تلاش ترامپ برای معلق کردن «برجام»

روزنامه نیویورک‌تایمز با اشاره به گزارش‌هایی که از عزم ترامپ برای اعلام عدم پایبندی ایران به برجام خبر می‌دهند نوشته یکی از گزینه‌های احتمالی دولت آمریکا این خواهد بود که بدون خارج شدن از توافق هسته‌ای عدم پایبندی ایران به آن را اعلام کند.

قبلاً گزارش شده ترامپ تیمی از معتمدانش در کاخ سفید را مأمور گردآوری اطلاعات و بهانه‌تراشی برای اعلام عدم پایبندی ایران به برجام کرده است. 

در واکنش، شمار زیادی از مقام‌های بین‌المللی از جمله مدیر کل آژانس بین‌المللی اتمی، نمایندگان کنگره آمریکا، مقام‌های سابق آمریکایی، تحلیلگران، رسانه‌ها و حتی مقام‌های خود دولت ترامپ هشدار داده‌اند خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، انزوای این کشور در فشار بر ایران را به همراه خواهد داشت. 

با آنکه برخی گزارش‌ها مدعی شده‌اند ترامپ در صدد خارج کردن آمریکا از برجام است، نشریه فارن‌پالیسی چندی پیش نوشته بود او به معتمدانش دستور داده به بررسی گزینه‌هایی بپردازند که بدون خروج آمریکا از برجام می‌توان ایران را ناقض برجام اعلام کرد. 

در صورتی که دولت ترامپ در گزارش سه ماهه‌ای که قرار است ماه اکتبر به کنگره ارائه کند، اعلام کند که ایران توافق هسته‌ای را نقض کرده و تحریم‌ها علیه این کشور باید از سر گرفته شوند، آمریکا از توافق هسته‌ای خارج خواهد شد. 

اما نیویورک‌تایمز نوشته «دولت ترامپ می‌تواند مطابق یکی از گزینه‌هایی که پیش رو دارد، اعلام کند که ایران توافق هسته‌ای را نقض کرده اما ایالات متحده آمریکا فعلاً قصد دارد توافق را حفظ کرده و فوراً تحریم‌ها علیه این کشور را باز نگرداند.»

استفاده از چنین گزینه‌ای، آغازگر روالی خواهد بود که به موجب آن کنگره آمریکا 60 روز برای تصمیم‌گیری درباره احیای تحریم‌های رفع‌شده هسته‌ای علیه ایران فرصت خواهد داشت. 

در صورتی که کنگره رأی به از سرگیری تحریم‌ها بدهد، باز هم آمریکا از برجام خارج خواهد شد، اما وقوع چنین سناریویی با توجه به آنکه حتی سرسخت‌ترین مخالفان توافق هسته‌ای در کنگره بارها به ترامپ درباره خروج از آن هشدار داده‌اند، بسیار بعید به نظر می‌رسد.

به عنوان مثال، اخیراً «باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی سنا که از جمله رهبران جهت‌دهی به مخالفت‌ها علیه توافق هسته‌ای در زمان مذاکرات بود، اخیراً به ترامپ هشدار داد که آمریکا باید کاری کند که ایران ناقض توافق هسته‌ای اعلام شود، نه آمریکا. 

«مارک دابوویترز» از اعضای ارشد «بنیاد دفاع دموکراسی» از جمله تحلیلگرانی است که به دولت ترامپ پیشنهاد کرده بدون باطل کردن برجام، عدم پایبندی ایران به آن را اعلام کند. 

وی گفت: «من این ایده‌ها را با مقام‌های ارشد در دولت در میان گذاشته‌ام و فکر می‌کنم نوعی انعطاف‌پذیری برای بررسی یک راه حل سوم وجود دارد.»

او اضافه کرد: «اینکه ما به سادگی از توافق خارج دهیم به ایران اجازه خواهد داد مظلوم‌نمایی کرده و اروپایی‌ها را از ما جدا کند. اهمیت اعلام عدم پایبندی این است که می‌تواند به ما کمک کند که علیه تخلفات کوچک ایران از توافق پرونده‌سازی کنیم.»

چنین راهبردی، به علاوه، به دولت ترامپ امکان خواهد داد با ادامه تهدیدها و حملات خود علیه برجام وضعیت معلق فعلی آن را حفظ کرده و از نزدیک شدن شرکت‌ها و بانک‌های بین‌المللی به بازار ایران جلوگیری کند. 

سیاست‌های آمریکا  پس از اجرایی شدن برجام حتی در دولت گذشته این کشور که حامی توافق بود، موجب هراس شرکت‌ها و بانک‌های بین‌المللی و دوری‌گزینی آنها از هر گونه مراوده با طرف‌های ایرانی شده است. 

اعتقاد برخی تحلیلگران این است که ترامپ با پیگیری رویکرد فعلی در تلاش است رویکرد دولت سابق را به صورت تشدید یافته دنبال کند و با متشنج کردن اوضاع پیرامون مسئله ایران، کشورهای اروپایی و به ویژه شرکت‌های اقتصادی را برای انجام سرمایه‌گذاری بیشتر در تهران نگران سازد.

این اتفاق باعث می شود همیشه این دلهره در ذهن کمپانی‌های اروپایی وجود داشته باشد که سرمایه‌گذاری در ایران ریسک بالایی دارد. در چنین اوضاعی ترامپ می‌تواند ایران را از حصول به امتیازات برجام محروم سازد و یا دست کم تا سر حد ممکن این دست آوردها را برای تهران به حداقل برساند.