"رفاه جزو آرمان‌ های انقلاب نبوده است"

به گزارش 598 ، دکتر محمدصادق کوشکی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با مهر در مورد آرمانگرایی در انقلاب اسلامی و اندیشه امام خمینی (ره) گفت: بحث آرمانگرایی که برخی به غلط آنرا معادل ایده آلیست و نقطه مقابل واقع گرایی قلمداد می کنند در اندیشه شیعی تعریف متفاوتی دارد که براساس همین اندیشه شیعی است که در واقع تفکر انقلاب اسلامی و مشخصا تفکر حضرت امام(ره) بر اساس این آرمانگرایی شکل می گیرد که البته این معنا از آرمانگرایی نقطه مقابل واقع گرایی نیست و معادل ایده آلیسم لاتین هم نیست.

وی با بیان اینکه افق تشیع افق امید، انتظار و نارضایتی از وضع موجود و تلاش برای کسب وضع مطلوب است، افزود: شیعه این افق را با این واژه مطرح می کند که شیعه هویت خود را در آرمان جویی و آرمان خواهی متجلی می بیند و این آرمان تشیع در معارف دینی و در دعای عهد وجود دارد.

کوشکی یادآور شد: درست است که دیگران آرمان های ما را خیلی بعید و دور می دانند اما ما آنرا قریب و نزدیک می دانیم یعنی آرمان های تشیع پدیده دست نیافتنی نیست؛ این گونه نیست که در حوزه خیالات و آرزوها باشد، یک امر واقع شدنی است منتها در جستجوی تحقق آن هستیم.

وی اظهار داشت: نارضایتی از وضع موجود و تلاش برای تحقق وضع مطلوب و اصولا در همین مسیر شدن و گذار از وضع موجود است که هویت شیعی ترسیم و از تفکرات و اندیشه های همتا و مجاور خود کاملا متمایز می شود. تفکر انقلاب اسلامی و حضرت امام(ره) بر همین مبنا استوار است به همین خاطر می بینیم در عین اینکه حضرت امام(ره) به عنوان رهبر به واقعیات موجود نظر دارند اما در همان حال می بینیم که ایشان فضای آرمانی را مطرح  می کنند.

وی تصریح کرد: برخلاف بسیاری از رهبران جهان که وقتی وارد عرصه اجرایی می شوند آرمان را کنار می گذارند امام(ره) به عنوان یک متفکر شیعی در عین اینکه درگیر همه دشواری های واقع گرایی است اما در عین حال افق های مطلوب را کماکان مد نظر دارد و هرقدر از حضور امام(ره) به عنوان یک حاکم می گذرد آرمانگرایی امام(ره) متجلی تر و شکوفاتر می شود یعنی آرمانگرایی را در اندیشه امام(ره) در سال 57 به یک شکلی می بینیم اما در سال 67 در حد اعلی مطرح می شود.

کوشکی افزود: جالب اینجاست بیشتر و شاید همه اندیشمندان جهان متفاوت از امام(ره) هستند یعنی در روز اول آرمانگرا هستند ولی وقتی با واقعیت اجرایی برخورد می کنند کمتر به سمت واقع گرایی محض کشیده می شوند و دست از آرمان ها برمی دارند چون آرمان ها را تخیل می پندارند یعنی در اواخر کار می گویند که آرمان ها تخیلی بوده و واقعیت چیز دیگری است. آرمانگرایی امام(ره) چون برگرفته از آرمانگرایی شیعی هست هرقدر که ایشان با مسئله اجرایی بیشتر دست و پنجه نرم می کنند آرمانگرایی افزایش پیدا می کند البته آرمانگرایی با نگاه شیعی که عرض شد امری قابل تحقق و نزدیک  و دست یافتنی است.

وی در پاسخ به این سؤال که کدام آرمانهای انقلاب تا کنون محقق شده است اظهار داشت: قطعی ترین آرمانی که تا کنون مطرح شده استقلال سیاسی است، اکنون به طور یقین می توان گفت تصمیمات ما در درون جمهوری اسلامی گرفته می شود و هیچ قدرت خارجی برای ما تعیین تکلیف نمی کند، هر چند ممکن است برخی تصمیماتی که در درون جامعه گرفته می شود غلط یا ناقص باشد ولی می دانیم که منشأ ایرانی دارد. یکی دیگر از آرمانها بین المللی و جهانی شدن تفکر اسلام سیاسی بوده که اتفاق افتاده که اکنون نمادهای بارز آن در بیداری اسلامی دیده می شود.

کوشکی یادآور شد: رفاه جزو آرمان های انقلاب اسلامی نبوده است، امام(ره)، مردم و شهدا هیچ کجا به رفاه اشاره نکردند، البته عدالت به معنی مفصل آن که هر حقی به حقدار برسد مد نظر بوده که هنوز فاصله درازی تا تحقق آن داریم. آزادی یک ابزار واسط است آن هم با تعریف مشخصی؛ یعنی آزادی برای بندگی خدا و آزادی برای عبادت و برای دینی زندگی کردن نه آزادی به معنای لیبرالیستی.

وی در پاسخ به اینکه شعار" استقلال آزادی جمهوری اسلامی" از شعارهای اصلی انقلاب بوده، گفت: جمهوری اسلامی قالبی است برای رسیدن به اهداف والا . آزادی هم یک وسیله و واسط است که در واقع می تواند ما را به اهداف و آرمان هایمان نزدیک کند.

این محقق و استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که نسل های سوم و چهارم انقلاب چقدر با آرمانهای انقلاب آشنا هستند، افزود: متأسفانه تقریبا می توان گفت که آرمان های انقلاب اکنون به شدت غریب مانده است و اصلا شناخته شده نیستند و به جای آنها تحریفاتی صورت گرفته و هدف از انقلاب اسلامی واژگونه نمایانده می شود. علت این موضوع هم ضعف رسانه ها در حوزه کارکردی و محتوایی و هم ضعف نظام آموزشی است که نه توانستند این آرمان ها را هم خودشان بشناسند و در نتیجه هم نتوانستند به دیگران بشناسانند.

کوشکی گفت: در کنار این عوامل باید موانعی مانند دنیاطلبی ها و بیش از حد درگیر شدن به امور روزمره و جاری از سوی چهره های شاخص که می توانستند انتقال دهنده این آرمان ها باشند، همچنین درگیر شدن به مسائل سیاسی، جناحی، اقتصادی و مفاسد و ... را مورد توجه داشت.

وی در مورد مرز آرمانگرایی شیعه و واقع گرایی تأکید کرد: آرمانگرایی شیعی عین واقعیت است و هر قدر ما آرمانگراتر باشیم واقعیتی که می سازیم به آرمان ها نزدیک تر است. سال های دفاع مقدس جزو آرمانی ترین لحظات زندگی بشر بوده است که این ساخته انسان هاست یعنی به دست انسان های آرمانگرا واقعیتی زیبا ساخته شده است.