گروگان‌گیری آل‌سعود از حرمین شریفین

دوم مهرماه سال گذشته بود که آل سعود با سوء مدیریت و بی‌کفایتی در اداره مراسم حج، بزرگ‌ترین فریضه الهی منجر به شهادت بیش از 7 هزار نفر از حجاج کشورهای مختلف شد؛ سوء مدیریتی که دنیا پیش‌ از این نیز بارها و بارها شاهد آن بوده است و نمونه‌های آن را می‌توان در حادثه سقوط جرثقیل در حج سال 94 مشاهده کرد.

عربستان سابقه طولانی در بروز چنین فاجعه‌هایی در مراسم حج و همچنین برخورد غیرمنطقی با مشکلات دارد و نمونه‌های آن را می‌توان در اتفاقات ناگوار حج سال گذشته مشاهده کرد، فاجعه‌ای که حجاج بیش از 40 کشور دنیا در آن به شهادت رسیدند و خانواده‌های بسیاری در سراسر جهان عزادار شدند، ولی عربستان نه‌تنها کوچک‌ترین اقدامی برای دلجویی از خانواده‌های شهدا نکرد، بلکه با کارشکنی‌های فراوان مانع از خروج پیکر اکثر شهدا به‌جز شهدای ایرانی شد.

البته این‌همه ماجرا نیست، چراکه عربستان پیش‌تر ثابت کرده بود که حتی توانایی اداره و مدیریت حج عمره را هم ندارد؛ چراکه در همان سال مأموران سعودی در فرودگاه جده اقدام به تعرض به 2 جوان ایرانی کردند و این حرکت تا عدم رسیدگی و مجازات مأموران متخلف از سوی مقامات سعودی تا جایی وقیحانه بود که باعث شد ایران از آن سال تا به امروز حج عمره را به حالت تعلیق دربیاورد.

قطع رابطه سیاسی میان ایران و عربستان در دوران معاصر ریشه تاریخی دارد و در حقیقت برای اولین بار پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال 1322 در چنین روزی رخ داد؛ سالی که در آن عربستان سیدابواطالب یزدی، حاجی ایرانی را به بهانه حالت تهوع در حین طواف! در مکه گردن زد.
موج ناراحتی در کشور در پی این حادثه به‌قدری زیاد شد که یکی از شعرا مثنوی در این زمینه سرود که بخش از آن به این صورت است:

ای رئیس دولت نجد و حجاز/ ای ندانسته حقیقت از مجاز/

شرط مهمانداری و رسم صفا/ قاعده احسان و آئین وفا/

 در عرب گردن زدن یا کشتن است؟/در میان خاک و خون آغشتن است؟/

بر شما طالب مگر مهمان نبود/زائر آن کعبه ایمان نبود؟/

شیعه بود، اما به دین کافر نبود/ منکر قرآن و پیغمبر نبود/

تدخلن المسجد ان شاء آمنین/ نیست این آیت ز قرآن مبین؟

در پی این موج در کشور و واکنش علما ازجمله مرحوم آیت‌الله سیدابولحسن اصفهانی باعث اعتراض دولت ایران به عربستان شد و بهانه‌تراشی‌های مقامات سعودی برای توجیه این کار باعث شد تا ایران رابطه سیاسی‌اش با عربستان را قطع کند. و درنهایت 4 سال بعد با ارسال نامه‌ای از سوی عربستان، ایران روابط سیاسی خود با عربستان را از سر گرفت.

اوج سفاکی مقامات سعودی‌ها در سال 1366 و کشتار بیش از 260 نفر از حجاج ایرانی در مراسم برائت بود. که در مراسم برائت از مشرکین هم نشان دادند که نه‌تنها برنامه منسجم برای اداره حج ندارند، بلکه با نگاه سیاسی با حجاج کشورهای مختلف برخورد می‌کنند، نگاهی که تا به امروز بارها و بارها حجاج کشورهای مختلف را با مشکلات فراوانی در ایام حج مواجه کرده است.

ماجرای کشتار حجاج ایرانی در سال 1366  باعث تیرگی روابط میان ایران و عربستان شد تا جایی که به دستور امام خمینی (ره) حج برای مدتی تحریم شد و از سوی دیگر عربستان هم هشت ماه بعد از وقوع آن کشتار، دست به قطع رابطه سیاسی با ایران زد و این مسئله تا سال 1370 و بازگشایی سفارت هر دو کشور ادامه داشت.

بااین‌حال عربستان از سال 94، رابطه سیاسی و دیپلماتیک خود را به بهانه واهی با این قطع کرده است تا از پاسخگویی به مطالبات به‌حق ایران در فاجعه منا سر باز زند، چراکه بعد از اتفاقات ناگواری که در سال 94 برای حجاج ایرانی در عربستان رخ داد که باعث به شهادت رسیدن بیش از 470 نفر از حجاج ایرانی شد و همچنین شهادت شیخ باقر النمر توسط دولت سعودی، مردم در اعتراض به اقدامات عربستان مقابل سفارت و کنسولگری این کشور در تهران و مشهد تجمع کردند تا اعتراض خود را به نسبت به اقدامات دولت سعودی نشان دهند، که متأسفانه با ناآگاهی عده‌ای بهانه‌ای شد تا عربستان رابطه‌اش را با ایران قطع کند.
 البته در این مسئله هم موارد مشکوکی جای سؤال بود ازجمله خارج کردن اسناد از سفارت توسط سعودی‌ها و حضور نداشتن مقامات سعودی در زمان اعتراض و ... و علی‌رغم محاکمه تعداد اندکی از افراد که برخلاف روال همیشگی اعتراض‌های مردمی اقدام به بالا رفتن از دیوار سفارت عربستان کرده بودند، عربستان برای فرار از پاسخگویی به افکار عمومی جهان و به‌ویژه ایران برای اتفاقات ناگوار حج 94 و همچنین شهادت شیخ نمر، دست به قطع رابطه سیاسی با ایران زد.
خاندان آل سعود همواره ادعا داشته که به حج مسئله سیاسی نداشته است، اما رفتار و برخوردهای این خاندان خلاف این امر را به‌کرات ثابت کرده است و درواقع از حرمین شریفین به‌عنوان یک گروگان سیاسی در روابط با کشورهای اسلامی سوءاستفاده  می‌کند تا جایی که طی چند سال اخیر مانع از حضور مسلمانان برخی از کشورها مانند یمن و سوریه در حج شده و از سوی دیگر برخی از کشورها مانند مراکش، مصر و الجزایر نیز به دلیل هزینه‌های بالای حج از سوی مقامات سعودی، حج عمره را تحریم کرده‌اند، البته مصر در دوره‌ای حتی حج واجب را نیز تحریم کرده بود، این مسائل جدا از هشدارها و پیام‌های مقامات سیاسی کشورهای مختلف اسلامی ازجمله عراق، لبنان، اندونزی، هند و ... مبنی بر اداره کردن حج به‌صورت شورایی و واگذاری آن به سازمان همکاری اسلامی بعد از رخ دادن فاجعه منا است، هشدارهایی که مقامات سعودی به آن توجهی نداشته و همچنان حج را مانند سال‌های گذشته برگزار می‌کنند.

این سوءاستفاده در زمامداری ملک سلمان به اوج خود رسیده است؛ چراکه به گفته بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان، عربستان در سال گذشته بدترین وضعیت دیپلماسی با دنیا را تجربه کرده، تا جایی که حتی بسیاری از متحدان عربستان نیز دیگر این کشور را به بهانه حقوق بشر و دخالت در امور سایر کشورها، تحت‌فشار گذاشته‌اند.

بهانه‌جویی‌ها و عدم اطلاع دقیق از آداب دیپلماتیک توسط مقامات سعودی باعث شده که عربستان طی چند سال گذشته نه‌تنها نتواند روابط عادی و به‌دوراز تنش با کشورهای مختلف داشته باشد، بلکه طی یک سال گذشته بسیاری از متحدانش هم علناً نسبت به این کشور موضع بگیرند، تا جایی که حتی آمریکا به‌عنوان اصلی‌ترین متحد عربستان، این کشور را به حمایت از افراطی‌گری در سوریه متهم کرد و ترامپ، رئیس‌جمهور جدید این کشور ریاض را تهدید کرده که باید هزینه‌های هر اقدام نظامی آتی آمریکا را متحمل شود.

آمریکا، انگلیس، مصر، لبنان و ترکیه هم دیگر کشورهایی هستند که طی یک سال گذشته  تنش‌هایی را با عربستان بر سر مسائل حقوق بشری، جنایات جنگی این کشور در یمن و سایر مرتبط با عربستان داشته‌اند و حتی آمریکا در اقدامی بی‌سابقه طرح جاستا را در کنگره‌اش به تصویب رساند تا به خانواده‌های قربانیان حادثه 11 سپتامبر اجازه دهد که از دولت سعودی غرامت دریافت کنند، همه این‌ها نشان می‌دهد که سوءاستفاده از حرمین شریفین هم نتوانسته از منزوی بودن عربستان بکاهد و این شیب هرروز تندتر می‌شود.