شوری زدایی از ۳۰۰ هکتار زمین لم یزرع و کسب درآمد سالانه ۷۰۰ میلیون تومان

تراکم و انباشت نمک بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله، فشار اسمزی، نفوذپذیری و هدایت هیدرولیکی، چنان اثری باقی می گذارد که در نتیجه آن ممکن است رشد و نمو بیشتر گیاهان زراعی و باغی دچار اختلال جدی و یا به طور کامل متوقف شود.

 از نظر عملی و تجربی می توان آبشویی نمک های محلول از خاک های شور و سدیمی را با استفاده از روش های غرقاب دائم یا متناوب یا آبیاری بارانی انجام داد که البته هر روش محدودیت ها و مزیت های خاص خود را دارد. به طورکلی، اصلاح خاک های شور کار پیچیده ای به شمار نمی رود، زیرا با به کارگیری مقدار مورد نیاز آب آبشویی با کیفیت مناسب، می توان نمک های اضافی را از نیمرخ خاک ها آبشویی کرد، مگر اینکه ویژگی های زهکشی داخلی خاک به هر دلیلی نامناسب یا بافت خاک بسیار سنگین باشد، به هرحال برای نفوذ و تحرک آب در خاک های شور در شرایط متعارف مشکل خاصی وجود ندارد.

پیش نیاز موفقیت برنامه های آبشویی و اصلاحی خاک های شور، به شرایط مطلوب زهکشی خاک ها بستگی دارد که اگر این مورد به طور طبیعی فراهم نباشد، باید از راه مصنوعی آن را ایجاد کرد .انجام این امر با اقدامهایی مانند نصب زهکش های زیرزمینی، احداث کانا ل های باز زهکشی و پمپاژ آب زیرزمینی آبخوانهای سطحی، امکان پذیر است. منظور از به کارگیری آب مورد نیاز برنامه های اصلاحی خاک، تخلیه آبشوی و دفع ترکیب های معدنی و نمک های غیر ضروری از نیمرخ خاک است، بنابراین لازم است تراوش های عمقی یا زه آب های حاصل، با روش مناسبی گردآوری و به خارج از محدودۀ مزرعه تخلیه و دفع شود زیرا در غیر این صورت موجب خیز سطح ایستایی  می شود و بر شدت مسئله می افزاید.

بسیج سازندگی سپاه نینوای استان گلستان اخیرا با اجرای یک پروژه دقیق علمی و محاسبه شده موفق به شوری زدایی از ۳۰۰ هکتار از اراضی تحت تملک خویش و تبدیل آن ها به زمین های حاصیلخیز شده است. سپاه استان گلستان مدیریت این پروژه را برعهده یکی از رزمندگان دفاع مقدس که اکنون دوران بازنشستگی اش را سپری می کند، قرار داد بود.

صفرعلی الفتی، در این باره می گوید: «۳۰ سال قبل در منطقه انبار الوم استان گلستان و در فاصله ۳۰ کیلومتری تا مرز ترکمنستان، حدود ۳۰۰ هکتار زمین به عنوان معوض زمین های هفت تپه در اختیار سپاه نینوا قرار گفت. این اراضی کاملا شوره زار و لم یزرع بودند و در این مدت استفاده خاصی از آن نمی شود. با توجه به نزدیکی زمین ها به سد و پس از انجام مطالعات علمی به این نتیجه رسیدیم که می توانیم از زمین ها با موفقیت تضمینی شوری زدایی و برای کار کشاورزی آماده کنیم.»

او می افزاید: «اعتبار پروژه ۵۴۰ میلیون تومان برآورد شد و با کمک بسیج سازندگی سپاه نینوا کار زه کشی و تسطیح زمین را آغاز کردیم. در آزمایش نخست خاک متوجه شدیم که شوری آن بالغ بر ۳۴ هزار واحد است. برای امتحان، خاک برداری عمیقی انجام دادیم و به صورت اتفاقی در همان مقطع نزولات آسمانی فراوانی بارید. وقتی خاک را آزمایش کردیم متوجه شدیم که شوری آن در پی بارش باران به ۲۴ هزار واحد کاهش یافته است.»

این فعال جهادی، خاطرنشان می کند: «در این عملیات ۲۰ کیلومتر زه کشی و ۲.۵ کیلومتر کانال بتونی احداث کردیم. به فاصله هر ۱۵۰ تا ۳۰۰ متر کانال زدیم و تا عمق ۶۰ سانتی متر زمین را شکافتیم. مجموعه این تغییرات اعمال شده در زمین موجب می شد که در صورت آبیاری یا نزول باران، نمکِ خاک به آب نمک تبدیل شود، سپس شست و شو شود و از طریق کانال از زمین خارج شود.»

آقای الفتی می افزاید: «زمانی که این پروژه را اجرایی می کردیم، خیلی ها فکر می کردند که مشغول هدر دادن پول های سپاه در زمین لم یزرع هستیم و بعضی از دوستان واقعا نگران بودند. اما پس از اتمام پروژه، در زمین شیرین، جو کاشتیم و در همان سال نخست نزدیک به ۷۰۰ میلیون تومان درآمدزایی کردیم. در واقع نه تنها در همان سال نخست همه هزینه های پروژه بازگشت، بلکه سرمایه اضافه ای هم باقی ماند. در حال حاضر با احیاء این اراضی سالانه حداقل ۷۰۰ میلیون تومان درآمدزایی محقق می شود.»

او درباره واکنش مردم و کشاورزان به این پروژه موفق، می گوید: «مردم و کشاورزان منطقه وقتی در میان شوره زارهای وسیع، این محدوده سرسبز و آباد را دیدند بسیار شگفت زده شدند. آن ها باور نمی کردند زمینی بایری که جز درخت گز در آن نمی رویید، این چنین آباد شود. بسیاری از آن ها به این فکر افتادند که از زمین هایشان شوری زدایی کنند اما چون سرمایه کافی در اختیار ندارند، نیازمند کمک و حمایت نهادهای حاکمیتی هستند.»

این جهادگر بسیجی با تاکید بر اهمیت فعالیت علمی و دقیق جهادگران بسیج سازندگی در این پروژه، می گوید: «در حال حاضر خاک تا عمق ۶۰ متر به طور کامل شیرین شده و میران نمک آن از ۳۴ هزار واحد، به ۷ هزار واحد کاهش یافته است. با شیرین شدن خاک این ۳۰۰ هکتار، در ۶ ماهه دوم سال حداقل برای ۱۰ نفر اشتغالزایی صورت گرفته است. در حال حاضر مشغول شناسایی و تحقیق روی سایر زمین های مشابه هستیم تا در صورت امکان، عملیات شوری زدایی از دیگر زمین های لم یزرع در اختیار سپاه نینوا را اجرایی کنیم. باید به یاد داشته باشیم که حفاظت از طبیعت و بهره برداری صحیح و اصولی از آن، زمینه اصلی برای تحقق اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی مورد تاکید رهبر معظم انقلاب، ارتباطی تنگاتنگ با طبیعت و استفاده اصولی و منصفانه از آن دارد. ما باید قاعده داد و ستد با طبیعت را به رسمیت بشناسیم و هیچوقت به دنبال بهره کشی یک طرفه از زمین و منابع آبی نباشیم چرا که خودمان چوبش را می خوریم. نمونه این رفتار اشتباه با طبیعت، بهره برداری غیر مجاز و کشنده از ذخایر آب های زیرزمینی ایران است که زمین های بسیار زیادی را به شوره زار تبدیل کرده است. هرگز نباید فراموش کنیم که اگر از طبیعت بهره ای می گیریم، حتما باید چیزی را به عنوان جایگزین به آن تقدیم کنیم.»