پیش‌بینی افت ۲پله‌ای جایگاه علمی کشور

به گزارش پایگاه 598، جعفر مهراد پروفسور بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و متخصص علم‌سنجی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم، با اشاره به دلایل کاهش سرعت شتاب تولید علم طی سال‌های گذشته اظهار داشت: تولید علم ایران از سال 2005 میلادی به این طرف بر اثر توجه خاص مقامات عالی‌رتبه نظام مورد توجه جدی قرار گرفت و بر اساس اسناد بالادستی به‌ویژه سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 و نیز سیاستهای کلی علم و‌ فناوری، دانشگاه‌ها به مقوله جنبش نرم افزاری، تولید علم و نیز استقرار نظام جامع ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها توجه ویژه کرده همچنان این موضوع را در رأس برنامه‌های خود قرار دادند.

وی افزود: نظام جامع ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها حتی در قانون برنامه 5ساله توسعه نیز آمده است و بر اساس آن دانشگاهها مکلف شده‌اند نسبت به این مهم پرداخته و در حوزه  علم و فناوری مقام دوم آسیای جنوب غربی را کسب کنند.

بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با بیان اینکه در اینکه هر سال نسبت به سال قبل میزان تولید علمی ایران افزایش یافته است، شکی نیست، تصریح کرد: شتاب تولید علم در آسیای جنوب غربی به دست ایران و ترکیه رقم خورده و این دو کشور بیش از هر کشور دیگری در تولید علم اقدام می‌کنند.

*اوج شتاب تولید علم در دولت‌های نهم و دهم رخ داده است

مهراد با اشاره به اینکه اوج شتاب تولید علم در دولتهای نهم و دهم رخ داده است، تصریح کرد: حرکت تولید علم ایران از سال 1392 که دولت یازدهم مسقر شد نیز ادامه دارد، به‌طوری که در سال‌های 1393، 1394 و 1395 نیز ادامه داشته و بنده به‌عنوان متخصص علم‌سنجی و کارشناس آموزش عالی این رشد را تأیید می‌کنم اما واقعیت این است که از شتاب تولید علم در این سالها کاسته شده است.

این متخصص علم‌سنجی در همین زمینه گفت: در سال 1395 میزان تولیدات علمی ایران از مرز 44 هزار مدرک عبور می‌کند.

وی درباره سهم ایران از تولید علم جهان در حال حاضر گفت: سهم ایران از کل تولید علم جهان در حال حاضر  1.85 است و در پایگاه اسکوپوس رتبه 15 را داریم ولی این جایگاه ثابت نخواهد بود زیرا تا پایان سال میلادی چند ماه باقی مانده است و اطلاعات هنوز در این پایگاه کامل نشده است.

مهراد پیش‌بینی کرد ایران در پایان سال نیز جایگاه 17 را در پایگاه اسکوپوس کسب کند.

این متخصص علم‌سنجی در پاسخ به سؤالی درباره اینکه اگر کاهش شتاب تولید علم نبود ایران چه جایگاهی را دارا بود، گفت:  شاید باز هم در همین جایگاه بود، زیرا دلایل این مسئله مربوط به حوزه آموزش عالی نبود و نمی‌شد کار وسیعی کرد، به‌طور مثال وقتی به‌دلیل مشکلات مالی اعضای هیئت علمی توانایی به سمینار رفتن را نداشتند، در‌آمدهای دولت کم شده بود و یا سهم پژوهش بر اساس درآمد دولت محقق نشده را نمی‌توان نادیده گرفت.

وی همچنین گفت: طبیعی است اگر این عوامل برطرف شود شتاب و تولید علم ایران بیشتر می‌شود.

* از سال 1392 قدری از شتاب تولید علم کاسته شده است

 مهراد با اشاره به برخی عوامل مؤثر در کاهش سرعت شتاب تولید علم گفت: در سالهای اخیر نسبت به ارائه مجوز به تأسیس مجلات فارسی بیش از پیش اقدام شده است. این مسئله سبب شده اعضای هیئت علمی، پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی مقالات خود را به‌دلیل راحتی بیشتر به این مجلات ارائه دهند تا مجلات معتبر بین‌المللی، که چاپ مقاله در آنها مستلزم داوری‌های استاندارد و فرایند طولانی است.

وی عدم وصول درآمدهای دولت به‌خاطر تحریم را از دیگر عوال دخیل در کاهش سرعت شتاب تولید علم دانست و گفت: این مسئله باعث شده سهم دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی از تولید ناخالص داخلی در حوزه پژوهش رقمی برابر با 47صدم درصد شود که این عدد نیز گاهی به‌علت عدم وصول درآمدها به‌طور کامل محقق نشده است.

بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) یادآور شد: کمبود بودجه پژوهشی، آسیب‌ها و ایراداتی را به فعالیت‌های  پژوهشی دانشگا‌هها وارد کرده است. انتظار می‌رود امسال با مصوبه سازمان برنامه و بودجه و نیز مجلس شورای اسلامی این عدد به بیش از یک درصد افزایش یابد که در این صورت روند فعالیت دانشگاهها مسیر طبیعی خود را طی خواهد کرد.

مهراد افزود: عامل سوم کمبود بودجه، به‌خصوص بودجه ارزی دانشگاهها بود که در نتیجه از اعزام اعضای هیئت علمی به سمینارها و همایش‌های بین المللی به‌طور جدی خودداری شد. مراجعه به پایگاه‌های استنادی اسکوپوس و (ISI) نشان می‌دهد که سهم مقالات جمهوری اسلامی ایران در حوزه همایش‌های بین المللی در مقابل سایر کشورهای منطقه به‌شدت کاهش داشته است.

*عدم‌انتصاب وزیر علوم در اوایل دولت یازدهم در کاهش سرعت شتاب تولید علم مؤثر بود

بنیانگذار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) عدم انتصاب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ابتدای دولت یازدهم را از دیگر عوامل مؤثر در کاهش سرعت شتاب تولید علم کشور برشمرد و گفت: در ابتدای دولت یازدهم وزارت علوم با سرپرست اداره می‌‌شد، جامعه علمی‌ با توجه به نبود وزیر در رأس وزارت علوم از پرداختن به فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی بازماند، دلیل این مسئله این بود که آنها می‌دانستند با استقرار وزیر رؤسای دانشگا‌ه‌ها، پژوهشگاه‌ها و رؤسای گروه‌ها  نیز تغییر می‌کند و ثبات فعالیت‌های علمی نیز چندی دچار تغییر و تحول می‌شود.

وی با اشاره به عامل مؤثر دیگر در کاهش سرعت شتاب تولید علم کشور نیز گفت: شک و تردیدی که بین جامعه دانشگاهی نسبت به تغییر آیین‌نامه ارتقا و کاستن از امتیاز مقالات وجود داشت، در این زمینه بی‌تأثیر نبود، در کنار این پدیده پاداشی که معمولاً به اساتید برای انتشار مقالات در نشریات معتبر علمی پرداخت می‌کنند نیز به‌علت کمبود بودجه و عدم محاسبه ضریب (K) موجب شد که اساتید آن‌چنان که شایسته بود در این زمینه مورد تقدیر قرار نگرفتند و تعلل‌هایی در آن صورت گرفت.