بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
فقه حكومتی و حوزه‌های علميه؛
بعضی‌ها فقه حكومتی را به گونه‌ای مطرح می‌كنند كه فقيه به چيزی برسد كه نظام تصويب كرده است؛ چه بسا فقيه به نتيجه‌ای برسد كه بگويد مسئله در حال اجرا، خلاف شرع است، بايد تحمل كرد و مقام معظم رهبری از اين ديدگاه استقبال می‌كنند. قوای سه‌گانه بايد مسائل مورد نياز خود را تدوين و تحرير كنند؛ موضوع را درست تقرير كنند و از مراجع پاسخ بخواهند. از دستگاه قضايی خواسته شود چه مسائلی در عرصه فقهی جديد بود كه شما پاسخ نداشتيد؛ از قوای اجرايی خواسته شود كه برای تبيين موضوعات، بسيج شوند؛ وقتی كار فقهی صورت گرفت چه بسا در عرصه تحقيق راه‌هايی پيدا شود كه در عرصه قانون‌گذاری به كار گرفته شود.
به گزارش سرویس حوزه و مراجع 598/ آيت‌الله سيداحمد خاتمی، عضو هيئت رئيسه مجلس خبرگان رهبری، در مورد فقه حكومتی و مطالبات مقام معظم رهبری از حوزه‌های علميه گفت: در بحث فقه حكومتی مشكل مفهومی نداريم، واژه فقه روشن است؛ فقه به معنای دين‌پژوهی است و عَلَم شده برای دين‌پژوهی؛ به تعبير امام(ره) فقه تئوری زندگی از ولادت تا وفات است.
امام جمعه موقت تهران با بيان اينكه آن علمی كه به بررسی اين واقعيت می‌پردازد، علم فقه است، اظهار كرد: به عبارتی علم فقه در حقيقت پژوهش در دين است؛ واژه حكومتی به معنای آن مسائلی است كه بعد از تشكيل حكومت اسلامی به عنوان موضوعات نوپديد با آن مواجه شده‌ايم؛ در عرصه پزشكی، سياست خارجی، فرهنگی، ورزشی و... كه مسائلی هستند كه قبل از انقلاب نبودند و بعد از انقلاب كه حكومت تشكيل شد با اين مسائل مواجه شديم.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم تصريح كرد: پيشينه طرح مباحث حكومتی چنين است كه فقيهان شيعه قبل از انقلاب پيوسته در پی رصد مسائل مستحدثه بودند؛ امام خمينی(ره) در انتهای بحث تحرير خود مسائل مستحدثه را بيان می‌كنند و در زمان‌هايی كه حوزه‌های علميه تعطيل بودند و به ويژه در ماه مبارك رمضان بسياری از بزرگان حوزه به مسائل جديد می‌پرداختند؛ بنابراين مسئله تحقيق و بررسی درباره مسائل نو، به عنوان هنجار نهادينه شده برای فقها مطرح بوده است.
آيت‌الله خاتمی اظهار کرد: مسائل مستحدثه امام خمينی(ره) نمونه بارز اين مسئله است كه در آن مسائل سرقفلی، بيمه و... مطرح می‌شود؛ لكن از اين واقعيت نمی‌توان گذشت كه آنچه هم‌اكنون در ايران اسلامی با آن مواجه هستيم، به نحوی می‌توان گفت در عهد غيبت كبرای حضرت ولی عصر(عج) بی‌نظير است و اگر احتياط كنم بايد بگويم كم‌نظير است؛ سابقه نداشته است كه با اين حجم حكومت به نام اسلام و به نام فقه شكل بگيرد و در يك كشور حدود 75 ميليونی قانون اساسی بر اساس فقه اهل‌البيت ـ عليهم‌السلام ـ نوشته شود.
مرحوم علامه مجلسی در حقيقت حكومت صفويه را قبضه كرد نه آنكه در خدمت آنها قرار بگيرد
وی با اشاره به اين مسئله كه فقهايی بودند كه شهر و منطقه‌ای را تحت سلطه خود قرار داده‌اند، عنوان كرد: فقيهانی هم بوده‌اند كه حكومت ديگران را قبضه كردند، مرحوم علامه مجلسی در حقيقت حكومت صفويه را قبضه كرد، نه آنكه در خدمت آنها قرار بگيرد؛ اين بدفهمی و كج‌فهمی است كه مرحوم علامه مجلسی بزرگ را اين چنين تفسير كنيم و بگوييم در خدمت حكومت بوده است!
عضو هيئت رئيسه مجلس خبرگان رهبری تصريح كرد: علامه مجلسی هوشمندانه قدرت حكومت را قبضه كرد و در خدمت دين قرار داد. آنچه امروز در كشور ما تحت عنوان نماينده ولی فقيه در مراكز استان‌ها وجود دارد، علامه مجلسی 300 سال پيش تحت عنوان «شيخ‌الاسلام» تدارك ديد و قدرت حكومت صفويه را به دست گرفت و آن را در خدمت نشر تشيع قرار داد.
وی با اشاره به اينكه علامه مجلسی نقشی بی‌بديل در نشر فرهنگ تشيع داشت، بيان كرد: كتاب‌های فارسی كه مرحوم علامه مجلسی نوشته در حقيقت برای پر كردن خلأ فرهنگی آن دوره بوده است؛ «حق‌اليقين» كه در مورد مباحث اعتقادی است؛ «جلاءالعيون» در مورد زندگی‌نامه امامان، «حيات‌القلوب» در مورد زندگی پيامبران(ع) و ائمه(ع)، «عين‌الحيات» كتابی اخلاقی و «حليةالمتقين» كتابی در مورد آداب. مرحوم علامه مجلسی خدمت شايان توجهی به مكتب اهل بيت(ع) كرد، ولی به هر حال سايه حكومت صفويه بوده است.
آيت‌الله خاتمی در گفتگو با ایکنا اظهار داشت: اينكه در كشوری انقلابی بشود و به معنای دقيق كلمه «فقيه» «ولی» بشود، ما چنين پديده‌ای به اين گستردگی در تاريخ غيبت كبری سراغ نداريم. اهل تسنن سابقه قدرت حكومتی داشته‌اند و لذا احكام سلطانيه فراوانی نوشته شده، از جمله «ماوردی» و ديگران نوشته‌اند. اين فراخوانی كه مقام معظم رهبری دادند، فراخوانی است كه صد در صد به مصلحت تشيع است. معتقدم الآن آنچه در ايران می‌گذرد، بهار مكتب اهل بيت(ع) است و بايد از اين بهار استفاده كرد.
امام جمعه موقت تهران با اشاره به حديث «ان لله فی ايام دهركم نفحات الا فتعرضوا لها» بيان كرد: رزمندگان ما در جبهه قتال و نبرد افتخار آفريدند؛ بايد حوزه‌های علميه ما از اين بهار استفاده كنند و ده‌ها و صدها جلد احكام فقه حكومتی را بنويسند و تبيين كنند. هيچ كس نبايد انتظار داشته باشد كه فقيه، كليشه‌ای استنباط كند؛ مسئله‌ای كه در حوزه فقاهتی مطرح می‌شود كاملاً با نگاه فقه جواهری مطرح شود و فقها به هر نتيجه‌ای كه رسيدند بگويند، ولو آن نتيجه موافق با آنچه نظام می‌خواهد، نباشد. من اين را خط مقام معظم رهبری می‌دانم.
بعضی‌ها فقه حكومتی را به گونه‌ای مطرح می‌كنند كه فقيه به چيزی برسد كه نظام تصويب كرده
وی ادامه داد: بعضی‌ها وقتی فقه حكومتی را مطرح می‌كنند، به گونه‌ای مطرح می‌كنند كه فقيه ما به چيزی برسد كه نظام تصويب كرده و در حال اجراست؛ چه بسا فقيه به نتيجه‌ای برسد كه بگويد اين مسئله‌ای كه در حال اجرا است، خلاف شرع است، بايد تحمل كرد و مقام معظم رهبری از اين ديدگاه استقبال می‌كند.
عضو مجلس خبرگان رهبری اظهار كرد: چند سال پيش يكی از فقهای مشهد كه به رحمت خدا رفته است، در بحث مكاسب به بحث ولايت فقيه رسيد. برخی از كسانی كه هوادار ولايت فقيه بودند، نگران بودند كه اين فقيه ادله ولايت فقيه را نقد كند، آنچنان كه در مكاسب نقد شده و رسم حوزه‌های علميه هم مبنی بر نقد بوده است؛ دست و پا كردند تا بالاخره آن فقيه بزرگ بحث ولايت فقيه را مطرح نكرد! اين مسئله به گوش مقام معظم رهبری رسيد و ايشان ناراحت شدند و فرمودند چرا چنين اقدامی كرديد؟! بگذاريد بحث ولايت فقيه مطرح شود ولو اينكه اين بحث با نقد همراه باشد.
اين استاد درس خارج با اشاره به شعار مرگ بر ضد ولايت فقيه اظهار كرد: ما شعاری داريم با عنوان «مرگ بر ضد ولايت فقيه»؛ اين شعار بايد به درستی تفسير شود، اين شعار مرگ بر كسانی است كه با نظام اسلامی مخالف هستند وگرنه هيچ‌كس فردی را كه بحث ولايت فقيه را در عرصه نظری ارزيابی، و برخی از ادله را نقد می‌كند، ضد ولايت فقيه نمی‌داند؛ استاد بزگوار ما مرحوم شيخ جواد تبريزی در كتاب «ارشادالطالب» ادله ولايت فقيه را نقد می‌كند ولی در پايان می‌فرمايد اگر حكومت دينی شكل گرفت، بايد تقويت شود و تضعيف آن حرام است.
آيت‌الله خاتمی با تأكيد بر اينكه بحث مسائل مستحدثه پيشينه طولانی در فقه شيعه دارد، عنوان كرد: اما بحث فقه حكومتی به اين گستردگی از زمان تشكيل نظام اسلامی شكل گرفته است و جا دارد كه حوزه‌های علميه به اين ندای خيرخواهانه مقام معظم رهبری لبيك بگويند و ان‌شاءالله توليدات ارزشمندی در اين عرصه داشته باشيم.
وی با اشاره به سابقه ظهور اصطلاح فقه حكومتی بيان كرد: از زمان امام راحل فقه حكومتی مطرح شده است لكن مقام معظم رهبری توجه و عنايت بيشتری كردند كه بزرگان حوزه‌های علميه در اين عرصه‌ها وارد شوند. در فقه عامه اصطلاح فقه حكومتی تحت عنوان فقه سلطانيه مطرح است اما در فقه ما عنوان فقه حكومتی مطرح نشده است ولی مبانی آن موجود است. بايد اين مبانی را يك جا جمع و بيان كرد؛ مانند بحث حجاب و عفاف كه عنوان كتاب العفاف و كتاب الستر وجود ندارد؛ چون بخشی از اين موضوع در كتاب‌الصلوة وقتی ستر صلاتی بيان شده به اين بهانه ستر و عفاف هم مطرح شده است، بخشی از آن در كتاب نكاح ذكر شده است، جا دارد كتابی تحت عنوان كتاب الستر و العفاف يا كتاب الستر و الحجاب داشته باشيم و آنچنان كه مجموعه مباحث مربوط به كودكان و احكام‌الاطفال با اين عنوان وجود ندارد. خوشبختانه مؤسسه آقای فاضل پنج جلد كتاب تحت عنوان احكام‌الاطفال نوشته‌اند.
ما معتقديم فقه ما فقهی زنده است و می‌تواند در همه عرصه‌ها پاسخگو باشد
مدرس سطوح عالی حوزه علميه قم بيان كرد: ما معتقديم فقه ما فقهی زنده است و می‌تواند در همه عرصه‌ها پاسخگو باشد. جا دارد حال كه به فضل الهی نظام اسلامی شكل گرفته، حوزه‌های شيعه به اين مهم بپردازند؛ پيشنهاد مشخص بنده برای ورود حوزه‌های علميه به اين عرصه اين است كه دوستان طلبه از اساتيد برجسته طلب كنند: «آب، كم جو تشنگی‌آور به دست * تا بجوشد آبت از بالا و پست». طلاب بايد به سراغ مراجع بروند و از آنها طلب كنند كه دروس خارج در موضوعات فقه حكومتی برای آنها برگزار كنند.
آيت‌الله خاتمی ابراز كرد: من معتقدم كه درس خارج دو دوره دارد؛ در دوره اول طلبه عزيز ما با نحوه استنباط بايد آشنا شود و مبانی به دست بياورد و در دوره دوم بايد موضوع‌شناسی را فرابگيرد. استنباط دو ركن اساسی دارد؛ يكی موضوع‌شناسی است. اين موضوع‌شناسی را بايد كسانی كه مبتلابه آنها است دنبال كنند؛ پزشكان سراغ فقيه برجسته ما بيايند و موضوعات خود را مطرح كنند و احكام فقهی را برای اين موضوعات طلب كنند، اقتصاددانان بيايند و سؤالات فقهی خود را مطرح كنند؛ اول موضوع روشن شود و بعد هم كسانی بايد وارد اين مسائل شوند كه مبانی فقهی در دست آنها است.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم تصريح كرد: اساتيد بزرگی كه در حد مرجعيت هستند و كل مبانی در دست آنها است، می‌توانند از عهده اين مباحث به خوبی بربيايند وگرنه استادی كه مبانی در دست او نيست، يا بخشی از مبانی را در دست دارد و يا طلبه‌ای كه به تازگی وارد مباحث خارج فقه و اصول شده است، نمی‌تواند در اين عرصه ميدان‌داری كند، می‌فهمد، اما ميدان‌داری كردن و نقد كردن نيازمند طی دوره‌هايی بالاتر است.
وی تصريح كرد: اگر می‌خواهد سفره اين مباحث مطرح شود بايد قوی، استدلالی و به سبك فقه جواهری مطرح شود؛ يعنی ما ذره‌ای در پی تحميل نظر خود در فقه نباشيم بلكه در پی اين باشيم كه آنچه را كه از فقه می‌فهميم، عرضه كنيم.
آيت‌الله خاتمی در پيشنهاد ديگری برای ورود حوزه‌های علميه به عرصه فقه حكومتی اظهار كرد: مجلات پژوهشی فقهی كه در اين عرصه هستند، می‌توانند كارايی شايسته‌ای داشته باشند؛ در ابتدای سال تحصيلی جامعه مدرسين و به خصوص آيت‌الله يزدی در اين عرصه انگيزه زيادی داشتند كه فراخوان مقام معظم رهبری را جامعه عمل بپوشد؛ يكی يا دو درس در اين زمينه شكل گرفت ولی ما انتظار داريم به خاطر ارج نهادن به فقه شيعه و اينكه به دنيا اعلام كنيم كه فقه شيعه توانايی پاسخگويی را دارد، در اين عرصه بزرگان حوزه ورود پيدا كنند.
شخصيت‌های بارزی كه در حال حاضر به مسئله فقه حكومتی اهتمام داشته باشند چه كسانی هستند؟
وی در پاسخ به اين سؤال كه شخصيت‌های بارزی كه در حال حاضر به مسئله فقه حكومتی اهتمام داشته باشند، چه كسانی هستند؟ بيان كرد: همه مراجع ما از اين قبيل هستند؛ اكثر مراجع پاسخ به استفتائات دارند بعضی از فقها دو جلد، برخی ديگر سه جلد، مرحوم شيج جواد «صراط النجات» را حدود 7 جلد در اين زمينه به نگارش درآورد؛ در اين كتاب‌ها مسائل مورد نياز فراوانی ديده می‌شود كه به نحو استفتاء پاسخ داده‌اند؛ بنابراين من همه مراجع را مرد اين ميدان می‌دانم.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم با بيان مصاديقی در اين زمينه بيان كرد: آيت‌الله هاشمی شاهرودی در اين عرصه قدرتمند هستند، هم كتاب در اين زمينه نوشته‌اند و هم در اين عرصه قلم زده‌اند، آيت‌الله مؤمن در عرصه ولايت فقيه سه جلد كتاب نوشته و در عرصه مسائل مستحدثه حكومتی هم نظراتی را مطرح كردند، فضلای ديگری هم هستند كه در اين زمينه كار كردند.
وی با اشاره به نقش قوای سه‌گانه در تدوين فقه حكومتی تصريح كرد: قوای سه‌گانه بايد مسائل مورد نياز خود را تدوين و تحرير كنند؛ موضوع را درست تقرير كنند و از مراجع پاسخ بخواهند. معتقدم در اين عرصه بايد كار گسترده‌تری صورت بگيرد؛ يعنی از دستگاه قضايی خواسته شود نه بعد از يك دوره؛ سال به سال از دستگاه قضا خواسته شود كه امسال چه مسائلی در عرصه فقهی جديد بود كه شما پاسخ نداشتيد؛ از قوای اجرايی خواسته شود كه برای تبيين موضوعات، بسيج شوند؛ وقتی كار فقهی صورت گرفت و راجع به موضوعی تحقيق شد چه بسا در عرصه تحقيق راه‌هايی پيدا شود كه در عرصه قانون‌گذاری به كار گرفته شود.
آيت‌الله خاتمی ابراز كرد: قوای ثلاث بايد قانونی عمل كنند؛ به عبارت ديگر چيزی الزام و وجوب دارد كه قانون است چه بسا فقيهی در مسئله‌ای ابعاد مسئله را مورد بحث قرار می‌دهد يك راه جديد پيدا می‌شود فرضاً در مسئله بهره‌های بانكی كه مسئله‌ای مبتلابه است، به گونه‌ای كه همه ابعاد مورد توجه است در قانون‌گذاری تأثير دارد.
وی در پايان اظهار داد: اين پيشنهاد كه در كميسيون‌های مجلس هم فقيهی وجود داشته باشد كه نمايندگان بتوانند از آراء فقهی او بهره ببرند، پيشنهاد خوبی است كه نتيجه اين پيشنهاد اين است كه رفت و آمد قوانين به شورای نگهبان كمتر می‌شود و زودتر مصوبات و طرح‌ها و لوايح مفيد برای بررسی در اختيار صحن مجلس قرار می‌گيرد، اما الحمدلله شورای نگهبان در اين عرصه خوب عمل می‌كند؛ شورای نگهبان جمعی پشتيبان دارد كه طرح‌ها و لوايح در آنجا بررسی می‌شود نقض و ابرام می‌شود و بعد وارد شورای نگهبان می‌شود و بعد از بررسی، نتيجه اعلام می‌شود.
امام جمعه موقت تهران با بيان اينكه آن علمی كه به بررسی اين واقعيت می‌پردازد، علم فقه است، اظهار كرد: به عبارتی علم فقه در حقيقت پژوهش در دين است؛ واژه حكومتی به معنای آن مسائلی است كه بعد از تشكيل حكومت اسلامی به عنوان موضوعات نوپديد با آن مواجه شده‌ايم؛ در عرصه پزشكی، سياست خارجی، فرهنگی، ورزشی و... كه مسائلی هستند كه قبل از انقلاب نبودند و بعد از انقلاب كه حكومت تشكيل شد با اين مسائل مواجه شديم.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم تصريح كرد: پيشينه طرح مباحث حكومتی چنين است كه فقيهان شيعه قبل از انقلاب پيوسته در پی رصد مسائل مستحدثه بودند؛ امام خمينی(ره) در انتهای بحث تحرير خود مسائل مستحدثه را بيان می‌كنند و در زمان‌هايی كه حوزه‌های علميه تعطيل بودند و به ويژه در ماه مبارك رمضان بسياری از بزرگان حوزه به مسائل جديد می‌پرداختند؛ بنابراين مسئله تحقيق و بررسی درباره مسائل نو، به عنوان هنجار نهادينه شده برای فقها مطرح بوده است.
آيت‌الله خاتمی اظهار کرد: مسائل مستحدثه امام خمينی(ره) نمونه بارز اين مسئله است كه در آن مسائل سرقفلی، بيمه و... مطرح می‌شود؛ لكن از اين واقعيت نمی‌توان گذشت كه آنچه هم‌اكنون در ايران اسلامی با آن مواجه هستيم، به نحوی می‌توان گفت در عهد غيبت كبرای حضرت ولی عصر(عج) بی‌نظير است و اگر احتياط كنم بايد بگويم كم‌نظير است؛ سابقه نداشته است كه با اين حجم حكومت به نام اسلام و به نام فقه شكل بگيرد و در يك كشور حدود 75 ميليونی قانون اساسی بر اساس فقه اهل‌البيت ـ عليهم‌السلام ـ نوشته شود.
مرحوم علامه مجلسی در حقيقت حكومت صفويه را قبضه كرد نه آنكه در خدمت آنها قرار بگيرد
وی با اشاره به اين مسئله كه فقهايی بودند كه شهر و منطقه‌ای را تحت سلطه خود قرار داده‌اند، عنوان كرد: فقيهانی هم بوده‌اند كه حكومت ديگران را قبضه كردند، مرحوم علامه مجلسی در حقيقت حكومت صفويه را قبضه كرد، نه آنكه در خدمت آنها قرار بگيرد؛ اين بدفهمی و كج‌فهمی است كه مرحوم علامه مجلسی بزرگ را اين چنين تفسير كنيم و بگوييم در خدمت حكومت بوده است!
عضو هيئت رئيسه مجلس خبرگان رهبری تصريح كرد: علامه مجلسی هوشمندانه قدرت حكومت را قبضه كرد و در خدمت دين قرار داد. آنچه امروز در كشور ما تحت عنوان نماينده ولی فقيه در مراكز استان‌ها وجود دارد، علامه مجلسی 300 سال پيش تحت عنوان «شيخ‌الاسلام» تدارك ديد و قدرت حكومت صفويه را به دست گرفت و آن را در خدمت نشر تشيع قرار داد.
وی با اشاره به اينكه علامه مجلسی نقشی بی‌بديل در نشر فرهنگ تشيع داشت، بيان كرد: كتاب‌های فارسی كه مرحوم علامه مجلسی نوشته در حقيقت برای پر كردن خلأ فرهنگی آن دوره بوده است؛ «حق‌اليقين» كه در مورد مباحث اعتقادی است؛ «جلاءالعيون» در مورد زندگی‌نامه امامان، «حيات‌القلوب» در مورد زندگی پيامبران(ع) و ائمه(ع)، «عين‌الحيات» كتابی اخلاقی و «حليةالمتقين» كتابی در مورد آداب. مرحوم علامه مجلسی خدمت شايان توجهی به مكتب اهل بيت(ع) كرد، ولی به هر حال سايه حكومت صفويه بوده است.
آيت‌الله خاتمی در گفتگو با ایکنا اظهار داشت: اينكه در كشوری انقلابی بشود و به معنای دقيق كلمه «فقيه» «ولی» بشود، ما چنين پديده‌ای به اين گستردگی در تاريخ غيبت كبری سراغ نداريم. اهل تسنن سابقه قدرت حكومتی داشته‌اند و لذا احكام سلطانيه فراوانی نوشته شده، از جمله «ماوردی» و ديگران نوشته‌اند. اين فراخوانی كه مقام معظم رهبری دادند، فراخوانی است كه صد در صد به مصلحت تشيع است. معتقدم الآن آنچه در ايران می‌گذرد، بهار مكتب اهل بيت(ع) است و بايد از اين بهار استفاده كرد.
امام جمعه موقت تهران با اشاره به حديث «ان لله فی ايام دهركم نفحات الا فتعرضوا لها» بيان كرد: رزمندگان ما در جبهه قتال و نبرد افتخار آفريدند؛ بايد حوزه‌های علميه ما از اين بهار استفاده كنند و ده‌ها و صدها جلد احكام فقه حكومتی را بنويسند و تبيين كنند. هيچ كس نبايد انتظار داشته باشد كه فقيه، كليشه‌ای استنباط كند؛ مسئله‌ای كه در حوزه فقاهتی مطرح می‌شود كاملاً با نگاه فقه جواهری مطرح شود و فقها به هر نتيجه‌ای كه رسيدند بگويند، ولو آن نتيجه موافق با آنچه نظام می‌خواهد، نباشد. من اين را خط مقام معظم رهبری می‌دانم.
بعضی‌ها فقه حكومتی را به گونه‌ای مطرح می‌كنند كه فقيه به چيزی برسد كه نظام تصويب كرده
وی ادامه داد: بعضی‌ها وقتی فقه حكومتی را مطرح می‌كنند، به گونه‌ای مطرح می‌كنند كه فقيه ما به چيزی برسد كه نظام تصويب كرده و در حال اجراست؛ چه بسا فقيه به نتيجه‌ای برسد كه بگويد اين مسئله‌ای كه در حال اجرا است، خلاف شرع است، بايد تحمل كرد و مقام معظم رهبری از اين ديدگاه استقبال می‌كند.
عضو مجلس خبرگان رهبری اظهار كرد: چند سال پيش يكی از فقهای مشهد كه به رحمت خدا رفته است، در بحث مكاسب به بحث ولايت فقيه رسيد. برخی از كسانی كه هوادار ولايت فقيه بودند، نگران بودند كه اين فقيه ادله ولايت فقيه را نقد كند، آنچنان كه در مكاسب نقد شده و رسم حوزه‌های علميه هم مبنی بر نقد بوده است؛ دست و پا كردند تا بالاخره آن فقيه بزرگ بحث ولايت فقيه را مطرح نكرد! اين مسئله به گوش مقام معظم رهبری رسيد و ايشان ناراحت شدند و فرمودند چرا چنين اقدامی كرديد؟! بگذاريد بحث ولايت فقيه مطرح شود ولو اينكه اين بحث با نقد همراه باشد.
اين استاد درس خارج با اشاره به شعار مرگ بر ضد ولايت فقيه اظهار كرد: ما شعاری داريم با عنوان «مرگ بر ضد ولايت فقيه»؛ اين شعار بايد به درستی تفسير شود، اين شعار مرگ بر كسانی است كه با نظام اسلامی مخالف هستند وگرنه هيچ‌كس فردی را كه بحث ولايت فقيه را در عرصه نظری ارزيابی، و برخی از ادله را نقد می‌كند، ضد ولايت فقيه نمی‌داند؛ استاد بزگوار ما مرحوم شيخ جواد تبريزی در كتاب «ارشادالطالب» ادله ولايت فقيه را نقد می‌كند ولی در پايان می‌فرمايد اگر حكومت دينی شكل گرفت، بايد تقويت شود و تضعيف آن حرام است.
آيت‌الله خاتمی با تأكيد بر اينكه بحث مسائل مستحدثه پيشينه طولانی در فقه شيعه دارد، عنوان كرد: اما بحث فقه حكومتی به اين گستردگی از زمان تشكيل نظام اسلامی شكل گرفته است و جا دارد كه حوزه‌های علميه به اين ندای خيرخواهانه مقام معظم رهبری لبيك بگويند و ان‌شاءالله توليدات ارزشمندی در اين عرصه داشته باشيم.
وی با اشاره به سابقه ظهور اصطلاح فقه حكومتی بيان كرد: از زمان امام راحل فقه حكومتی مطرح شده است لكن مقام معظم رهبری توجه و عنايت بيشتری كردند كه بزرگان حوزه‌های علميه در اين عرصه‌ها وارد شوند. در فقه عامه اصطلاح فقه حكومتی تحت عنوان فقه سلطانيه مطرح است اما در فقه ما عنوان فقه حكومتی مطرح نشده است ولی مبانی آن موجود است. بايد اين مبانی را يك جا جمع و بيان كرد؛ مانند بحث حجاب و عفاف كه عنوان كتاب العفاف و كتاب الستر وجود ندارد؛ چون بخشی از اين موضوع در كتاب‌الصلوة وقتی ستر صلاتی بيان شده به اين بهانه ستر و عفاف هم مطرح شده است، بخشی از آن در كتاب نكاح ذكر شده است، جا دارد كتابی تحت عنوان كتاب الستر و العفاف يا كتاب الستر و الحجاب داشته باشيم و آنچنان كه مجموعه مباحث مربوط به كودكان و احكام‌الاطفال با اين عنوان وجود ندارد. خوشبختانه مؤسسه آقای فاضل پنج جلد كتاب تحت عنوان احكام‌الاطفال نوشته‌اند.
ما معتقديم فقه ما فقهی زنده است و می‌تواند در همه عرصه‌ها پاسخگو باشد
مدرس سطوح عالی حوزه علميه قم بيان كرد: ما معتقديم فقه ما فقهی زنده است و می‌تواند در همه عرصه‌ها پاسخگو باشد. جا دارد حال كه به فضل الهی نظام اسلامی شكل گرفته، حوزه‌های شيعه به اين مهم بپردازند؛ پيشنهاد مشخص بنده برای ورود حوزه‌های علميه به اين عرصه اين است كه دوستان طلبه از اساتيد برجسته طلب كنند: «آب، كم جو تشنگی‌آور به دست * تا بجوشد آبت از بالا و پست». طلاب بايد به سراغ مراجع بروند و از آنها طلب كنند كه دروس خارج در موضوعات فقه حكومتی برای آنها برگزار كنند.
آيت‌الله خاتمی ابراز كرد: من معتقدم كه درس خارج دو دوره دارد؛ در دوره اول طلبه عزيز ما با نحوه استنباط بايد آشنا شود و مبانی به دست بياورد و در دوره دوم بايد موضوع‌شناسی را فرابگيرد. استنباط دو ركن اساسی دارد؛ يكی موضوع‌شناسی است. اين موضوع‌شناسی را بايد كسانی كه مبتلابه آنها است دنبال كنند؛ پزشكان سراغ فقيه برجسته ما بيايند و موضوعات خود را مطرح كنند و احكام فقهی را برای اين موضوعات طلب كنند، اقتصاددانان بيايند و سؤالات فقهی خود را مطرح كنند؛ اول موضوع روشن شود و بعد هم كسانی بايد وارد اين مسائل شوند كه مبانی فقهی در دست آنها است.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم تصريح كرد: اساتيد بزرگی كه در حد مرجعيت هستند و كل مبانی در دست آنها است، می‌توانند از عهده اين مباحث به خوبی بربيايند وگرنه استادی كه مبانی در دست او نيست، يا بخشی از مبانی را در دست دارد و يا طلبه‌ای كه به تازگی وارد مباحث خارج فقه و اصول شده است، نمی‌تواند در اين عرصه ميدان‌داری كند، می‌فهمد، اما ميدان‌داری كردن و نقد كردن نيازمند طی دوره‌هايی بالاتر است.
وی تصريح كرد: اگر می‌خواهد سفره اين مباحث مطرح شود بايد قوی، استدلالی و به سبك فقه جواهری مطرح شود؛ يعنی ما ذره‌ای در پی تحميل نظر خود در فقه نباشيم بلكه در پی اين باشيم كه آنچه را كه از فقه می‌فهميم، عرضه كنيم.
آيت‌الله خاتمی در پيشنهاد ديگری برای ورود حوزه‌های علميه به عرصه فقه حكومتی اظهار كرد: مجلات پژوهشی فقهی كه در اين عرصه هستند، می‌توانند كارايی شايسته‌ای داشته باشند؛ در ابتدای سال تحصيلی جامعه مدرسين و به خصوص آيت‌الله يزدی در اين عرصه انگيزه زيادی داشتند كه فراخوان مقام معظم رهبری را جامعه عمل بپوشد؛ يكی يا دو درس در اين زمينه شكل گرفت ولی ما انتظار داريم به خاطر ارج نهادن به فقه شيعه و اينكه به دنيا اعلام كنيم كه فقه شيعه توانايی پاسخگويی را دارد، در اين عرصه بزرگان حوزه ورود پيدا كنند.
شخصيت‌های بارزی كه در حال حاضر به مسئله فقه حكومتی اهتمام داشته باشند چه كسانی هستند؟
وی در پاسخ به اين سؤال كه شخصيت‌های بارزی كه در حال حاضر به مسئله فقه حكومتی اهتمام داشته باشند، چه كسانی هستند؟ بيان كرد: همه مراجع ما از اين قبيل هستند؛ اكثر مراجع پاسخ به استفتائات دارند بعضی از فقها دو جلد، برخی ديگر سه جلد، مرحوم شيج جواد «صراط النجات» را حدود 7 جلد در اين زمينه به نگارش درآورد؛ در اين كتاب‌ها مسائل مورد نياز فراوانی ديده می‌شود كه به نحو استفتاء پاسخ داده‌اند؛ بنابراين من همه مراجع را مرد اين ميدان می‌دانم.
عضو جامعه مدرسين حوزه علميه قم با بيان مصاديقی در اين زمينه بيان كرد: آيت‌الله هاشمی شاهرودی در اين عرصه قدرتمند هستند، هم كتاب در اين زمينه نوشته‌اند و هم در اين عرصه قلم زده‌اند، آيت‌الله مؤمن در عرصه ولايت فقيه سه جلد كتاب نوشته و در عرصه مسائل مستحدثه حكومتی هم نظراتی را مطرح كردند، فضلای ديگری هم هستند كه در اين زمينه كار كردند.
وی با اشاره به نقش قوای سه‌گانه در تدوين فقه حكومتی تصريح كرد: قوای سه‌گانه بايد مسائل مورد نياز خود را تدوين و تحرير كنند؛ موضوع را درست تقرير كنند و از مراجع پاسخ بخواهند. معتقدم در اين عرصه بايد كار گسترده‌تری صورت بگيرد؛ يعنی از دستگاه قضايی خواسته شود نه بعد از يك دوره؛ سال به سال از دستگاه قضا خواسته شود كه امسال چه مسائلی در عرصه فقهی جديد بود كه شما پاسخ نداشتيد؛ از قوای اجرايی خواسته شود كه برای تبيين موضوعات، بسيج شوند؛ وقتی كار فقهی صورت گرفت و راجع به موضوعی تحقيق شد چه بسا در عرصه تحقيق راه‌هايی پيدا شود كه در عرصه قانون‌گذاری به كار گرفته شود.
آيت‌الله خاتمی ابراز كرد: قوای ثلاث بايد قانونی عمل كنند؛ به عبارت ديگر چيزی الزام و وجوب دارد كه قانون است چه بسا فقيهی در مسئله‌ای ابعاد مسئله را مورد بحث قرار می‌دهد يك راه جديد پيدا می‌شود فرضاً در مسئله بهره‌های بانكی كه مسئله‌ای مبتلابه است، به گونه‌ای كه همه ابعاد مورد توجه است در قانون‌گذاری تأثير دارد.
وی در پايان اظهار داد: اين پيشنهاد كه در كميسيون‌های مجلس هم فقيهی وجود داشته باشد كه نمايندگان بتوانند از آراء فقهی او بهره ببرند، پيشنهاد خوبی است كه نتيجه اين پيشنهاد اين است كه رفت و آمد قوانين به شورای نگهبان كمتر می‌شود و زودتر مصوبات و طرح‌ها و لوايح مفيد برای بررسی در اختيار صحن مجلس قرار می‌گيرد، اما الحمدلله شورای نگهبان در اين عرصه خوب عمل می‌كند؛ شورای نگهبان جمعی پشتيبان دارد كه طرح‌ها و لوايح در آنجا بررسی می‌شود نقض و ابرام می‌شود و بعد وارد شورای نگهبان می‌شود و بعد از بررسی، نتيجه اعلام می‌شود.
اخبار ویژه
سکوت اصلاحطلبان
پشت پرده و واقعیت سفر پزشکیان به مصر چیست؟
عضو کمیسیون فرهنگی: مصوبهای از شعام درباره حجاب به مجلس نرسیده است؛
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
