حصر بدون محاکمه؛ در سیره امیرالمومنین علیه السلام

سرویس سیاسی پایگاه 598، امیرمومنان علیه السلام، یزید بن حُجَیَّة را فرماندار دَشتَبی کردند. شهر دَشتَبی (که به آن دَستبا ، دستبنا و دشتابی هم گفته می شد) منطقه ای آباد و پرآب در غرب ری بود که شهر «بوئین زهرا»ی امروزی را در بر می گرفت.

یزید بن حُجَیّة، با خوارج جنگید ولی غنائم را بین مسلمین تقسیم نکرد و همه را برای خود برداشت. علی علیه السلام دستور به حبس خانگی او دادند و «سعد» غلام یزید بن حجیّة را مامور به نگهبانی از او کردند.

ولی عاقبت، شبی هنگام خواب «سعد» ، «یزید بن حُجَیّة» به اسبش نزدیک شد و به سوی معاویه گریخت. او بعد آن فرار ، این ابیات را درباره فرار خود سرود:

« و خادعت سعدا و ارتمت بی رکائبی
الی الشام و اخترت الذی هو افضل
و غادرت سعدا نائما فی غیابة
و سعد غلام مستهل مضلل»

«سعد را گول زدم و با اسبم، راندم به سوى‏
شام و آن را كه بهترين است، برگزيدم.
بر سعد، نيرنگ زدم، در حالى كه وى در زير عبايى خوابيده بود
سعد، جوانى خام و فریب خور است.»

«زیاد بن خصفة تیمی» از امیرالمومنین علیه السلام درخواست ماموریت کرد تا به دنبال یزید بن حجَیّة رود و او را بازگرداند.

یزید بن حجیة نامه ای به مردم عراق (مرکز حکومت علی ع) نوشت و در آن، در قالب شعر به امیرالمومنین علیه السلام اهانت کرد.

امیرالمومنین علیه السلام ، پس از نماز به اصحابش فرمود همگی دست به دعا بردارید. من یزید بن حجیَة را نفرین می کنم و شما آمین بگویید. سپس حضرت اینگونه دعا کردند: «خدایا! یزید بن حجیّة با مال مسلمین گریخت و به قوم فاسقین ملحق شد! تو ما را از مکر و کید او در امان دار! و مجازات او را مجازات ظالمین قرار ده!»

منابع:  
1️ الغارات(طبع جدید) ، ج‏2، ص 525 - 532
2️ بحارالأنوار (ط - بيروت)، ج‏34، ص: 290 - 291
3️ شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج‏4، ص: 83 - 87
4️ قاموس الرجال، ج‏11، ص: 97
5️ دانش نامه امير المومنين  ـ عليه السلام ـ  بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، ج‏12، ص 446

*نکات:

یک: در هیچ یک از منابعی که ماجرای یزید بن حجیه را نقل کرده اند اسمی از محاکمه و دادگاه نیامده است و این نشان می دهد امیرالمومنین علیه السلام ، بدون برگزاری دادگاه ، از شان قضاوت خود بهره گرفته اند و مبتنی بر «علم قاضی» حکم صادر فرموده اند.

دو: تمام منابع ، این عبارت را به کار گرفته اند: «فَحَبَسَهُ عَلِيٌّ وَ جَعَلَ مَعَهُ مَوْلًى لَهُ يُقَالُ لَهُ سَعْد» که نشان می دهد اولا او به زندان شهر برده نشد بلکه در خانه حبس شد ؛ ثانیا نگهبانی بر او گماشته شد که او را در منزل تحت کنترل داشته باشد که آن نگهبان ، «سعد» غلام او بود. ثالثا نحوه فرار او که با فریب سعد موفق به فرار شد مجددا دلالت بر حصر خانگی و نگهبانی سعد بر او در منزل خودش دارد.

سه: امیرالمومنین علیه السلام  در نفرین خود با ضرس قاطع از یزید بن حجیة با عنوان «مختلس» و «ربایشگر مال» نام می برند؛ حال آنکه شاید او در دادگاه می توانست بی گناهی خود را اثبات کند!

چهار: حکم علی علیه السلام برای حصر یزید بن حجیة ، حکم داوودی نبود و اینگونه نبود که از علم غیب حضرت نشات گرفته باشد ؛ چرا که در این صورت ، حضرت واقف بودند که این حکم ، با فرار یزید به سوی معاویه ، بی اثر و لغو خواهد بود!

* مصطفی امینی خواه