پایان هژمونی آمریکا؛ ایران، آنقدر مهم است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت

چند روز قبل "مایکل پنس" معاون رئیس جمهوری آمریکا با اعلام اینکه واشنگتن با شدت عمل هر چه بیشتر مسئله تجدیدنظر در خصوص توافق هسته‌ای با ایران را ادامه می کند، باردیگر در مورد خارج شدن یکجانبه آمریکا از این توافقنامه هشدار داد.

در همینجا باید یادآور شویم که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در زمینه برنامه هسته‌ای ایران، نخستین توافقنامه بین المللی نیست که مقامات واشنگتن تهدید کرده اند که آن را به سطل اشغال خواهند انداخت. همانطور که همه می دانند پیمان مشارکت بازرگانی فراآتلانتیکی و توافقنامه پاریس در باره آب و هوا هم توافقات بین المللی دیگری هستند که سرنوشت مشابهی داشته و دولت جدید آمریکا به ریاست "دونالد ترامپ" بطور یکجانبه از آنها خارج شده. علاوه بر این، آمریکایی‌ها مواضع خویش در مورد برخی توافقات مهم دیگر جهانی را نیز تغییر داده و خواستار شرایطی شده اند که منافع آنها را بیشتر تامین کند.  

آمریکا همواره سعی کرده قواعد بازی را به نفع خود تغییر دهد

بدین ترتیب این یک سیاست مرسوم در آمریکاست که رئیس جمهوری جدید این کشور، نسبت به هر آنچه که رئیس جمهوری قبلی امضاء کرده و در خصوص آن توافق نموده، علاقه ای ندارد و اینبار این سیاست آنقدر آشکار اجرا شده که حتی شرکای نزدیک واشنگتن نیز مایوس شده‌اند.

از سوی دیگر، چنین برخوردی، هرچند در شکل بسیار ناپخته و بر اساس این فرمول کلاسیک: «یک مرد نجیب بر اساس قواعد بازی کرده و زمانی که دیگر برنده نشد، قوانین را تغییر می‌دهد»، واقعا پدیدار شده است. البته طبق معمول شیطان در جزییات لانه کرده است. در نتیجه پدیده خنده دار، ولی کاملا طبیعی پیش می آید: تا زمانی که این آقایان «نجیب» در راس قدرت قرار دارند، ضرورتی وجود ندارد که شرایط خاصی را به نفع خویش تغییر دهند. ولی همینکه قدرت خود را از دست می دهند، شروع به تقلب کرده و قوانین را دستکاری می کنند. از آنجا که این آقایان همچنان بازیگرانی قدرتمند و با نفوذ هستند،  کلاهبرداری آنها بیش از همه، بازیگران ضعیف و کم ارزشتر را تحت تاثیر قرار می دهد، بدین ترتیب این اقدام انزجار سایر بازیگران را نیز می انگیزد. البته در اینجا مرحله بعدی اقدامات آغاز می شود که تغییرات نه چندان مهم قوانین کمکی به برنده شدن این آقایان نمی کند و آنها به جنب و جوش افتاده و دیگر اصلا هیچ قانون و قاعده ای را در بازی رعایت نمی کنند.

در اینجا دو نکته دارای اهمیت بسیار زیادی است: اولا، چنین رفتاری نه تنها به طرفهای کم نفوذ آسیب می رساند، بلکه دیگر شرکت کنندگان در بازی هم که تاکنون چشمان خود را به روی این هنرنمایی بسته بودن هم تحت تاثیر قرار می گیرند. ضمن اینکه این اوضاع برای این بازیگران اصلی هم ضررهای مستقیم و جدی به دنبال دارد.

نکته دوم هم اینکه، در جلوی چشمان سایر شرکت کنندگان در این بازی، این «آقایان نجیب» دیگر موقعیت قبلی خویش را از دست داده و به طرف‌هایی تبدیل شده اند که دیگر وجهه قانونی ندارند، ولی به خاطر خطری که برای همه شرکت کنندگان دیگر دارند، همچنان در بازی نگه داشته می‌شوند.   

دقیقا این وضعیتی است که می توان در شرایط کنونی در رابطه با روابط آمریکا با سایر کشورهای جهان مشاهده کرد. برترین قدرت جهانی اکنون در روابط خویش حتی با قابل اعتمادترین متحدانش، از جمله ژاپن و کشورهای اروپایی هم دچار مشکلات جدی شده است.

آمریکا در قضیه توافق هسته‌ای در مقابل سایر جهان قرار دارد

توافق هسته‌ای با ایران در وضعیت کنونی واقعا یک عامل شاخص و تعیین کننده است، از آنجا که اوضاع تنها به ایران بعنوان کشوری که آمریکا تلاش زیادی را برای منزوی کردن آن نموده، مربوط نیست. کشورهای عضو اتحادیه اروپا هم از لحاظ سیاسی و هم اقتصادی علاقه زیادی به مشارکت با تهران دارند. کشورهای بزرگ اروپایی فعالانه در حال بازگشت به بازار پرسود ایران هستند که کشوری بیش از اندازه مهم و قدرتمند است و نمی توان آن را نادیده گرفت. و اروپایی‌ها اصلا نیازی ندارند که میله دیگری از جانب آمریکا در چرخ آنها وارد شود، بخصوص در مورد چنین مسئله پیچیده و مهمی مانند ایران.  

دقیقا به همین دلیل یک تناقض جدی و آشکار پیرامون توافق هسته‌ای با ایران بوجود آمده است که نشان می دهد ایالات متحده واقعا در انزوا و در مقابل سایر جهان قرار گرفته است: اروپا بشدت مخالف صرف نظر کردن از برجام هستند و آژانس بین المللی انرژی اتمی هم بارها اجرای کلیه تعهدات تهران در چارچوب برجام را تایید کرده است. در مورد مواضع روسیه، چین و سایر کشورهای حامی حل و فصل مسالمت آمیز این مشکل هم می توان اصلا صحبتی نکرد. در این رابطه تنها استثناء اسرائیل است که از اقدامات آمریکا بشدت حمایت کرده و حتی خواستار شدت عمل بیشتر واشنگتن در برخورد با تهران است.

این اوضاع در شرایطی است که آمریکا به تازگی یک جنگ تجاری علیه اروپا، چین و حتی کانادا آغاز کرده و روابط بین واشنگتن با شرکای نزدیکش هم بشدت تیره شده است. همین دو سه سال پیش اکثر پیش بینی‌ها بدین صورت بود که آمریکا برتری جهانی خود را همچنان حفظ کرده و حتی در بدترین شرایط هم قادر است اتحادهای مورد نظر خویش را بوجود آورد. ولی اکنون دیگر کاملا مشخص شده که حتی اروپا نیز بازی مستقل و جداگانه ای را در پیش گرفته و با موفقیت با تلاشهای آمریکا در جهت آسیب رساندن به منافع خویش مقابله می کند.  

آمریکا در هر صورت بازنده بازی پیرامون برجام خواهد بود

 در کل این قضیه یک نکته نیز بسیار آموزنده است و آن اینکه وضعیت توافق هسته‌ای با ایران به هر شکل که پیش برود، بازهم  آمریکا بازنده خواهد بود و اگر تهدیدات گوش خراش آنها «بلوف» و توخالی بوده و هیچ اقدام واقعی در پشت سر آنها قرار نداشته باشد، یا واقعا دست به اقداماتی زده شود و بار دیگراوضاع پیرامون جمهوری اسلامی وخیم شود، سایر جهان و از جمله اروپا با قاطعیت بیشتری در مقابل آمریکا خواهد ایستاد. ضمن اینکه سناریوی دوم احتمال کمتری دارد و اکثر کارشناسان بر این عقیده هستند که تهدیدات واشنگتن صرفا در حد کلام باقی خواهند ماند.

ایالات متحده بطور قطعی وارد مرحله‌ای شده است که هر اقدامی در جهت صرف نظر کردن از رعایت قوانین بین المللی وضعیت این کشور بعنوان یک ابرقدرت جهانی را ضعیف تر از قبل کرده و آمریکا را یک قدم به از دست دادن برتری و سلطه خود در جهان نزدیکتر خواهد کرد.