پشت پای آمریکا به ثبات هسته‌ای جهان

هنوز چهار روز از هشدار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه درباره پاسخ متقابل به هرگونه تهدید هسته‌ای نگذشته، دونالد ترامپ اعلام کرد که امریکا را از پیمان نیرو‌های هسته‌ای میان‌برد خارج خواهد کرد؛ پیمانی که در سال‌های پایانی جنگ سرد با هدف محو موشک‌های میان‌برد و کوتاه برد بین امریکا و شوروی سابق امضا شد. بر اساس این پیمان که روسیه به عنوان جانشین شوروی به حضور در آن ادامه داد، دو طرف متعهد شدند همه موشک‌های هسته‌ای و متعارف خود و پرتاب‌کننده‌های آن‌ها را با برد ۵۰۰ تا هزار کیلومتر و همچنین هزار تا ۵ هزار و ۵۰۰ کیلومتر نابود کنند. در حالی که این پیمان در ۲۷ مه ۱۹۸۷ امضا شد، با ورود به مه ۱۹۹۱، ۲ هزار و ۶۹۲ موشک امحا شد، ولی حالا دونالد ترامپ می‌گوید که مانند خیلی دیگر از پیمان‌های بین‌المللی، قصد دارد امریکا را از این پیمان هم خارج کند؛ خروجی که البته نیازمند تصویب دو سوم نمایندگان سنای امریکا است. دونالد ترامپ گفته که روسیه این پیمان را با آزمایش نسل جدید موشک‌های خود نقض کرده، ادعایی که بارک اوباما رئیس‌جمهور قبلی امریکا هم آن را بیان کرده بود، اما به اصرار متحدان اروپایی کشورش که از به راه افتادن یک جنگ تسلیحاتی نگران بودند از آن خارج نشد. ترامپ گفته است: «نمی‌دانم چرا اوباما در این باره مذاکره نکرده بود یا از آن خارج نشده بود... آن‌ها سال‌هاست که این پیمان را نقض می‌کنند.» ترامپ تأکید کرد: «امریکا به روسیه اجازه نمی‌دهد که به فعالیت تسلیحاتی خود ادامه دهد، در حالی که ما خودمان را منع می‌کنیم.» امریکا از سال ۲۰۰۸ روس‌ها را متهم کرده که با ساخت موشک‌های SSC-X-۸ این پیمان را نقض می‌کند، اتهاماتی که در سال ۲۰۱۴ نیز تکرار شد، اما در سال ۲۰۱۸، خود امریکا نیز اقدام به تحقیق و توسعه روی موشک‌هایی کرد که استقرار آنها، نقض پیمان INF محسوب می‌شد.

 

چین به بهانه روسیه
گفته می‌شود جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید نقش ویژه‌ای در متقاعد کردن ترامپ به خروج از پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد (INF) داشته است. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه ضمن محکوم کردن خروج امریکا از این پیمان گفته که روسیه انتظار دارد بولتون توضیحات روشنی را درباره مقاصد امریکا و اقدامات آن در راستای این توافق ارائه دهد. ریابکوف گفته است: «در صورت ادامه عقب‌نشینی‌های یکجانبه امریکا از توافقات و تعهدات، روسیه هیچ راهی جز اقدامات تلافی‌جویانه از جمله اقداماتی با ماهیت نظامی ندارد.» ریابکوف گفته است: «این مسئله بسیار جدی‌تر از آن است که به معرض بحث عمومی گذاشته شود. اگر امریکا به اقدامات عجولانه خود که در بسیاری از موارد شاهد آن بوده‌ایم ادامه دهد، اگر به عقب‌نشینی‌های یکجانبه از توافقات، انواع و اقسام مکانیزم‌ها و تعهداتی که شاهدش بودیم از برجام گرفته تا اتحادیه جهانی پست، ادامه دهد هیچ گزینه‌ای جز اقدام تلافی‌جویانه از جمله اقداماتی با ماهیت نظامی و تکنولوژیکی نداریم. اما ما تا آنجا که بتوانیم از آن اجتناب می‌کنیم و سیاست عجولانه امریکا تنها رویگردانی هر چه بیشتر کشور‌ها و محافل گسترده جهانی است. واشنگتن نباید این تغییر احساس را دست کم بگیرد.» ریابکوف ادامه داد: «به نظر می‌رسد که نیرو‌های واشنگتن نیازمند آن هستند که ما را با خروج از این توافق تهدید کنند تا آسان‌تر بتوانند به نقض علنی این توافق حیاتی در زمینه کنترل تسلیحاتی ادامه دهند. امریکا سال‌ها این پیمان را نقض کرده است. ما با صبوری تلاش می‌کنیم همکاران خود را در واشنگتن به گفت‌وگو و حذف متقابل نگرانی‌ها سوق دهیم.»

 

جهان بی‌حفاظ هسته‌ای
رئیس‌جمهور امریکا در بیانیه خروج خود خواستار یک پیمان جدید شده و در این باره، به چین هم اشاره کرده است: «ما باید بتوانیم آن‌گونه سلاح‌ها را تولید کنیم؛ مگر این‌که روسیه نزد ما بیاید، چین نزد ما بیاید، همه آن‌ها نزد ما بیایند و بگویند بیایید تعقل کنیم و هیچ‌یک از ما دست به تولید این‌گونه جنگ‌افزار‌ها نزند. اما اگر قرار باشد روسیه این کار را بکند و چین این کار را بکند، ولی ما به این پیمان پایبند بمانیم، چنین چیزی غیرقابل‌قبول است.»‌چین متعهد به پیمانی نظیر INF نیست و برخی کارشناسان دلیل اصلی خروج امریکا از این پیمان را نه روسیه، بلکه چین می‌دانند. هری هاریس، فرمانده نیرو‌های امریکایی در آسیاپاسیفیک ماه مارس ۲۰۱۸ در سنا گفته بود: «ما به دلیل تبعیت انعطاف‌ناپذیرمان به INF، هیچ توانایی زمینی برای تهدید چین نداریم.» با این حال بیشتر کارشناسان کنترل تسلیحات می‌گویند که خروج از این پیمان می‌تواند به دوره‌ای از بی‌ثباتی استرات‍ژیک بینجامد. الکسی پوشکوف، سناتور روس در این باره در توئیتر نوشت: «این دومین ضربه به کل نظام ثبات استراتژیک در جهان است. اولین ضربه در سال ۲۰۰۱ با خروج واشنگتن از پیمان موشک‌های ضدبالستیک انجام شد و البته باز هم مبتکر لغو این توافق هم امریکا است.»‌مالکولم چالمرز، معاون مدیرکل مؤسسه خدمات سلطنتی می‌گوید: «خروج از INF سخت‌ترین بحران در کنترل تسلیحات از دهه ۱۹۸۰ تا کنون است. اگر INF فروبپاشد و تا منقضی شدن پیمان کنترل تسلیحات استراتژیک در ۲۰۲۱، جهان بدون هیچ گونه محدودیت در زمینه تسلیحات هسته‌ای و دولت‌های هسته‌ای از سال ۱۹۷۲ تا کنون خواهد ماند.»