توصيه‌هاي اخلاقي رهبرانقلاب به روزه‌داران

به گزارش پایگاه 598 به نقل از پايگاه اطلاع‌رساني KHAMENEI.IR، رهبر معظم انقلاب در سخنان خود به چندين نكته در خصوص مراحل روزه داري اشاره كرده اند كه در ادامه مي خوانيد:

«يا أيها الذين امنوا كتب عليكم الصّيام كما كتب علي الّذين من قبلكم.» در آيه شريفه‌اي كه قرائت كردم، مسأله روزه و اين‌كه اين فريضه الهي بر امّت‌هاي قبل از امّت اسلام هم قرار داده شده بود، مطرح شده است. از جمله فرايض و واجباتي كه بشر در طول ادوار گوناگون به آن نيازمند است، يكي همين روزه گرفتن است؛ همچنان كه نماز خواندن و ذكر الهي چنين است. در همه ادوار، در همه احوال، در همه تمدّن‌ها و در همه دوره‌هاي حيات بشري، در هر حالي كه بشر باشد، به‌خاطر خاصيت بشريِ خود، به بعضي از اين اعمال و فرايض نيازمند است كه يكي از آن‌ها هم همين روزه است... 

روزه كه از آن به‌عنوان تكليف الهي ياد مي‌كنيم، در حقيقت يك تشريف الهي است؛ يك نعمت خداست؛ يك فرصت بسيار ذي‌قيمت براي كساني است كه موفّق مي‌شوند روزه بگيرند؛ البته سختي‌هايي هم دارد. همه كارهاي مبارك و مفيد، از سختي خالي نيست. بشر بدون تحمّل سختي‌ها به جايي نمي‌رسد. اين مقدار سختي كه در تحمّل روزه‌گيري وجود دارد، در مقابل آنچه كه از روزه عايد انسان مي‌شود، چيزِ كم و سرمايه اندكي است كه انسان مصرف مي‌كند و سود بسياري را مي‌برد. سه مرحله براي روزه ذكر كرده‌اند؛ هر سه مرحله هم براي كساني‌كه اهل آن هستند، مفيد است.

گرسنگي و تشنگي

يك مرحله، همين مرحله عمومي روزه است؛ يعني پرهيز از خوردن و نوشيدن و ساير محرّمات. اگر تنها محتواي روزه ما همين امساك باشد، اين منافع زيادي دارد. هم ما را مي‌آزمايد و هم به ما مي‌آموزد؛ هم درس هست، هم آزمايش براي زندگي است. تمرين و ورزش است؛ يك ورزش بسيار با اهميت‌تر از ورزش جسماني در اين كار وجود دارد. رواياتي از ائمه عليهم‌السّلام وارد شده است كه به همين مرحله از روزه توجّه دارد. يك روايت از امام صادق عليه‌الصّلاةوالسّلام است كه مي‌فرمايد: «ليستوي به الغني و الفقير»؛ خداي متعال روزه را واجب كرده است تا در اين ساعات و روزها، فقير و غني با يكديگر برابر شوند. انساني كه تهيدست و فقير است، نمي‌تواند در طول روز هرچه هوس كرد، بخرد و بخورد و بياشامد؛ اما آدم‌هاي غني، در طول روز، هرچه كه هوس مي‌كنند و هرچه كه مي‌خواهند، برايشان فراهم است. غني، حال فقير و گرسنگي فقير و تهيدستي او را از به‌دست آوردن چيزهايي كه مورد اشتهاي اوست، درك نمي‌كند؛ اما در روزي كه روزه مي‌گيرد، همه يكسانند و با اختيار خودشان، از مشتهيات نفساني محرومند.
 
يك روايت ديگر از امام رضا عليه‌السّلام نقل شده است كه به نكته ديگري اشاره دارد. مي‌فرمايد: «لكي يعرفوا الم الجوع و العطش و يستدلوا علي فقر الآخره» در اين روايت، به تهيدستي و گرسنگي و تشنگي روز قيامت اشاره مي‌شود. در روز قيامت، يكي از ابتلائات انسان، تشنگي و گرسنگي است كه در آن حالت، انسان در مقابل مؤاخذه و سؤال و جواب الهي قرار مي‌گيرد. انسان بايد در گرسنگي و تشنگي روز ماه رمضان، به آن حالت روز قيامت توجّه كند و به آن لحظه بسيار سخت و دشوار متنبّه شود.
 
باز روايت ديگري از امام رضا عليه‌السّلام است كه به بُعد ديگري از ابعاد روزه در همين مرحله گرسنگي و تشنگي كشيدن توجّه مي‌كند. آن، اين است كه مي‌فرمايد: «صابراً علي ما اصابه من الجوع و العطش». قدرت صبر به انسان داده مي‌شود كه بتواند گرسنگي و تشنگي را تحمّل كند. انسان‌هاي نازپرورده -كساني‌كه معناي گرسنگي و تشنگي را نچشيده‌اند و نفهميده‌اند- قدرت صبر و تحمّل هم ندارند؛ در بسياري از ميدان‌ها، خيلي زود از پا درمي‌آيند و امتحان‌هاي گوناگون زندگي، آن‌ها را درهم مي‌فشرد و له مي‌كند. انساني كه گرسنگي و تشنگي را چشيده است، معناي اين‌ها را مي‌داند و در مقابل دشواري‌هايي كه از اين راه ممكن است پيش بيايد، قدرت تحمّل دارد. ماه رمضان، اين قدرت تحمل و اين صبر را به همه مي‌دهد. يك روايت ديگر هم در همين زمينه عرض مي‌كنم كه آن هم از امام رضا عليه‌الصّلاةوالسّلام است؛ گرچه شايد اين يكي، دو مورد، فقره‌هاي يك حديث باشد. «و رائضا لهم علي اداء ما كلّفهم»؛ يعني تحمّل گرسنگي و تشنگي و اجتناب از مشتهيات نفساني در روز ماه رمضان، يك نوع رياضت است كه انسان را بر اداء تكاليف گوناگون زندگي قادر مي‌سازد. البته منظور، رياضت‌هاي شرعي و رياضت‌هاي الهي و رياضت‌هاي اختياري است. يكي از چيزهايي كه انسان را قدرتمند مي‌كند و بر پيمودن راه‌هاي دشوار زندگي توانا مي‌سازد، رياضت كشيدن است كه خيلي‌ها به آن پناه مي‌برند. اين يك رياضت شرعي است. بنابراين، در همين چند حديثي كه خوانده شد، مي‌بينيد كه همين مرحله از روزه -يعني مرحله تحمّل گرسنگي و تشنگي- در اغنيا احساس همساني با فقرا ايجاد مي‌كند؛ احساس گرسنگي روز قيامت را به انسان منتقل مي‌كند؛ صبر و تحمّل در مقابل شدائد را به انسان مي‌بخشد؛ صبر بر اداء تكليف را به‌عنوان يك رياضت الهي به انسان اهداء مي‌كند؛ يعني اين‌همه فوايد در همين مرحله است. علاوه بر خالي بودن شكم از غذا و اجتناب از كارهايي كه در حال عادي براي انسان مباح است، نورانيت و صفا و لطافتي هم به انسان مي‌دهد كه بسيار مغتنم است.

پرهيز از گناه

مرحله دوم روزه، پرهيز از گناه است؛ يعني نگاهداري گوش و چشم و زبان و دل، حتّي -طبق بعضي از روايات- نگاهداري بشره انسان، پوست بدن و موي بدن انسان از گناه. از اميرالمؤمنين عليه‌السّلام نقل شده است كه «الصّيام اجتناب المحارم كما يمتنع الرّجل من الطّعام و الشّراب»؛ همان‌طوري كه از غذا و از آشاميدني و از مشتهيات نفساني اجتناب مي‌كنيد، از گناه هم اجتناب كنيد. اين يك مرحله بالاتر براي روزه است. اين فرصت ماه رمضان، فرصت مغتنمي است كه انسان تمرين اجتناب از گناه كند.
 
بعضي از جوانان در مراجعاتي كه دارند، به بنده التماس دعا كه مي‌كنند، از جمله مكرّر مي‌گويند شما دعا كنيد كه ما بتوانيم گناه نكنيم. البته دعا كردن خوب و لازم است و مي‌كنيم؛ اما گناه نكردن، به اراده انسان احتياج دارد. بايد تصميم بگيريد كه گناه نكنيد و وقتي تصميم گرفتيد، اين كار بسيار آساني خواهد شد. اجتناب از گناه، چيزي است كه مثل يك كوه در چشم انسان جلوه مي‌كند؛ اما با تصميم، مثل يك زمين هموار مي‌شود. در ماه رمضان، بهترين فرصت است كه همه اين را تمرين بكنند.
 
روايت ديگري از فاطمه زهرا سلام‌اللَّه‌عليها نقل شده است كه فرمود: «ما يصنع الصائم بصيامه إذا لم يصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه»؛ انسان از روزه چه بهره‌اي خواهد برد، اگر زبان و گوش و چشم و جوارح خود را از گناه باز ندارد؟ در يك روايت نقل شده است كه زني به خدمتكار خود اهانت كرد. ظاهراً آن‌ها در همسايگي پيامبر، يا مثلاً در سفري همراه آن حضرت بودند. پيامبر اكرم طعامي در دستشان بود، به او تعارف كردند و فرمودند: از اين بخور. آن زن گفت من روزه‌ام. نقل شده است كه پيامبر به او اين‌طور فرمودند: «كيف تكونين صائمه و قد سببت جاريتك»؛ چطور تو روزه‌اي؛ در حالي كه به خدمتكار خودت دشنام داده‌اي؟ «إنّ الصوم ليس من الطعام و الشّراب»؛ روزه فقط اين نيست كه از خوراك و نوشيدني اجتناب كنيد. «و إنما جعل‌اللَّه ذلك حجابا عن سواهما من الفواحش من الفعل و القول»؛ خدا خواست كه انسان روزه‌دار به سراغ گناهان و آلودگي‌ها نرود؛ و از جمله اين گناهان، گناهان زبان است؛ بدگويي و اهانت به ديگران است. از جمله اين گناهان، گناهان دل است؛ دشمني و كينه ديگران را در دل پروراندن است. بعضي گناهان به معناي اصطلاح شرعي است؛ بعضي گناهان اخلاقي است؛ مراتب گوناگوني دارد.
 
پس، مرحله دوم روزه‌داري اين است كه انسان بتواند از گناهان، خود را جدا كند و به‌خصوص شما جوانان عزيز از اين فرصت استفاده كنيد. شما جوانيد. جوان، هم قدرت و توانايي دارد و هم صافيِ دل و نورانيتِ دل براي او يك فرصت است. در طول ماه رمضان، از اين فرصت استفاده كنيد و اجتناب از گناهان را -كه مرحله دوم روزه‌داري است- تمرين نماييد.

اجتناب از غفلت

مرحله سوم از روزه‌داري، پرهيز از هرچيزي است كه ذهن و ضمير انسان را از ياد خدا غافل كند. اين، آن مرحله بالاي روزه‌داري است كه در حديث آن‌طور كه وارد شده است، پيامبر به حضرت پروردگار (جلّت عظمته) عرض مي‌كند: «يا ربّ و ما ميراث الصّوم»؛ دستاورد روزه چيست؟ ذات اقدس ربوبي فرمود: «الصوم يورث الحكمة و الحكمة تورث المعرفة و المعرفة تورث اليقين فإذا استيقن العبد لا يبالي كيف أصبح بعسر أم بيسر»؛ روزه سرچشمه‌هاي حكمت را در دل مي‌جوشاند. وقتي كه حكمت بر دل حاكم شد، آن معرفت نوراني و روشن به‌وجود مي‌آيد. معرفت كه به‌وجود آمد، همان يقيني به‌وجود مي‌آيد كه حضرت ابراهيم از خداي متعال آن را مي‌خواست و در دعاهاي اين ماه مرتّب درخواست شده است. وقتي كسي داراي يقين بود، همه دشواري‌هاي زندگي بر او آسان مي‌شود و انسان شكست‌ناپذير از حوادث مي‌گردد. ببينيد چقدر اهميت دارد! اين انساني كه مي‌خواهد در مدّت سال‌هاي عمر خود، يك راه تعالي و تكامل را بپيمايد، در مقابل مشكلات و حوادث زندگي و موانع راه، شكست‌ناپذير مي‌شود. يقين، چنين حالتي به انسان مي‌دهد. اين‌ها ناشي از روزه است. وقتي كه روزه ياد خدا را در دل زنده كرد و فروغ معرفت خدا را در دل به‌وجود آورد و دل را روشن نمود، اين‌ها به دنبالش مي‌آيد. هر چيزي كه انسان را از ياد خدا غافل كند، به روزه براي اين مرحله مضرّ است. خوشا به‌حال كساني كه مي‌توانند خود را به اين مرحله برسانند. البته ما بايد آرزو كنيم و از خدا بخواهيم و همّت كنيم كه خودمان را به اين مرحله برسانيم.