رمزگشایی از سکانس حذف‌شده «قلاده‌های طلا»

گلایه کارگردان از صدا و سیما
ابوالقاسم طالبی، کارگردان فیلم «قلاده‌های‌طلا» که یکی از مهم‌ترین آثار در ژانر سیاسی تاریخ سینمای ایران را ساخته است در این گفت‌و‌گو به بخش‌های ناگفته آن فیلم اشاره و حذف بخش‌هایی از فیلم و پخش آن از شبکه‌هایی با گستره مخاطب کمتر را تلویحاً معلول نفوذ در صداوسیما اعلام کرد.

طالبی نوشته بود: «رهبری معظم انقلاب یک بار به من فرمودند که به رئیس‌جمهور توصیه کردم فیلم قلاده‌های طلا را ببیند. چندی پیش هم در سخنرانی عمومی ضمن اظهار لطف به قدرت سینمای ایران فرمودند: من فیلمی را توصیه کردم آقای رئیس‌جمهور ببیند و... از دکتر علی‌عسگری پرسیدم چرا هر سال ۹ دی فیلم «قلاده‌های طلا» دچار سانسور و عدم پخش می‌شود یا پس از فشار مردمی برای پخشش می‌فرستید شبکه افق؟ گفتند من تا حالا در مورد این فیلم چنین تصمیمی نگرفته‌ام... به نظر شما این نفوذی پرقدرت کیست که در تلویزیون هر سال سعی می‌کند این قطعه از تاریخ درست دیده نشود؟»

در گفت و شنود دوستانه‌ای که جوان با ابوالقاسم طالبی داشت وی هر گونه اظهار نظر و پرداختن به ابعاد اظهاراتش در مورد مسئله مهم «نفوذی پر قدرت» تلویزیون را به آینده موکول کرد، اما در عین حال پس از گذشت چند سال راز سکانسی از فیلم قلاده‌های طلا که سال گذشته و بدون هیچ توضیحی و صرفاً با عنوان سکانس سانسور شده این فیلم در فضای مجازی منتشر شد را برملا کرد. در این سکانس یک برادر و خواهر که در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ برای طرفداری از کاندیدا‌های مورد نظرشان از هیچ کاری فروگذاری نکرده‌اند، پس از تأملی عاقلانه عکس نامزد مورد علاقه‌شان (میرحسین موسوی) را از روی دیوار برداشته و پاره می‌کنند و با فوکوس دوربین روی عکس شهدا به مخاطب می‌فهمانند که چه چیزی برای آن‌ها اهمیت دارد.

همراستا با این تصاویر کات‌های تصویری کوتاهی از خواهر جوان که شاهد اقدام برادرش هست به تصویر کشیده می‌شود و او هم به تأسی از برادرش عکس کاندیدای مورد نظرش (احمدی نژاد) را که در کنار عکس شهدا و امام (ره) و رهبری قرار داده، پاره می‌کند و دوربین روی عکس امام خمینی (ره)، مقام معظم رهبری و شهدا فوکوس می‌کند. این بدان معنی است که رهبری و شهدا فصل‌الخطاب واقعی هستند. طالبی در رمزگشایی از این سکانس می‌گوید: آن ایام با روز‌های خانه نشینی آقای احمدی نژاد همزمان شده بود. واقعیت این است که من با خودم شرط کردم که اگر رئیس‌جمهور به این کارش (ادامه خانه نشینی و عدم تبعیت از رهبری) ادامه داد، سکانس را در فیلم جانمایی کرده و پخش می‌کنم، اما اگر به این کارش خاتمه داد، من هم آن را از فیلم حذف می‌کنم. در نهایت و با خاتمه خانه نشینی احمدی‌نژاد من هم سر قولم ماندم و این سکانس را که سال گذشته و بعد از پنج سال در فضای مجازی منتشر شد در مرحله تدوین از فیلم حذف کردم.

عده‌ای در فضای مجازی با به راه انداختن این مطالبه که «در شبکه اول سیما قلاده‌های طلا را پخش کنید» خواستار پخش فیلم از شبکه‌های اصلی تلویزیون شدند. یکی از فعالان فضای مجازی در این ارتباط می‌نویسد: «ابوالقاسم طالبی به معنی واقعی کلمه یک هنرمند توانمند انقلابی است. قلاده‌های طلا شاهکار اوست که بار‌ها دیده‌ام و از دیدنش سیر نشده‌ام. این فیلم یک روایت واقعی از فتنه ۸۸ است.» جبرائیلی در ادامه با بازنشر صحبت‌های ابوالقاسم طالبی نوشت: «اینکه در ایام ۹ دی، این روایت مؤثر از فتنه جای خود را به گفت و گو‌های بی‌خاصیت و تشریفاتی در سیما بدهد، یعنی کسانی در صدا و سیما می‌خواهند فتنه را تحریف کنند. آیا امسال جلوی این تحریف گرفته خواهد شد؟ باید پخش قلاده‌های طلا از شبکه اول سیما را ظرف دو روز آینده با تمام توان مطالبه کرد.»

واکنش سیما به «قلاده‌های طلا»
این مطالبه در فضای مجازی به سرعت جواب می‌دهد و دیروز اعلام شد که این فیلم ۹ دی ماه ساعت ۱۰ شب از شبکه اول سیما پخش خواهد شد، اما گذشته از محق بودن ابوالقاسم طالبی و با توجه به دست‌های خالی تلویزیون از تولیدات سینمایی قابل اعتنا در ژانر سیاسی در مورد فتنه سال ۸۸ لازم است نگاهی کوتاه به اوضاع تولیدات سه بخش سینمایی، سریالی و مستند‌سازی سیاسی داشته باشیم. ژانر سیاسی یکی از ژانر‌های پرطرفدار و متداول در کشور‌های صاحب سینماست، اما سینمای ما در ابتدای ورودش به کشور هیچ‌گاه به این ژانر به عنوان یک گونه متداول نپرداخت، زیرا در دوران طاغوت اساساً فرصتی برای آزاداندیشی سیاسی وجود نداشت. بعد از انقلاب نیز تصور بر این بود که این ژانر در سینمای کشورمان در جایگاه مناسبی قرار می‌گیرد، اما با شروع جنگ تحمیلی هشت ساله علیه کشورمان، رسماً توجه فیلمسازان معطوف به دفاع مقدس شد، البته باید توجه داشت که در حوزه ژانر سیاسی آثار متعددی با رویکرد کمدی و طنز ساخته شده است، اما همچنان در سینمای سیاسی جدی فقر مفرطی در سینما و تلویزیون ما حاکم است که نمایش چندین و چندباره فیلمی مثل قلاده‌های طلا بهترین شاهد مثال برای آن است.

ساخت فیلم سیاسی نیازمند تخصص و تبحر ویژه‌ای است و فیلمساز باید به یک «جریان‌شناسی کامل» از سوژه دست پیدا کند در حالی که این میزان از تخصص به ندرت در میان جامعه سینمایی ایران دیده می‌شود. ژانر سیاسی یکی از جریان‌ساز‌ترین گونه‌های تصویری در هر جامعه‌ای است؛ گونه‌ای که اگر به درستی هدایت شود علاوه بر آنکه سبب تعمق مخاطب در حوادث پیرامونش می‌شود فضای گفت‌وگوی مطلوب را در جامعه گسترش می‌دهد و ماحصل این فرایند ایجاد جامعه‌ای توأم با آگاهی، ایمان، امید و نشاط است.

کاستی‌ها و کم‌کاری‌های صورت گرفته توسط مسئولان فرهنگی و فیلمسازان کشورمان که با نادیده انگاری داشته‌های داستانی و روایی صددرصد واقعی بازه زمانی ۴۰ ساله پس از انقلاب در استفاده و بهره‌برداری از این درام‌های بالقوه ناب و مخاطب پسند، ضربه‌های سختی به سینما و تلویزیون وارد کرده که شیوع آثار سبک و نازل به اصطلاح کمدی یکی از این صد‌ها آسیب است.