نیز دراین مورد تصریح کرد: «از سوی دیگر ایران از برجام نتایج مطلوب دریافت نکرده که دست بسته در مقابل آنها عمل کنیم، اروپایی‌ها هم هنوز تضمین‌های عملی لازم را ندادند. بنابراین تا زمانی که اروپایی‌ها تضمین‌های لازم را به ایران بدهند نباید مانع چنین رفتارهای گستاخانه و دور از تعهدات آژانس شد.»

دانشگاه ها در تحریم

رفتار غرب با دانشگاه های ایران تنها به بازرسی های سرزده از دانشگاه ختم نمی شود، بلکه برخلاف برجام و ادعای افراد مبنی بر این موضوع که با برجام می توان کارهای پژوهشی بیشتری انجام داد و با جهان ارتباط علمی برقرار کرد، اکنون چند دانشگاه کشور با تحریم مواجه شده است. روز گذشته منصور غلامی، وزیرعلوم گفت: دو دانشگاه شهید بهشتی و صنعتی شریف به دلیل فعالیت‌های علمی در عرصه انرژی هسته‌ای از سوی آمریکا تحریم شدند.

وزیر علوم، فناوری و تحقیقات ایران افزود: متأسفانه برخی دانشگاه‌های داخلی کشور از سوی کشورهای خارجی تحریم شدند و در واقع یک سوءتفاهمی بین مراکز بین‌المللی و دانشگاه‌های ما اتفاق افتاده مبنی بر اینکه هر دانشگاه داخلی ایران که در زمینه فیزیک هسته‌ای فعالیت کرده و یا مقالاتی را چاپ کرده باشد که نشان از یک دستاورد خوب علمی باشد، به دلیل سوءظنی که مقامات این کشورها به فعالیت‌های هسته‌ای ایران دارند، کشورمان را در لیست تحریم‌های بین‌المللی قرار داده‌اند.

این تحریم ها در واقع مکمل بازرسی هایی هستند که زمینه های آن در برجام پایه گذاری شده بود. دانشگاه های موفقی از قبیل دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه صنعتی شریف که جز دانشگاه های مد نطر بازرسان انرژی هسته ای بودند، اکنون نیز با تحریم مواجه شده اند. برجام نه نتواست موجب تبادل اطلاعات میان دانشگاه ها کشور و اروپا شود اکنون خود به عنوان یک چالش برای علم کشور به وجود آمده است.

هزینه های برجام، بدون برجام

حال که تنها از برجام هزینه های آن از قبیل تغییر قلب راکتور اراک، کاهش ذخایر اورانیونیوم غنی شده و ... باقی مانده است و از شش کشور مقابل، یک کشور از برجام خارج و سه کشور اروپایی حاضر به همکاری اقتصادی نیستند و عملا با وقت کشی از قبیل ارائه کردن راه حل هایی مانند SPV و INTEX نسبت به تعهدات خود در برجام بی تفاوت هستند. ایران این میزان همکاری را برای کدام یک از مشوق های غربی انجام می دهد.

جعفرزاده ایمن‌آبادی پیرامون همین مورد گفت: «به نظر می‌رسد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پا را فراتر از خود گذاشته حال آنکه اجازه چنین بازدیدی نباید به بازرسان داده می‌شد. در مقطع کنونی برجام معلق است لذا تا تعیین تکلیف نهایی از هرگونه بازدید باید جلوگیری کرد.»