با طلب کننده حاجت از ما چطور باید برخورد کرد؟

قال امیرالمومنین(ع) قال رسول‌الله(ص): لاتقطعوا علی‌السائل مسألته دعوه یشکو بثه و لیخبر بحاله.

قال: قال رسول‌الله(ص) لابی ذر الغفاری: تکف اذاک عن‌الناس فانه صدقه تصدق بها عن نفسک.(1)
«امیرالمومنین(ع) از قول پیامبر(ص) نقل می‌کنند که فرمود: حرف کسی را که از شما طلب حاجتی می‌کند قطع نکنید؛ بگذارید شکایت خود را بیان کند و از حال خود به شما خبر بدهد.»

«امیرالمومنین(ع) از قول پیامبر(ص) نقل می‌کنند که به ابوذر غفاری فرمود: از اذیت و آزار مردم روی برگردان که این کار صدقه‌ای است که از طرف خود می‌دهی.»

لاتقطعوا علی‌السائل مسالته؛ [امیرالمومنین(ع) از قول پیامبر(ص) می‌فرماید:] وقتی سوال‌کننده- یعنی آن نیازمندی که از شما طلب حاجتی می‌کند- مشغول سوال یعنی طلب حاجت است، حرف او را قطع نکنید.

دعوه یشکو بثه ولیخبر بحاله؛ این مورد ابتلای من و شما است؛ برای یک درخواستی می‌آید پیش ما و بنا می‌کند به بث شکوی(شکوه بردن). و شرح حال و مانند اینها. می‌فرمایند حرفش را قطع نکنید. بگذارید شکوای خودش را به طور کامل بیان کند و از حال خود به شما خبر بدهد؛ در حالی که ممکن است شما بدانید آنچه را او می‌خواهد به شما بگوید؛ اما این یک جنبه روانی دارد؛ این به خاطر این است که او با بیان شکوای خود، روح خود را، دل خود را آرام می‌کند؛ خود این هم یک لطفی است به او، محبتی است که به او می‌کنی. گاهی که بعضی‌ها به اینجا شکایت می‌کنند، ما می‌فرستیم کسانی را که مسئول این کار هستند که تحقیق کنند از حال آنها، بعد به ما گزارش می‌دهند و می‌گویند همین که این هیئت ما، فرستاده ما آنجا رفت و نشست و حرف‌هایشان را شنید و اینها فهمیدند که نامه‌ای که به اینجا نوشته‌اند اثر کرده، می‌گویند ما دیگر هیچ درخواستی نداریم؛ همین که شما آمدید و حرف ما را گوش کردید و به شکایت ما اهمیت دادید، برای ما کافی است. ببینید؛ گاهی هست که این شنیدن سخن شکایت‌کننده و سائل و طلب‌کننده و دل دادن به او، برای او اهمیت بیشتری دارد از برآوردن حاجت او؛ اینها برای ما درس است که یاد بگیریم چه جوری با مردم رفتار کنیم. این یک روایت.

[حدیث دیگر] یک روایت دیگر در همین زمینه صدقه، باز امیرالمومنین(ع) نقل می‌فرمایند از پیغمبر که [به ابی‌ذر غفاری] فرمود: تکف اذاک عن‌الناس؛ آزار خودت را از مردم کم کن، مردم را اذیت نکن. اذیت کردن انواع و اقسام دارد: با زبان، با عمل، با بی‌احترامی. [می‌فرماید] اذیت خودت را از مردم کم کن؛
فانه صدقه؛ که این هم یک جور صدقه است. صدقه فقط این نیست که آدم از جیب خودش پولی دربیاورد بدهد؛ این هم که مردم را اذیت و آزار نکند، خودش یک[صدقه است].

فانه صدقه تصدق بها عن نفسک؛ [تصدق] یعنی «تتصدق»؛ [که این] صدقه‌ای است که به وسیله آن از نفس خود- از طرف خود- می‌دهی. در واقع، اینکه «الصدقه تدفع البلاء»، (2) یکی از صدقاتی هم که تدفع البلاء [بلا را دفع می‌کند]، همین صدقه است.

* شرح حدیث در ابتدای درس خارج، 83/9/8 به نقل از کتاب: نسیم سحر
(1) نوادر راوندی، ص 87 (2) وسائل‌الشیعه، ج2، ص 433