برجام یک ساله شد، تحریم‌ها لغو نشد

اما اقتصاد ایران همچنان از وجود محدودیت های خارجی رنج می برد. برای ایران، این توافق اولین گام به سمت ترمیم اقتصادی پس از سال ها تحریم های سختگیرانه بود. در مقابل، به دلیل پابرجا ماندن تحریم های یکجانبه دولت آمریکا علیه اقتصاد ایران، تهران خود را در موقعیتی دشوار می بیند که ناگزیر شده به آمریکا اعتماد کند و با کشورهای دیگر و موسسات مالی غیر آمریکایی برای همکاری تجاری لابی کند.

این گزارش افزود: نخبگان سیاسی ایران نگران شده اند. اصولگرایان احساس می کنند که دولت اصلاح طلب حسن روحانی گول خورده و در بحث هسته ای امتیاز دهی کرده، در حالی که دستاورد چندانی به دست نیاورده است. حامیان روحانی که معتقد بودند توافق هسته ای موجب آغاز دوره ای جدید از رونق اقتصادی می شود دلسرد شده اند. در حالی که سال آینده انتخابات ریاست جمهوری در پیش است، هزینه و فایده توافق هسته ای و توافق های بیشتر با غرب موضوع اصلی بحث در انتخابات سال آینده خواهد بود.

صرف نظر از دستاوردهای حاصل شده در بخش انرژی، علائم کمی دیده می شود که نشان دهد ایران همه مزایای اقتصادی حاصل از برجام را که انتظار داشت دریافت کرده است. هرچند ایران نمایش تبلیغاتی خوبی پس از انعقاد قرارداد چند میلیارد دلاری با شرکت های بوئینگ و ایرباس صورت داده، اما مشخص نیست که چنین قراردادهایی چگونه تامین مالی خواهند شد. در واقع بزرگترین مشکل در اجرای توافق هسته ای، حل مسائل بانکی و تامین مالی بوده است.

هرچند توافق موجب لغو تحریم های اتحادیه اورپا و سازمان ملل علیه بخش بانکی و انرژی ایران شده، اما سایه تحریم های یکجانبه دولت آمریکا بر اقتصاد ایران همچنان سنگینی می کند. این تحریم ها شهروندان و شرکت های آمریکایی را از عمده اشکال تجارت با ایران منع می کند، اما شرکت های خارج از آمریکا نیز به نحوی از این تحریم ها متاثر هستند.

بانک های ایران و بانک های خارجی که معاملات مرتبط با ایران را تسهیل می کنند، حق استفاده از دلار آمریکا را ندارند. شرکت های اروپایی و آسیایی نیز، عیرغم تمایل به سرمایه گذاری در ایران، نمی خواهند گرفتار تحریم های همچنان پابرجای دولت آمریکا شوند.

این تحریم ها، شرکت های خارجی را موظف می کند تا قبل از هر معامله ای بررسی های لازم را انجام دهند تا اطمینان حاصل کنند که طرف همکاری ایرانی شان ارتباطی با سپاه پاسداران ندارد. حتی اگر ارتباط غیرمشکوکی با نهادها و اشخاص موجود در لیست سیاه خزانه داری امریکا صورت گیرد، ممکن است موجب اعمال جریمه های سنگین شود. به علاوه، شرکت ها ممکن است از فعالیت تجاری در آمریکا، که بزرگترین اقتصاد جهان است، محروم شوند. چنین مقرراتی همچنان یک دلیل عمده خودداری شرکت های بزرگ از توسعه فعالیت ها در ایران است.

بدون سرمایه گذاری مستقیم خارجی و تمایل بانک های بین المللی جهت تسهیل پروژه ها در ایران، مردم ایران نخواهند توانست ثمرات برجام را بچشند. بانکداری و تامین مالی شریان های تجارت و سرمایه گذاری بین المللی هستند.

علیرغم اظهارات شفاهی مقامات آمریکایی در مورد مجاز بودن همکاری با ایران، بانک های اروپایی همچنان از تماس با ایران واهمه داند. در طی یک دهه گذشته، بانک های بی ان پی پاریبا، اچ اس بی سی و داچ بانک میلیاردها دلار بابت همکاری با ایران جریمه شده اند.

از نظر ایران، اگر دولت آمریکا اقدامات موثرتری را برای مطمئن ساختن بانک های اروپایی از بی خطر بودن تعامل با ایران انجام ندهد، مردم این کشور کم کم احساس خواهند کرد که توافق هسته ای یک توافق یک طرفه بوده است. اگر چنین روایتی جا بیافتد، نظر آنها نسبت به آمریکا و توافق هسته ای تغییر خواهد کرد و بهبود گسترده تر روابط بین ایران و غرب تقریبا غیرممکن خواهد شد.