چرا از اول محرم عزاداری می‌کنیم؟

به گزارش پایگاه 598 به نقل از سایت کرب و بلا، برپایی مجالس عزا برای کسانی که جان خویش را در راه خدا از دست داده‌اند از شعائر الهی است؛ زیرا انسان را به یاد خدا می‌اندازد و به هم‌نوایی اجتماعی با جنبش آن شهیدان می‌انجامد. چنان‌که خدای سبحان در این خصوص می‌فرماید: «وَ مَن یُعَظِّم شَعائِرَ فَانَّها مِن تَقوَی القُلُوب» (حج / ۳۲)؛ «به یقین هر کس شعائر خدا را پاس دارد و بزرگ شمارد، کار او از پرهیزگاری است.» بر اساس آیه دیگری از سوره یوسف، «وَابْیَضَّتْ عَینَاهُ مِنَ الحُزنِ» (یوسف/ ۸۴) ؛«و چشمانش از شدت اندوه سفید شد.» گریستن بر فراق عزیزان از دست داده، پذیرفته شده است.

بنابراین قرآن، این سنت را تأیید می‌کند و آن را در شمار پاسداشت شعائر الهی می‌داند. در عرصه روایات، رویکرد ویژه‌ای در بحث عزاداری به چشم می‌خورد که آن را امری مستحب و پرفضیلت برشمرده و برای آن اهمیت فراوانی قائل شده است. بنابراین قرآن بر زنده نگه داشتن فضیلت‌ها و صفات والای انسان‌های برجسته و اولیای دین در آیات گوناگون، تأکید ورزیده است. از سوی دیگر معصومین درباره زنده نگه داشتن حادثه کربلا به شیوه‌های گوناگون مانند: تشویق به برپایی مجالس سوگواری، تشویق به گریستن و گریاندن، تشویق شاعران به مرثیه‌سرایی و تشویق و ترغیب به زیارت امام حسین علیه‌السلام، تلاش کرده‌اند.

بر اساس آن‌چه بیان گردید، برای پاسخگویی به این پرسش که چرا برای امام حسین (ع) از اول دهه محرم (یعنی نه از روز عاشورا) سوگواری شروع می‌شود؟ موضوع گفت‌وگو با آیت‌الله دکتر محمدهادی یوسفی غروی است که در ادامه می‌خوانید:

آیت‌الله غروی در پاسخ به چرایی شروع عزاداری امام حسین (ع) از اول محرم گفت: این سؤال بر برخی از معصومین (ع) از جمله امام صادق (ع) نیز عرضه شده است.

وی ادامه داد: ائمه در پاسخ به این سؤال در کنار پاسخ‌های ظاهری، برخی مضامین غیبی را نیز عنوان می‌کنند. به عنوان مثال حضرت صادق (ع) در این خصوص فرموده است: «در عالم غیب پیراهن خونین امام حسین (ع) را فرشتگان بنا به خواست حضرت فاطمه سلام الله علیها از اول محرم پهن می‌کنند که این باعث غم‌آلودگی دل شیعیان و پیروان آن حضرت می‌شود.»

این استاد حوزه افزود: علاوه بر جنبه‌های غیبی، می‌توان جنبه‌های ظاهری در پاسخ به این سوال را نیز مد نظر قرار داد. این‌که شیعیان به پیروی از امامانشان و پیشوایانشان مراسم سوگواری را از این زمان شروع می‌کردند؛ یعنی این پیروان به دنبال آن پیشوایان این چنین کردند. متن معینی که از ناحیه امام معصوم در این‌ باره باشد، متنی است که از امام رضا (ع) نقل شده است. بر اساس این نقل، امام هشتم می‌فرمایند: «پدرم موسی‌بن‌جعفر (ع) وقتی ماه محرم وارد می‌شد، دیگر خندان دیده نمی‌شد و روز به روز غم و اندوه وی افزوده می‌شد تا روز دهم محرم که آن روز، روز گریه و ناله آن حضرت بود. ایشان در این روز می‌گریستند و می‌فرمودند: این روز، روزی است که جدم حسین‌بن‌علی (ع) را همراه هجده تن از رجال بنی‌هاشم در کربلا شهید کردند و امام حسین (ع) را از پشت سر بریدند.» این متن، روایت قابل اطمینان و موثقی است که از امام رضا (ع) به نقل روش پدر بزرگوارشان حضرت موسی‌بن‌جعفر (ع) به دست ما رسیده است.

وی تاکید کرد: البته این‌که روایت یادشده را حضرت رضا (ع) از پدرشان نقل می‌کنند به معنای این نیست که صرفا خبری را نقل می‌کنند و خودشان بر خلاف مفاد این خبر عمل می‌نمایند، بلکه به طور ضمنی به این موضوع اشاره می‌نمایند که خود من نیز این گونه هستم؛ چراکه پدرم این گونه بودند. این مسأله بیانگر این است که روش و سبک و سیره معصومین بعد از شهادت امام حسین (ع) این گونه بوده است؛ یعنی از دوران امامت حضرت زین‌العابدین (ع) این گونه عمل می‌کردند.

غروی در ادامه با بیان این موضوع که شیعیان به تاسی از ائمه از اول محرم به عزاداری سیدالشهدا (ع) می‌پرداختند، افزود: اما این‌که چرا خود ائمه (ع) از روز اول آن گونه اقدام و عمل کردند موضوع دیگری است که باید به آن توجه کرد.

وی ادامه داد: ما یک بار سؤال را از ناحیه فقهی جواب می‌دهیم و یک بار از ناحیه علت و حکمت این کار. جواب این است که ظاهرا اگر می‌خواستند از خود روز شهادت یادبود بگیرند، این صرفا یادبود عاطفی می‌شد؛ در حالی‌ که فلسفه حرکت امام عمدتا به پیش از شهادت ایشان برمی‌گردد؛ حرکتی که جای سؤال دارد؛ جای توقف و تأمل دارد؛ برای این‌که رهرو ببیند که رهبر یا پیشوایش چه کرده و چه گفته، حرکت و قیام خود را به چه بیانی تعبیر کرده است و این آگاهی مایه عمل پیرو از رهبر شود.

وی تصریح کرد: به همین دلیل ائمه معصومین (ع) از پیروان خود خواسته‌اند از روز اول محرم به حرکت سیدالشهدا (ع) توجه کنند. ده روز پیش از شهادت حضرت (ع) زمان خوبی برای تأمل و اندیشه درباره این است که چرا حضرت از مدینه به مکه ‌رفتند؟ چرا از مکه به سوی عراق رفته و چرا از بین شهرهای عراق کوفه را انتخاب ‌کردند؟ چرا سر از کربلا در آوردند؟ بیانات حضرت برای دوستان و دشمنان یا هر کسی که در میانه راه با او روبه‌رو شدند چه بوده است؟

ایشان در ادامه با تاکید بر توجه به علل حرکت امام حسین (ع) به عنوان اصلی‌ترین دلیل شروع عزاداری سیدالشهدا (ع) از اول محرم، خاطر نشان کرد: تمامی زوایای حرکت حضرت قابل تامل و تفکر است؛ این که چرا حضرت در ایام عرفه که تمامی حاجیان در مکه حضور دارند آن‌جا را ترک می‌کند در حالی که خودش فرزند منی و مکه است و مناسبات را به طور کامل درک می‌کند؟ تمامی این‌ها مواردی هستند که توجه عمیق‌تر به حرکت ایشان را ضروری می‌نماید.

ایشان تاکید کرد: در خلال حرکت امام حسین (ع) سؤال‌هایی نیز از ناحیه دوست و دشمن پرسیده می‌شود، حضرت بر اساس فهم و معرفت طرف مقابل به آن‌ها پاسخ می‌دهد و دلایل اقدام و حرکت خود را تبیین و تشریح می‌کند. مطالعه و تامل در این اتفاقات و پرسش و پاسخ‌ها موجب می‌شود ابعاد مختلف حرکت حضرت امروز برای ما قابل فهم باشد.