وزات علوم برای معضل کاهش شتاب رشد علمی چه کرده است؟

به گزارش سرویس سیاسی پایگاه 598، هفته گذشته، رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از اساتید، نخبگان علمی و پژوهشگران دانشگاه‌ها با ترسیم اهداف ۲۰ ساله نظام اسلامی، دانشگاه‌ها را پایه و اساس این اهداف والا برشمردند و بر افزایش سرعت رشد علمی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی به عنوان یکی از الزامات تبدیل شدنِ نظام اسلامی به قدرتی علمی و مطرح در دنیا تأکید کردند.

با بررسی آخرین آمار تولیدات علمی ایران در پایگاه اسکوپوس[۱] به وضوح می‌توان متوجه کاهش چشم‌گیر شتاب رشد علمی در چند سال اخیر شد.[۲] در مورد نشریات نمایه‌شده در پایگاه ISI نیز وضعیت مشابهی مشاهده می‌شود.

تأکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر افزایش سرعت رشد علمی، زمینه‌ای برای اظهار نظر مسئولین در مورد وضعیت موجود رشد علمی در ایران شد. مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، مقایسه وضعیت شتاب رشد علمی کشورهای منطقه در قیاس با ایران را هشداری برای وضعیت علمی کشورمان دانست.

وی با اشاره به سرعت رشد علمی ایران در سالیان گذشته آن را ۱۳ برابر متوسط جهانی خواند که متاسفانه امروز به ۴ برابر کاهش یافته است. به گفته مخبر دزفولی، عامل اصلی کاهش سرعت تولید علم، سهم اندک اعتبارات پژوهشی از محل تولید ناخالص داخلی است. احمدی، معاون علمی و پژوهشی وزیر علوم، نیز اعتقاد دارد که پیشرفت رتبه ایران در زمینه‌های علمی، موجب شده تا سبقت گرفتن از رقبا دشوارتر شود. لذا به عقیده احمدی، ارتقاء رشد علمی مستلزم صرف زمان بیشتری است.

وی همچنین نمایه نشدن مجلات علمی و پژوهش داخلی در پایگاه‌های بین‌المللی، عدم حمایت‌های مالی مناسب و سهم کم مقالات حوزه علوم انسانی را از عوامل کاهش شتاب رشد علمی می‌داند. ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور، نیز فعالیت اساتید دانشگاهی در شرکت‌های دانش‌بنیان را تنها راه حرکت به سمت پیشرفت علمی می‌داند و به عدم اتخاذ این رویه توسط اساتید منتقد است.

با وجود این سخنان، برخی کارشناسان معتقدند چند سالی است رشد علمی کشور کُند شده و به‌رغم تذکر رهبر انقلاب طی دو سال اخیر نیز هیچگونه اقدام مشخصی از سوی وزارت علوم و سایر دستگاه‌های متولی برای بهبود وضعیت مشاهده نشده است.

به هر حال، در بررسی عوامل کاهش شتاب رشد علمی می‌توان به برخی حاشیه‌پردازی‌های وزارت علوم، کم بودن سهم بودجه پژوهشی از تولید ناخالص داخلی، بالارفتن هزینه‌های چاپ مقالات کنفرانسی و کمبود هزینه پژوهانه دانشجویان دکتری و درگیر شدن آنان با مسأله امرار معاش که سهم بزرگی از تولیدات علمی دانشگاهی را بر عهده دارند، اشاره کرد.