سپاه در هیچ کشوری پایگاه آموزشی ندارد

در حال حاضر این دانشگاه با 5 دانشکده تخصصی، مجری آموزش‌های بدو ورود و رسته‌های مشترک در سپاه است و توانسته با به‌روز کردن شیوه‌های آموزش بر مبنای تهدید محوری،  پاسخگوی نیازهای سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی در حوزه‌های گوناگون باشد. در ادامه متن مصاحبه با سردار مهربان معاون دانشگاه افسری سپاه آمده است.

با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید؛ برای اولین سوال بفرمایید که چگونه وارد سپاه شدید و تا به امروز در کدام قسمت‌های سپاه خدمت کرده‌اید؟
- سردار مهربان: ما یک نسلی هستیم که به ماجراجویی نوجوانی که رسیدیم، انقلاب شد تا آمدیم خودمان را بیابیم جنگ شروع شد و اسباب‌بازی‌های‌مان واقعی شد. من یک بار بیشتر جبهه نرفتم و هم‌نشینی با دوستان آن‌قدر مؤثر بود که تا انتهای جنگ در جبهه ماندم. در دوران دفاع مقدس در اوایل که ما جوان بودیم، تخریب هم جلوه جوان‌پسندی داشت، پس تخریبچی شدم. از نیمه دوم سال 62 تا پایان جنگ در زرهی مشغول شدم و آخرین مسئولیتم فرماندهی گردان بوده است
 
بعد از جنگ به‌واسطه توصیه فرمانده شهیدمان وارد حوزه آموزش شدم و به‌عنوان مربی، مدرس، مدیر گروه، معاون آموزش و فرمانده دانشکده مشغول بودم و الان هم به‌عنوان معاون آموزش دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین (ع) در خدمت شما هستم.

منظور از آموزش در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری چیست و اصولا چه کارهایی در این زمینه انجام می‌شود؟
- سردار مهربان: کلمه آموزش موقعی شکل می‌گیرد که برمبنای رفع یک نیاز باشد. در همه سازمان‌های دنیا افرادی را جذب می‌کنند و فرآیندی به نام گزینش وجود دارد که در آن، افراد برای یک سازمان با اهداف و انتظارات خاص جذب‌ شده‌اند. یعنی این افراد باید یک سطح از دانش و آگاهی را در حوزه مدنظر، داشته باشند و این سطح به‌عنوان  پایه در جذب افراد است. این سطح در سپاه نزدیک به 25 تا 30 درصد است که اگر فرد دارای این شرایط بود، وارد فرآیند گزینش می‌شود.

فرآیندی که برمبنای آن مشخص شده که این فرد برای چه کاری و چه هدفی گزینش شده مبنای آموزش را مشخص می‌کند. برای ما بخصوص در دانشگاه افسری امام حسین (ع)، 5 حوزه عمده وجود دارد که افراد باید در آموزش‌ها و آمادگی قابل قبولی برای ایفای نقش در این حوزه‌های ماموریتی که شامل حوزه ماموریتی سخت، نیمه سخت، نرم، عمق‌بخشی داخلی و عمق‌بخشی خارجی است، برسند.

پس از آن ما انتظارات‌مان را تعریف می‌کنیم و می‌گوییم افراد پس از گذراندن دوره آموزش بدو ورود باید چه قابلیت‌هایی داشته باشند و بر مبنای آن ما باید برنامه تفصیلی، شرح درس، روش اجرای این منابع و محتوا و اینکه توسط چه اساتیدی و در چه محیطی تدریس شود را بررسی می‌کنیم. پس از آنکه برنامه تفصیلی در دانشگاه مشخص شد، عنوان و سرفصل دروس و جزئیات آن را مشخص می‌کنیم و بعد می‌گوییم نحوه ارائه درس باید چگونه باشد که به 3 صورت نظری، عملی و صحرایی درمی‌آید.

برمبنای محورهای کلی و انتظارات ما، اسناد بالادستی مشخص شده است در نظام جمهوری اسلامی اسناد رده یک ما منابع دینی هستند، پس از آن منابع قانونی و بعد از آن تدابیر ولایی قرار دارند. چون در رصدهایی که داریم یک مبانی ثابت و متغیر در اسناد بالادستی وجود دارد به شرایط محیطی می‌رسیم و همه اینها یک کلیدواژه دورنمایی هم دارد و آن تهدیدمحوری است.

تهدیدمحوری یعنی در آینده وضعیت ماموریتی که ما ترسیم می‌کنیم، در هر مقطع زمانی نوع تهدیدات ما چگونه است و برهمین مبنا آموزش‌های ما باید تهدیدمحور باشد. البته ما نمی‌توانیم همه متغیرها را تعریف کنیم ولی محتمل‌ترین آنها را تعریف کرده و آموزش‌ها را برمبنای آن هدایت می‌کنیم. حال یک سوال پیش می‌آید که آیا این برنامه‌ها ثابت است یا خیر؟ این برنامه‌ها معمولا یک تا سه ساله برنامه‌ریزی شده و قطعا پس از گذشت 3 سال باید در آن بازنگری شود. این تعریف کلی از فرآیند آموزش پیش از رسیدن نیروها به دست ما است. بحث تهدیدمحور بودن تعیین کننده و موثر در حوزه فرآیند محتوا و برنامه‌ریزی تفصیلی است.

در حوزه آموزش 5 موضوع مبنای آموزش است: 1- محیط آموزش، 2- محتوای آموزش، 3- مدرس و اساتید، 4- جامعه هدف ( فراگیران) ، 5- روش و فرآیند. این بسته کاری یک مجموعه آموزشی است که همه جای دنیا از آن تبعیت می‌شود و اصول تعریف شده برای هر مرکز آموزشی است. دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین(ع) متولی آموزش‌های بدو ورود سازمانی در همه حوزه‌ها در سطح 5 نیروی سپاه و تمام یگان‌هاست.

آموزش‌های بدو ورود 3 مرحله دارد؛ ابتدا تمام افراد یکسری آموزش‌های عمومی را می‌گذرانند، یعنی اگر فرد می‌خواهد عنصر رزمی، نسبتا رزمی یا کادر اداری شود و... باید صرف اینکه عضو سازمان سپاه است این دوره‌های عمومی را به مدت یک سال که به آن دوره عمومی پاسداری می‌گوییم بگذراند. یعنی ما افراد را با دیپلم و از طریق آزمون ساختارمند و جهت‌دار(ما از طریق آزمون سراسری جذب نداریم) جذب می‌کنیم.

یعنی اول گزینش افراد دارای صلاحیت و واجدین شرایط را جذب کرده و برای آزمون علمی تحویل دانشگاه می‌دهد. پس از اینکه فرد در آزمون علمی موفق شد وارد فرآیند تکمیلی گزینش می‌شود، یعنی می‌رود برای چک شدن ویژگی‌های عمومی. مثلا اگر کسی می‌خواهد در سپاه پزشک شود باید این دوره عمومی پاسداری را بگذراند، یعنی اگر امروز یک پزشک سپاه برای مأموریت به یک منطقه اعزام شود قابلیت دست گرفتن سلاح و توانمندی تاکتیکی به عنوان یک رزمنده تک‌ور را دارد.

ما در سپاه یک جذب هدفمند تحت عنوان عضویابی داریم یعنی در هر رده عضویاب‌ها افرادی را معرفی می‌کنند و بعد از آنکه ویژگی‌های این فرد بررسی شد، مشخص می‌شود که برای چه کاری در نظر گرفته شود. در مرحله دوم افراد پس از گذراندن دوره عمومی پاسداری به مدت 2 تا 3 سال و نیم برای گذراندن آموزش‌های پایه و پایه‌تخصصی وارد دانشکده‌های علوم و فنون نیروها می‌شوند.

همه این دوره‌ها که تکمیل شد مرجع صدور مدارک علمی دانشگاه افسری امام حسین(ع) است و دانشکده نیروها از لحاظ علمی وابسته به دانشگاه افسری هستند. این مرحله که تمام شد افراد برای 6 ماه دوره‌ای تخصصی تحت عنوان دوره مقدماتی رسته‌ای را می‌گذرانند و پس آن فرد آماده ورود به سازمان سپاه است.

بعضی تخصص‌ها و رسته‌ها مشترک هستند که متولی آموزش آنها خود دانشگاه افسری امام حسین(ع) است ما یک دانشکده علوم انسانی با 7 گروه علمی داریم که متولی آموزش رسته‌های مشترک است. مثلا اگر فردی بعد از دوره عمومی می‌خواهد در برنامه و بودجه یک رده کار کند، در دانشکده علوم انسانی در گروه بودجه دفاعی تحصیل می‌کند و بعد با رسته دارایی وارد سازمان می‌شود.

یکسری دیگر از رسته‌ها مثل جنگ الکترونیک، مهندسی و فاوا و... که مشترک است در دانشگاه فنی و مهندسی تدریس می‌شود. یک دانشکده اطلاعات هم داریم که متولی تربیت نیروهای سازمان و معاونت اطلاعات سپاه است. دانشگاه افسری امام حسین دارای 5 دانشکده علوم پایه جهادی، فرهنگی و تربیتی رسالت (علوم انسانی)، فنی و مهندسی، اطلاعات و دانشکده امنیت است.

انتخاب هیئت علمی و نظارت بر فرآیند آموزش و برنامه‌ریزی تحصیلی دانشکده‌های علوم و فنون نیروها با دانشگاه افسری امام حسین(ع) است ولی این دانشکده‌ها از نظر اداره کاملا تحت امر نیروهای خودشان هستند و بدین ترتیب کلیه دانشکده‌ها در حوزه معرفی دانشجو محتوا، متون و مدرسین وابستگی علمی به دانشگاه امام حسین(ع) دارند.

 دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله چگونه اداره می‌شود؟
- سردار مهربان: این دانشگاه و دانشگاه جامع امام حسین(ع) مستقل بوده و از نظر اداره زیر نظر فرمانده کل سپاه هستند، اما از لحاظ قوانین و متون آموزشی از قوانین وزارت علوم و قوانین داخلی سپاه تبعیت می‌کنند.
 روند شناسایی تهدیدات در سپاه چگونه است؟
- سردار مهربان: نوع و محور تهدیدات را معاونت اطلاعات سپاه پس از بررسی به معاونت عملیات سپاه می‌دهد و کسی که تهدیدات و انواع آن را مشخص می‌کند معاونت عملیات سپاه است. ما در این زمینه نه صلاحیت داریم و نه نیازی است که حضور داشته باشیم. بر همین اساس در دوره‌های پایه‌ای جهت‌گیری به سمت دوره‌های عملی و میدانی است یعنی در این دوره‌ها غالب دروس به صورت کارگاهی و میدانی تدریس می‌شود.

چند سرفصل تهدیدمحور در آموزش دانشگاه دارید؟
- سردار مهربان: همه سرفصل‌های آموزشی ما تهدیدمحور است. در یک مقطعی در سنوات گذشته تهدیدات نرم شدت بیشتری پیدا کرد پس این موضوع در عنوان و شیوه اجرای دروس ما خودش را نشان می‌دهد.

امروز اولویت اول شما برای آموزش مسائل تهدیدمحور چیست؟
- سردار مهربان: زمانی که متغیرها بیشتر می‌شود حوزه آموزش هم وسیع‌تر می‌شود. در وضعیت فعلی عمق‌بخشی داخلی و خارجی محوریت بیشتری را دارد به همین دلیل نیروهایی که ما آموزش می‌دهیم باید توان حضور در محیط‌های فرامنطقه‌ای را هم داشته باشند.

در حوزه رزم، همه یگان‌های سپاه از لحاظ آموزشی این آمادگی را دارند؟
- سردار مهربان: این موضوع تا لایه‌های پایینی آموزش وجود دارد و اصل و مبنا در آموزش تهدیدمحوری است. البته در دانشکده‌های تخصصی نیروها به صورت جدی‌تر دنبال شده و در آنجا تهدیدهای جدید به روز تدریس می‌شود. مثلا در شرایط فعلی تکنیک‌های مختلف داعش و راه‌های مقابله با آن، در جاهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته و در آنجا تدریس می‌شود. در این مسیر از تجربیات فرماندهان میدانی هم قطعا استفاده می‌شود.

در شرایط فعلی آموزش حضور در محیط‌های فرامنطقه‌ای براساس جنگ با گروهک‌هاست یا جنگ رسمی میان دو کشور است؟
- سردار مهربان: نبرد رسمی بین دو کشور منسوخ شده و فضای نبرد متفاوت شده و این موضوع برای سپاه رنگ و بوی بیشتری دارد. بر همین اساس حوزه‌های تمرین میدانی ما در حال توسعه است و اگر گذشته در 3 حوزه بوده امروز به 6 حوزه رسیده است. در گذشته حوزه تمرینی جنگ شهری مانند الان نبود و در چند سال گذشته به عنوان یک موضوع خاص در دوره‌های عمومی در بحث محیط‌های ویژه موضوع جنگ شهری هم اضافه شده است. به طور مثال در حوزه جنگ نرم و سایبری هم حوزه خیلی گسترده و وسیع شده است.

البته دوره عمومی یک دوره پایه است که در آینده خدمتی وقتی فرد در شرایط بالاتری قرار گیرد دوره عالی رسته‌ای و دوره دافوس را می‌گذراند. دوره عمومی برای فرماندهان جزء میدانی است. البته تهدیدمحوری فرآیند کلی حاکم بر تهیه، تدوین و اجرای آموزش است که در اجرا رنگ و بوی بیشتری دارد.

در موضوع دفاع سایبری آیا نیروهای این حوزه را هم شما تقویت می‌کنید؟
- سردار مهربان: در سطح بدو ورود، دانشکده فنی - مهندسی دانشگاه  افسری امام حسین(ع) که گروه فاوا و مخابرات دارد این نیروها را آموزش می‌دهند.
دانشکده امام هادی(ع) حفاظت اطلاعات سپاه هم از لحاظ علمی وابسته به دانشگاه افسری است؟
- سردار مهربان: بله، این دانشگاه هم نیروهایش بعد از یک سال که دوره عمومی را در دانشگاه افسری گذراندند به دانشگاه امام هادی(ع) معرفی می‌شوند. برای دانشجویان پزشکی و پرستاری گفته شد که دوره عمومی 6 ماهه در نظر گرفته شود. البته خانم‌هایی که پزشک و پرستار می‌شوند آموزش نظامی ندارند و به عضویت کارمندی درمی‌آیند. در مورد نیروهای خواهر، سپاه حفاظت هم آنها زیر نظر مرکز آموزش خود سپاه حفاظت آموزش می‌بینند.

 آیا تا کنون، شده پیشنهادی برای ساخت سلاح جدید ارائه کنید؟
- سردار مهربان: جای این موضوع در دانشکده‌های علوم و فنون است. مبنای ارائه نیاز دوره‌های آموزش است و حتی سلاح جدید هم که ساخته می‌شود در این دوره‌ها تست می‌شود. نیاز به سلاح جدید را در فرآیند تخصصی دانشکده‌ها تعریف می‌کنند پس از آن در عملیات به صورت طرح مطرح می‌شود و در صنعت ساخته می‌شود. در دنیا هم رسم بر همین است.

سطح آموزش دوره عمومی پاسداری چقدر است؟
- سردار مهربان: دوره عمومی یعنی موارد پایه‌ای که همه باید بدانند پس مبنا آموزش سلاح‌های سبک سازمانی، نقشه‌خوانی، کار با جی‌پی‌اس، تاکتیک و رزم انفرادی، تخریب در حد پایه‌ای و آمادگی جسمانی و... است. مثلا نیرو باید از اسلحه سبک ابتدا با شبیه‌ساز تمرین کند و در میدان تیر به صورت عملی کار کند. اگر نیرو بخواهد جنگ‌افزارهای دیگر و یا حتی جنگ‌افزارهای دشمن را آموزش ببیند این آموزش‌ها در دانشکده علوم و فنون نیروها آموزش داده می‌شود.
در آنجا درسی به عنوان آئین متجاوز وجود دارد که تاکتیک‌های دشمن فرضی و آشنایی با جنگ‌افزارهای سازمانی دشمن در آن تدریس می‌شود. در این دوره معمولا می‌گویند در آینده ممکن است ما با چه ساختارهایی درگیر شویم و آموزش‌های لازم را ارائه می‌دهند.

 آیا در درس آئین متجاوز شکل کار با تسلیحات دشمن هم آموزش داده می‌شود؟
- سردار مهربان: بله، آنها هم آموزش داده می‌شود. حتی اگر اسلحه‌ای هم موجود نباشد با استفاده از فیلم و تصاویر آموزشی در حد آشنایی نیروها آن سلاح آموزش داده می‌شود مثلا اگر کسی می‌خواهد در زرهی خدمت کند باید تانک مرکاوای 4 اسرائیل، آبرامز آمریکایی و تی‌90 روسی را بشناسد شاید روزی در مقابل این تانک‌ها قرار بگیرند.
مثلا در مجموعه هوانیروز، خلبانان بالگردها بایدآپاچی آمریکاییرا به صورت جامع و کامل با تمام مقدوراتش بشناسند. بعد در تمرینات با این شرایط و مقدرات شیوه مقابله با دشمن فرضی را تمرین می‌کنند.

امروز ما در شرایط جنگ نامتقارن به سر می‌بریم. تافلر می‌گوید: آمریکا امروز درگیر جنگ نامتقارن است زیرا نمی‌داند در کجا و توسط چه کسانی منافع‌اش مورد تهدید قرار خواهد گرفت. جنگ نامتقارن در حوزه مسائل تعریف نشده است. در دوران دفاع مقدس همین شرایط برای ما حکفرما بود و الان هم همین است و در آینده هم همین خواهد بود.
اگر امروز کسی پای حرف کارشناسان دانشکده‌های علوم و فنونی ما بنشیند خواهد دید توانمندی ما در چه حدی است و قطعا به قدرت دفاعی ما به شدت امیدوار خواهد شد. امروز دانشکده‌های علوم و فنون ما مرجعیت علمی برای سایر کشورهای دنیا دارند و از کشورهای مختلف برای تربیت دانشجو به آنها مراجعه می‌کنند.

با توجه به اینکه شما قبلا در دانشکده زرهی سپاه بودید آیا اطلاعی از آموزش تانک کرار در این دانشکده دارید؟
- سردار مهربان: تانک کرار پس از تولید توسط وزارت دفاع نمونه اولیه‌اش به مرکز زرهی ارتش داده می‌شود و آنها آموزش را شروع می‌کنند. ولی ما تانک ذوالفقار را در اختیار داریم و در دانشکده علوم و فنون زرهی آن را آموزش می‌دهیم. البته ما نفربر براق را هم که نفربر بی‌ام‌پی‌1 روسی و دارای توپ 30 میلیمتری است را هم آموزش می‌دهیم و همچنینتانک ذوالفقار به صورت عملیاتی در اختیار سپاه قرار دارد.

** : سردار صفاری سال گذشته مصاحبه‌ای در خصوص حضور مستشاری مربیان دانشگاه امام حسین(ع) در سوریه و عراق داشته‌اند آیا این روند هنوز هم ادامه دارد؟
- سردار مهربان: موضوع مستشاری یک بحث تعریف شده است. این نیروها از یگان‌های مختلف و دانشگاه امام حسین(ع) هم هستند. مربیان ما، نیروهای داوطلب و مردمی آنها مانند حشدالشعبی را آموزش می‌دهند. البته یکی دیگر از مقاصد ما برای اعزام مربیان کسب تجربه آنان از محیط ماموریت‌های مستشاری و استفاده از آن در آموزش‌های دانشگاه افسری است.

 روند انتخاب اساتید در دانشگاه افسری امام حسین(ع) چگونه است?
- سردار مهربان: این روند یک تعریف کلی دارد و معمولا مربیان مراکز آموزشی از افراد شایسته صف دیده انتخاب می‌شوند و بعد از آموزش دوره‌های تربیت مربی را می‌گذرانند. این افراد باید حتما 3 سال سابقه تجربه صفی داشته باشند. البته در دانشکده‌های علوم و فنون این افراد باید فرمانده تیپ یا گردان رزمی باشند.

 فکر می‌کنید آموزش‌ها در دانشگاه امام حسین چقدر با استاندارهای آموزشی روز دنیا مطابقت دارد؟
- سردار مهربان: فرمانده معظم کل قوا می‌گویند تجارب نظامی امروز نتیجه تجربه‌های بشریت است. شما هر جا بخواهید تجربه‌ای کسب کنید باید تجربه‌های روز دنیا را هم ببینید. بر مبنای این پارامترها شما می‌توانید روش بومی خودتان را طراحی کنید. مثلا در حوزه شبیه‌سازها این یک روش کم هزینه برای مهارت‌افزایی است. بعد از آموزش تئوری فرد باید برود با شبیه‌ساز کار کند و پس از آن در میدان تیر حاضر شود.
البته این موضوع خاص اسلحه‌های سبک نیست مثلا در جنگ افزارهای سنگین اگر یک اشتباه صورت بگیرد فرد باید از اول شروع کند و زمانی روی دستگاه واقعی می‌رود که با شبیه‌ساز کار کرده باشد. مثلا شبیه‌ساز تانک تی‌72 تمام دست‌اندازها و زمین ذوعارضه را برای نیروی آموزشی شبیه‌سازی می‌کند و یا در توپخانه افراد در شرایط واقعی با شبیه‌سازها تمرین می‌کنند. خیلی از شبیه‌سازها از خارج خریداری شده‌اند و خیلی ها هم مهندسی معکوس شده و تولید داخلی هستند.

یک روزنامه اسرائیلی چند روز پیش مدعی شده بود که سپاه یک سری مراکز آموزشی در برخی کشورها مانند یمن تاسیس کرده است، نظر شما چیست؟
- سردار مهربان: دانشگاه افسری امام حسین(ع) در این حوزه نه ماموریتی دارد و نه صلاحیت ورود به این کار را دارد. حتی نیروی قدس هم مراکز آموزشی در سایر کشورها ندارد و حتی در سوریه هم از پادگان‌های آنجا برای انجام امور مستشاری استفاده می‌کنند. بعضی‌ها فکر می‌کنند ما در سایر کشورها این شرایط را تولید می‌کنیم نه اینطور نیست.