وضعیت پرندگان پایتخت چگونه است؟

به گزارش پایگاه 598 ، شهر فردا نوشت: شاید برای خیلی ها عجیب باشد که همین تهران شلوغ و پر از آلودگی که آدم بعضی وقتها صدای خودش را هم نمی شنود زیستگاه 100 های گونه پرنده ای است که پایتخت را برای سکونت برگزیده اند و به عبارتی تهرانی شده اند!
اما اینکه چرا تهران این تعداد زیاد پرنده را در خود جای داده را علیرضا هاشمی اینگونه پاسخ می دهد: کشور ایران در مرکز رفت و آمد پرندگان مهاجر قرار گرفته و برندگانی که می خواهند از مرزهای شمالی به مرزهای جنوبی مهاجرت کنند ناخودآگاه از کشور ما می گذرند و از آنجایی که تهران هم در قلب ایران قرار دارد به شکلی موقعیت ویژه ای در کوچ آنها یافته است.
به گفته این کارشناس ارشد محیط زیست موقعیت تهران به عنوان یک لکه سبز که مناطق خشک آن را احاطه کردند خود مزید بر علتی است برای جایگاه ویژه تهران که بسیاری از آنها این منطقه را به عنوان ایستگاهی بین راهی انتخاب می کنند.
" می توان پرندگان تهران را به چند دسته تقسیم کرد. یک دسته آنهایی که در تمام شرایط و فصول تهران را ترک نمی کنند مانند قمری ها، گنجشک ها و کلاغ ابلاغ و برخی طوطی ها."
اینها پرندگان اصلی تهران را تشکیل می دهند که می توان به اصلاح خودمانی آنها را بومی تهران نامید اگرچه هاشمی زیاد واژه بومی را برای آنها درست نمی داند.
وی دسته دیگر پرندگان تهران را پرندگان مهاجری می داند که خود آنها نیز به سه بخش تقسیم می شوند.پرنده های عبوری مثل مگس گیر، سینه سرخ که غالبا بهار تا پائیز را در تهران می گذراند. اینها پرندگانی هستند که یک یا دو فصل مهمان تهران هستند.
مدیر گروه پرنده شناسی مهاجرانی که از سرمای سخت سیبری به عرض های گرم تر می آیند را دسته دیگری از پرندگان می داند که کاکایی سر سیاه، سهره جنگلی و سهره سبز برخی از آنها را تشکیل می دهند. اینها مهاجران زمستانه ای هستند که با آمدن بهار به عرض های شمالی برمی گردند.
چلچله ها، بادخورک ها، پرستوها، سبز قبا و زنبور خوارها پرندگان مهاجری که در تابستان از عرضهای جنوبی تر مانند آفریقا به کشور ما می آیند که الیته این گروه از پرندگان در تهران زادآوری هم می کنند.
ثبت حضور بیش از 250 گونه پرنده در شهر تهران
هاشمی می گوید: 10 سال است که گروه های پرنده شناسی از جمله طرلان در حال ثبت پرندگانی هستند که به نوعی تهران را به عنوان محل اقامت حتی کوتاه انتخاب می کنند و تاکنون حضور 250 گونه پرنده در تهران به ثبت رسیده  است.
وی در عین حال معتقد است که اگر چه ثبت آمار تعداد پرندگان از 10 سال گذشته بالا رفته ولی این به معنای بهتر شدن وضع پرندگان نیست بلکه به معنی بیشتر شدن تحقیقات و افراد علاقه مند مانند عکاسان و "پرنده نگران"  است. و اکثر اطلاعات موجود در مورد 10 سال گذشته است و نه قبل از آن. ولی با این وجود قطعا سر و صدا، آلودگی و از بین رفتن زیست گاهها تاثیرات زیادی بر جمعیت پرندگان شهر تهران داشته است.
" با این وضعیت هوای تهران ما 250 گونه پرنده در تهران ثبت کرده ایم. پس ببینید اگر این وضعیت آلودگی ها بهبود یابد و فضاهای سبز و گیاهان بومی بیشتر و شرایط زیست محیطی شهر بهتر شود چه کلکسیونی از رنگ ها و زیبایی ها را می توان مشاهده کرد."
اما اینکه گفته می شود آلودگی هوا موجب شده بسیاری از پرندگان از شهر تهران رفته و دیگر برنگشته اند آیا صحیح است؟
این سوالی است که هاشمی معتقد است پاسخ دادن به آن خیلی دشوار است و استدلالش هم این است که پرندگان نیز تهران را زیستگاه خود می داند و بسیاری از آنها غیر از تهران محلی برای زندگی ندارند که بروند و اطلاعات علمی وجود ندارد که پرنده ای از تهران رفته و برنگشته باشد.
اما در عین حال این کارشناس ارشد محیط زیست متذکر می شود که به یقین می توان گفت که موارد بسیاری روی جمعیت پرندگان تاثیر گذاشته است چه آنکه تعداد طوطی ها و دارکوب های شهر تهران بسیار کمتر از گذشته است و دلیل آن نیز از بین رفتن و کاهش چشمگیر درختان با سن بالا و قطور مانند گردو و چنار است که تنه آنها محل زاد آوری و لانه گزینی این پرندگان است.
تهران زمانی شهر درختان گردو و چنار بود اما اکنون بسیاری از آنها از بین رفته اند و درختان جدید نیز با توجه به شرایط موجود هیچگاه به اندازه و قطر 15 تا 20 سانتی متر نمی رسند. هر چه قدر هم که فضا سبز اضافه شود آیا می توان درختان کهنسال نیز اضافه کرد.
به اعتقاد هاشمی اگرچه نمی گوییم پرندگان تهران به طور کامل از بین رفته اند یا تهران را ترک کرده اند اما وضعیت به سمت شرایط ناگواری در حال حرکت است.
طغیان حشره و آفت در نبود پرندگان
این کارشناس ارشد محیط زیست خاطرنشان می کند که بود و نبود پرندگان در شهر تهران قطعا تاثیر بسیاری در محیط زیست شهری دارد. زیرا پرندگان شاخص های بیولوژیکی محیط زیست هستند و اگر حالشان خوب نباشد یعنی حال شهر ما هم خوب نیست.
" برای مثال وجود پرندگان به ویژه آنهایی که زادآوری می کنند به آن جهت که برای تغذیه از حشرات استفاده میکنند بسیار حائز اهمیت است. جوجه چل چله ها، بادخورک ها یا پرستوها، بسیاری از زنبورخوران و چرخ ریسک ها حشره خوارند و نقش بسیار مهمی در کنترل بیولوزیکی حشرات بازی می کنند و در صورتی که پرندگان باشند حشرات و آفات دست به طغیان خواهند زد."
انسان شهر نشین متجاوز به حریم پرندگان
هاشمی معتقد است با توجه به اهمیت پرندگان در شهر تهران، تغییر نگرش شهروندان به پرندگان بسیار در حفاظت آنها تاثیر گذار است.
" باید این باور را در مردم ایجاد کرد که ما آمده ایم و زیستگاه پرندگان را اشغال کردیم و خانه و کاشانه آنها را از بین برده ایم پس حداقل می توانیم برای آنها لانه های امن درست کنیم با در نگهداری درختان کهنسال بیشتر وسواس به خرج دهیم. چون کمک به پرندگان شهر ما کمک به محیط زیستی است که خود ما در آن زندگی میکنیم."
اما تهران برای همه پرنده ها هم بد نبوده به طوری که این کارشناس محیط زیست می گوید کلاغ ها تهران به جهت همه چیز خواری و سازگاری با محیط اطراف خود و نداشتن دشمن طبیعی، بیشتر از عمر طبیعی در تهران عمر می کنند!
در مورد بلبل خرما نیز می توان گفت که با توجه به زیستگاه محدود برای پرندگان در تهران،  افزایش تعداد بلبل خرمایی می تواند روی جمعیت گنجشکان تاثیرگذار باشد و موجب کاهش آن شود. زیرا بلبل های خرما منحصرا از دانه تغذیه نمی کنند و طیف غذایی مختلفی دارد و موفقیت بیشتری در زادآوری داشته است و نه فقط به گنجشک بلکه به لانه های پرندگان دیگر هم تعرض می کنند.
همنشین های انسان بلای جان گنجشک ها
رئیس اداره محیط زیست شهر تهران نیز در مورد وضعیت پرنده های تهران می گوید: هفت زیستگاه عمده برای گونه های پرندگان در تهران وجود دارد؛ ارتفاعات بالای یک هزار و 800 متر شمال شهر، تپه ها و زیستگاه های طبیعی باقی مانده در داخل شهر نظیر پارک پردیسان یا تپه های سوهانک، دریاچه ها، آبگیرها و تالاب های موجود در داخل شهر نظیر دریاچه چیتگر یا دریاچه مجموعه ورزشی آزادی از جمله زیستگاه های پرندگان در تهران است.
محمدحسین بازگیر معتقد است برخی از پرندگان نظیر مرغ مینا، طوطی، بلبل خرما و انواع توکا که از طریق برخی مردم از زیستگاه های مختلف وارد تهران شده و با محیط سازگاری یافته اند به علت رقابت شدید مشکلاتی مانند کاهش جمعیت را برای پرندگانی مانند گنجشک به وجود آورده است.
وی با بیان اینکه بسیاری از افراد از وجود گونه های مختلف پرندگان در پایتخت بی خبر هستند در صورتی که تهران این ظرفیت را داراست که به مقصد خوبی برای افراد علاقه مند به پرنده نگری تبدیل شود.