دلیل رشد وحشتناک سکه چیست؟

حالا خانواده سکه، خوشبخت‌ترین خانواده‌های انواع فلزات هستند. قیمت انواع سکه دیروز در بازار تهران مثل روز‌های گذشته با افزایش مواجه شد. افزایش چشمگیر که به نوعی تداعی روز‌های گرانی بازار آن در گذشته دارد.

هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید دیروز در بازار تهران با ۱۱۵ هزار تومان افزایش، ایستگاه دو میلیون تومان را جا گذاشت و به ایستگاه دو میلیون و ۱۰۰ هزار تومان رسید.

بر پایه داده‌های استخراج شده از بازار سکه تهران در روز شنبه، سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم ۷۵ هزار تومان، نیم سکه ۵۸ هزار و ربع سکه ۳۰ هزار تومان گران‌تر فروخته شدند. به عبارتی دیگر، سکه طرح قدیم یک میلیون و ۹۵۰ هزار تومان، نیم سکه یک میلیون و ۱۸ هزار، ربع سکه ۶۰۰ هزار در بازار سکه و طلای دیروز تهران عرضه شد.

در این میان کنش‍گران، فعالان بازار، مشتریان و حتی مردم نسبت به گرانی نرخ سکه واکنش نشان داده و هر کدام در جایگاه خود به تحلیل بازار طلا و سکه پرداخته‌اند.

ارتباط نوسان قیمت سکه با بازار ارز
رفتار‌های بازار طلا و سکه در طی یک دهه گذشته؛ وابستگی بیش از حد این بازار به نرخ ارز را به خوبی نشان می‌دهد. ردپای بازار ارز و پدرخواندگی این بازار برخانواده سکه باعث تغییرات پیاپی در این بازار شده است.

نرخ ارز در طی چند ماه گذشته همواره به دلایل متفاوت دچار التهاب شده و به تبع آن سکه و طلا را با نوسان‌های قیمتی مواجه کرده است.

با اعلام تعیین نرخ ۴۲۰۰ تومان برای دلار در راستای ساماندهی بازار ارز، انتظار می‌رفت که بازار سکه و طلا با فروکش کردن نوسان‌های قیمتی روبه رو شود؛ موضوعی که محقق نشد!

حالا نرخ انواع سکه در روز‌های اخیر گوی سبقت را از بازار ارز ربوده و صدرنشین بلامنازع گرانی‌های اخیر بازار‌ها شده است.

کارشناسان اقتصادی و فعالان بازار دلایل گوناگونی را در این‌باره مطرح می‌کنند؛ گرانی سکه و طلا برآیند تاثیر روانی التهابات نرخ ارز در این مدت بر بازار سکه و طلا بوده است.

شاید به همین دلیل است که یک تحلیلگر و فعال بازار سکه و طلا بر این موضوع تاکید می‌کند. «در طی چند ماه اخیر بازار ارز با نوسان‌های شدیدی مواجه بوده و به تبع آن بازار سکه و طلا را متاثر کرده است. اما آنچه در این چند روز اخیر در بازار سکه و طلا شاهد آن بوده‌ایم، به تلاطم‌های بازار ارز در چند ماه گذشته ارتباط مستقیم ندارد؛ بلکه تاثیر روانی حاصل از سیاست تک نرخی ارز عامل اصلی در این زمینه در حوزه داخلی بوده است.»
عباد محمدولی در توضیح بیشتر به خبرنگار روزنامه تجارت می‌گوید: «هر سیاست‌گذاری اقتصادی با واکنش‌های منفی و مثبت در همان ابتدا مواجه می‌شود به طوری که این موضوع کاملا طبیعی است، از آنجا که تک نرخی کردن ارز و سیاست‌گذاری جدید در بازار ارز به نوعی برای اولین بار انجام می‌گیرد، لذا آثار روانی ناشی از آن در روز‌های ابتدایی اجرای این طرح بر دیگر بازار‌ها تاثیرخواهد گذاشت. با توجه به اینکه بازار سکه کاملا وابستگی تنگاتنگی با بازار ارز دارد، لذا افزایش نوسان‌های قیمتی این بازار کاملا مقطعی خواهد بود.»
به گفته محمدولی، تداوم بخشی از نوسان‌های بازار سکه و طلا به خروجی سیاست‌گذاری جدید بانک مرکزی در بازار ارز وابسته است. از این‌رو زمان مشخص کننده اصلی مسئله خواهد بود؛ به همین دلیل است که گرانی سکه و طلا مقطعی بوده، به عبارتی حداقل در حوزه داخلی این چنین است.
نبود تخصیص ارز
این در حالی است که برخی از کارشناسان اقتصای معتقدند نباید این بخش را به دو قسمت خارجی و داخلی تقسیم‎بندی کرد.
آن‌ها معتقدند: «گرانی اخیر بازار ارز و همچنین نبود ارتباط بانکی با بانک‌های خارجی و عدم تسهیل در مراودات بانکی عامل اصلی در افزایش نوسان‌های بازار سکه و طلا بوده است».
احمد حاتمی‌یزد، کارشناس پولی و یکی از مدیران اسبق بانکی کشور به خبرنگار روزنامه تجارت می‌گوید: «عامل اصلی افزایش نرخ ارز در بازار سیاه است؛ چرا که ارز تخصیص یافته بخشنامه‌ای در دسترس قرار ندارد و همین موضوع باعث شده تا با ارز بازار سیاه، طلا وارد کشور شود. این امر باعث گرانی سکه می‌شود»
به گفته حاتمی‌یزد، بانک‌های داخلی ارتباط مناسبی با بانک‌های خارجی نداشته و به همین دلیل مروادات بانکی و پولی به سختی انجام می‌شود. از این‌رو بیشتر میزان ارز حاصل از فروش نفت به دیگر کشور‌ها در بانک‌های خارجی و کشور‌های متبوع بلوکه شده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: «اکنون حجم زیادی از ارز حاصل از فروش نفت به کشور‌هایی مثل چین، کره جنوبی و هند بلوکه شده است».
البته این کارشناس پولی، تاکید می‌کند که ایران دارای ذخایر مناسب ارزی بوده و به قدر کافی ارز دارد.
اظهارنظر این دو کارشناس و تحلیلگر نشان می‌دهد که اکنون تقاضا در بازار سکه و طلا بر عرضه پیشی گرفته و از طرفی نرخ ارز عامل اصلی گرانی سکه بوده است.
درکنار التهابات داخلی بازار طلا و سکه، بازار جهانی طلا نیز روزگار خوشی را سپری نمی‌کند.
صعود طلای جهانی؛ گرانی سکه
گرانی ۱۰ دلاری طلا در هر اونس در روز‌های اخیر نشان می‌دهد که اقتصاد جهانی روند با ثباتی را طی نمی‌کند. واقعیت این است که با بروز بحران اقتصادی و کشمکش‌های سیاسی در جهان و به طور کلی بی‌ثباتی در جهان، قیمت طلا افزایش می‌یابد. به عبارتی می‌توان طلا را نمایشگر اوضاع سیاسی و اقتصادی در جهان نامید. در ماه‌های اخیر عوامل تاثیرگذار سیاسی و اقتصادی، چون تنش‌های سیاسی در کشور‌های جهان و منطقه خاورمیانه، افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی اروپا و آمریکا و سیاست‌های تورم‌زدایی چین تاثیر بسزایی بر قیمت طلا در بازار‌های جهانی داشت.
روند رو به رشد قیمت طلا در چهار سال گذشته حکایت از آن دارد که طلا همچنان کالایی امن برای سرمایه‌گذاری در شرایط نامطمئن اقتصادی است. مارتین هنکه، تحلیلگر اقتصادی در این باره می‌گوید: «با وجود تمام این بی‌ثباتی‌های اقتصادی موجود، سرمایه‌گذاران به دلیل ترس از دست دادن دارایی‌های خود و به منظور رویایی با افزایش تورم، به طلا به عنوان کالایی امن روی آورده‌اند».
گران شدن استخراج طلا در جهان
از این‌رو است که عباد محمدولی، تحلیلگر بازار طلا و سکه از گران شدن استخراج طلا در جهان سخن می‌گوید. «با افزایش تقاضا طلا در بازار جهانی، قیمت این فلز زرد با گرانی مواجه شده است. افزایش قیمت با توجه به رشد قیمت ارز توآمان شده و همین موضوع واردات طلا را با گرانی مواجه کرده است. از این رو طبیعی است که بخشی از نوسان‌های قیمتی بازار سکه به گرانی طلا و نحوه واردات آن به کشور ارتباط پیدا کرده است.»
به گفته وی، اینکه قیمت طلا در بازار جهانی تا چه سقفی گران می‌شود به نحوه کارکرد متغییر‌های اقتصادی در سطح جهان مربوط می‌شود. اما آنچه مشخص است، استخراج طلا هزینه‌بر بوده و رویکرد کشور‌ها برای خرید طلا تغییر کرده و همه بیشتر از نیازشان متقاضی آن شده‌اند. این مسئله بر روند نرخ ارز و سپس نرخ طلا و سکه در بازار داخلی تاثیر منفی می‌گذارد. احمد حاتمی‌یزد نیز با تایید حرف‌های عباد محمدولی به تجارت می‌گوید: «گرانی طلا باعث شده تا برای واردات آن به کشور به حجم بالایی از ارز نیاز باشد، لذا این موضوع به دلیل نبود مراودات بانکی از یک سو و از طرفی عدم تخصیص ارز تعیین شده، دلار با نرخ بازار سیاه برای واردات طلا تامین شود که به گرانی سکه دامن زده است».
درعدم اجرای بخشنامه‌های بانک مرکزی برای ساماندهی نرخ ارز
به گفته حاتمی‌یزد، عدم اجرای بخشنامه‌های بانک مرکزی برای ساماندهی نرخ ارز تاکنون ضمن آنکه موجب بلاتکلیفی در این بازار شده، دست دلالان و سوداگران را برای گسترش بازار سیاه در بازار سکه و طلا را باز گذاشته که در این میان افرادی که سال‌هاست از محل اقتصاد غیرمولد تغذیه می‌کرده‌اند به خروج ارز از کشور با استفاده از خرید سکه و طلا مبادرت می‌کنند. برای این افراد سقف قیمتی معنا ندارد.
وی همچنین از اثرگذاری روانی سرنوشت برجام بر بازار سکه نیز پرداخته و می‌گوید: «اگر چه تاثیرگذار بوده، اما آنچه بیش از همه براین بازار تاثیر گذارده است، وجود عوامل رانتی و انحصارگرا در بازار سکه و ارز است.»
حضور دلالان و رانت‌خواران در این بازار
نکته قابل تآمل اینکه حضور دلالان و رانت‌خواران در این بازار است. آنچه که در گفته‌های این دو کارشناس به خوبی بیان شد. اینکه مردم در گرانی اخیر نقش منفعلی داشته و دارند، تنها خریداران دلالان و گردانندگان بازار سیاه و صاحبان اقتصاد غیرمولد بازیگردان اصلی این بازار بوده و هستند.
موضوعی که احمد حاتمی‌یزد در این گفت‌وگو به آن اذعان داشت. نکته جالب اینکه در اغلب موارد نوسان‌های قیمتی سکه از بازار طلای جهانی تبعیت نمی‌کرد؛ به طوری که همیشه پرسش بسیاری از خبرنگاران از فعالان بازار و کارشناسان اقتصادی این موضوع بود. جالب اینکه پاسخی که از سوی کارشناسان و فعالان اقتصادی مطرح می‌شد این بود که اقتصاد ما تابع متغییر‌های داخلی است؟!
آنچه مشخص است، هنوز حلقه‌های مفقوده بسیاری در این باره وجود دارد. این موضوع هم حلقه‌ای از حلقه‌های مفقوده اقتصاد کشور است که هنوز راهکاری برای آن تعیین نشده است.