شش احتمال برای پنجمین رئیس خبرگان

در فقدان تضادهای جناحی در مجلس خبرگان رهبری همین نکته کافی است که تا پیش از انتخابات پنجمین دوره این مجلس، این جامعتین بوده (متشکل از جامعه روحانیت مبارز تهران و جامعه مدرسین قم) که با ارائه لیستی واحد، ملت را در انتخاب افراد شایسته راهنمایی می نمود و این عموم نامزدهای جامعتین بودند که وارد این مجلس می شدند.

تفاوت فضای موجود در مجلس خبرگان رهبری با سایر مجالس داخلی و بین المللی را شاید بتوان در عدم رقابت جدی جهت اخذ ریاست این مجلس و سایر مناصب موجود در آن جستجو نمود تا آن جا که تا پیش از رحلت آیت الله مشکینی، ایشان همه ساله و بدون رقیبی بر جایگاه ریاست این مجلس تکیه زده بودند.

تحولات دهه هشتاد (به ویژه پس از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد) و ایجاد انشقاق در میان برخی علما و بزرگان با آیت الله هاشمی رفسنجانی به دلیل نزدیکی فکری ایشان به جریان های اصلاح طلب زمزمه هایی را جهت تقابل هایی در سطح کشور فراهم آورد، امری که دامان آن مجلس خبرگان رهبری را نیز گرفت. برای اولین بار و پس از فوت آیت الله مشکینی در شهریور ماه 1386 آیت الله هاشمی رفسنجانی به همراه آیت الله احمد جنتی نامزد ریاست شدند که در این رقابت، هاشمی رفسنجانی با اختلاف اندکی (چهار رای بیش از نیمی از آرای ممکن) به پیروزی دست یافتند.

آیت الله مشکینی از ابتدای انقلاب تا زمان رحلت شان ریاست مجلس خبرگان رهبری را عهده دار بودند.

وقایع موسوم به فتنه 88 اما شکاف ها میان طیف سنتی روحانیت با آیت الله هاشمی را بیش از پیش نمود. مراجع، فقها و علما با نگرانی نسبت به فضای پیش آمده خواستار اعلام موضع آیت الله هاشمی بسان رئیس مجلس خبرگان رهبری، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام و امام جمعه ی تهران بودند. سکوت ایشان اما موجب کدورت بخش بزرگی از علما گردید که نتیجه آن را در انتخابات درونی خبرگان جهت تعیین رئیس آن می توان مشاهده نمود. در این انتخابات آیت الله مهدوی کنی نامزد ریاست شده و هاشمی با آگاهی نسبت به جایگاه ایشان از نامزد شدن صرف نظر می نماید.

فوت آیت الله مهدوی کنی در سال اخیر اما مجددا بر مباحث انتخابات افزود. آیت الله هاشمی بر ضرورت حضور خویش در صورت کاندیدا شدن برخی افراد به گفته ی او ناصالح (بخوانید نامتناسب با خواست و روحیات ایشان) تاکید نمود. حضور آیت الله اما این بار برای شان گران تمام شده و شکست سختی را از آیت الله محمد یزدی متحمل شدند.

انتخابات اخیر خبرگان بر خلاف چهار دوره سپری شده اش بیش از پیش وارد مباحث جناحی شد. آیت الله هاشمی بر خلاف نظر واحد جامعتین مبادرت به ارائه لیستی مجزا نمود (بخش عمده ای از لیست هاشمی با لیست جامعتین اشتراک نظر داشت) و با وجود اعلام برائت برخی افراد از حضور در لیست اش به رویه در پیش گرفته ادامه داد، امری که نهایتا منجر به موفقیت نسبی او، آن هم صرفا در انتخابات مجلس خبرگان رهبری استان تهران گردید.

رحلت آیت الله مهدوی کنی بر نگرانی از تعیین جاشین او افزود.

حال و با عدم ورود آیت الله یزدی به مجلس خبرگان، حواشی گسترده ای پیرامون ریاست آینده مجلس خبرگان رهبری مطرح شده است. فرهنگ نیوز بر آن است با ارائه گزارشی ضمن اشاره به تغییرات صورت پذیرفته در این مجلس نسبت به مجلس پیشین، به بررسی احتمالات منتهی به تعیین ریاست خبرگان بپردازد.

مجلس خبرگان پنجم شاهد حضور 32 چهره ی جدید نسبت به مجلس چهارم خواهد بود که این امر نشان از تغییری 38 درصدی در این مجلس خواهد بود. با این حال تغییر صورت پذیرفته به منزله عدم رای آوری افراد یاد شده نبوده و عمده آنان یا پیش از برگزاری انتخابات فوت نموده و یا در آن مشارکت نجسته اند.

 به طور کلی از میان نمایندگان دوره چهارم، 13 نفر از آن‌ها در دوره جدید کاندیدا نبودند، 9 نفر در طی این دوره فوت شدند و 10 نفر نتوانستند به پنجمین دوره مجلس خبرگان راه یابند.

هیئت رئیسه خبرگان چندی پیش از رحلت آیت الله مشکینی.

آیات عظام عباس واعظ طبسی (خراسان رضوی)، علی اصغر معصومی (خراسان رضوی)، رضا استادی مقدم (تهران)، سید محسن خرازی (تهران)، سید محمد واعظ موسوی (آذربایجان شرقی)، حسن نمازی (آذربایجان غربی)، سید ابراهیم سید حاتمی (اردبیل)، سید مجتبی طاهری (ایلام)، محمد تقی واعظی (زنجان)، سید علی محمد دستغیب (فارس)، محمد صادق حائری شیرازی (فارس)، هادی باریک بین (قزوین) و عباس محفوظی (گیلان) از نمایندگان دوره چهارم به حساب می آیند که در دوره پنجم کاندیدا نبودند. و همچنین آیات علی مشکینی، محمد رضا مهدوی کنی و محمد محمدی گیلانی از تهران، ابوالقاسم خزعلی از خراسان رضوی،‌ حسام الدین مجتهدی از کردستان، حسین معصومی زرندی از کرمانشاه، مختار امینیان از گیلان، سید حسن طاهری خرم آبادی از لرستان و سید صابر جباری از مازندران نمایندگان دوره چهارم بودند که در طول دوران نمایندگانی دار فانی را وداع گفتند و نتوانستند در دوره پنجم حضور داشته باشند.

برآورد راه یافتگان به مجلس خبرگان رهبری حکایت از ورود قاطبه اعضای جامعتین به این مجلس می باشد. پیش از برگزاری انتخابات شاهد فعالیت سه لیست در سطح انتخابات بوده ایم. لیست جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و لیست جامعه روحانیت مبارز تهران هم چون دهه های پیشین به انتشار لیست نامزدهای خود پرداختند که جز اندک مواردی افراد منتشر شده دو لیست مشترک می باشند.

آیت الله هاشمی رفسنجانی برای اولین مرتبه از ابتدای انقلاب بدین سو مبادرت به ارائه لیستی مجزا از جامعتین برای انتخابات خبرگان نمود.

آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز برای اولین بار و با وجود برائت برخی افراد در لیست قرار داده، مبادرت به انتشار لیستی تحت نام خبرگان مردم نبود. لیستی که بخش عمده ای از افراد قرار گرفته در آن پیشتر نامزد جامعتین قرار گرفته بودند.

برآورد نتایج حاصله از انتخابات بدین شرح می باشد: 68 تن از نامزدهای جامعه روحانیت مبارز تهران، 62 تن از اعضای نامزدهای مد نظر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و هم چنین 55 تن از افراد لیست هاشمی رفسنجانی موفق به راهیابی به مجلس خبرگان شده اند. مجلس خبرگان رهبری متشکل از 88 عضو می باشد.

نکته حائز اهمیت دیگر در این باره آن که 5 تن از راه یافتگان به مجلس خبرگان رهبری، پیش از انتخابات در هیچ لیستی قرار نگرفته بودند که عجیب ترین آنان حجت الاسلام صدرالساداتی با تنها 30 سال سن (منتخب استان هرمزگان) می باشد.

برآیند افراد مشترک لیست ها نیز بدین شرح می باشد: 62 تن از راه یافتگان مشترکا در دو لیست جامعتین قرار داشته اند، 41 تن از اعضای مجلس خبرگان آتی متعلق به لیست مشترک جامعه روحانیت مبارز تهران و لیست خبرگان ملت (منصوب به هاشمی) بوده و هم چنین 36 نفر از آنان مشترکا در لیست جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و لیست هاشمی قرار داشته اند.

آیت الله محمد یزدی ریاست کنونی مجلس خبرگان از راهیابی به این مجلس در انتخابات اخیر بازماند، لذا بر گمانه زنی ها برای ریاست آتی مجلس در روزهای اخیر افزوده شده است.

آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی رئیس پیشین قوه ی قضائیه جمهوری اسلامی ایران را می توان بخت اول کسب کرسی ریاست خبرگان رهبری دانست. وجود مخالفت بالای بخش کثیری از راه یافتگان به مجلس خبرگان با ریاست احتمالی اکبر هاشمی رفسنجانی و در عین حال نفوذ هاشمی در برخی راه یافتگان به احتمال زیاد زمینه اجماع آنان را برای ریاست شخصی مورد قبول همگان سوق خواهد داد.

آیت الله محمود هاشمی شاهرودی در طول سال های اخیر مکررا نیابت خبرگان را عهده دار بوده اند، ایشان هم چنین عضو فقیه شورای نگهبان (از سال ۱۳۷۳ تاکنون بجز ده سال ریاست قوه قضائیه)، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و مجمع تشخیص مصلحت نظام است. همچنین وی با حکم رهبر انقلاب اسلامی ایران، رئیس موسسهٔ «دائرةالمعارف فقه اسلامی بر طبق مذهب اهل بیت» است.

سید محمود هاشمی شاهرودی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به کشورمان آمد و رابط امام خمینی (ره) و سید محمدباقر صدر گردید و پیام‌های مراجع تقلید ساکن شهر نجف را به امام می‌رساند. ایشان همچنین تشکیلاتِ جامعه روحانیت مبارز و مجلس اعلای عراق را به راه انداخت و آن را مدیریت و سازمان‌دهی کرد.

 در زمان فوت آیت الله مهدوی کنی ایشان نامزد عهده داری این سمت (ریاست خبرگان) شدند که بعدا از آن انصراف داده اند. وفاداری بالای ایشان به نظام اسلام و مورد تاکید بودنشان نزد متدینین و انقلابیون مجلس خبرگان رهبری، به احتمال فراوان ایشان را به بخت اول خبرگان تبدیل نماید، مگر آن که اکبر هاشمی رفسنجانی پا به میدان رقابت نهد و زمینه دو قطبی شدن مجلس را فراهم آورد، در چنین شرایطی احتمالا جناح انقلابی نیز به معرفی کاندیدا پرداخته و فضا برای ریاست و حضور آیت الله شاهرودی کاسته خواهد شد.

آیت الله هاشمی شاهرودی که تباری ایرانی دارند هم اکنون به عنوان یکی از مراجع اعلم تشیع محسوب می شوند.

آیت الله مومن یار پیشین امام راحل و شخص متنفذ و امین مقام معظم رهبری نامزد احتمالی دیگر ریاست مجلس خبرگان رهبری است. ایشان پس از آیت الله شاهرودی بیشترین بخت را برای عهده داری این سمت برخوردارند. آیت الله مومن در انتخابات گذشته ریاست مجلس خبرگان رهبری مشارکت جسته ولی در مقابل آیات محمد یزدی و اکبر هاشمی رفسنجانی موفق به کسب آرای بالایی نگردیدند.

آیت الله محمد مومن از مجتهدین معاصر است که از اواسط دوره اول شورای نگهبان (یعنی از سال ۱۳۶۲) با حکم حضرت امام به عضویت فقهای شورای نگهبان منصوب شد و تاکنون عضو این شورا می باشد. وی همچنین عضو مجلس خبرگان در چندین دوره بوده‌است. آیت الله مؤمن آخرین بار در ۲۵ تیر ۱۳۹۲ با حکم مقام معظم رهبری در سمت خود (فقیه شورای نگهبان) ابقاء شد.

عدم ورود آیت الله محمد یزدی به مجلس خبرگان رهبری، احتمال اتفاق نظر خبرگان مردم و دوست داران انقلاب اسلامی بر روی ایشان را بیش از پیش نموده است.

عضویت فقهای شورای نگهبان (شش دوره)، عضو مجلس خبرگان رهبری (چهار دوره)، نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای بازنگری قانون اساسی، عضو شورای عالی قضایی، رئیس دادگاه عالی انقلاب اسلامی و مسئول انتخاب و اعزام قضات شرع دادگاه‌های انقلاب در سراسر کشور به دستور حضرت امام خمینی (ره)، عضو شورای عالی سیاستگذاری و رئیس حوزه علمیه قم، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو مجمع جهانی اهل بیت (س) و رئیس مجمع فقه اهل بیت (ع)، عضو هیئت امنای دانشگاه قم و رئیس دادگاه عالی قم از دیگر مسئولیت های آیت الله مومن از ابتدای انقلاب تا به امروز بوده است.

آیت الله ابراهیم حاج امینی نجف آبادی از سابقون انقلاب اسلامی و یار دیرین امام امت از دیگر نامزدهای احتمالی ریاست خبرگان رهبری محسوب می شوند.

آیت‌الله امینی هم اکنون امام جمعه موقت قم و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است. ایشان از دوره ی اول تا سوم مجلس خبرگان رهبری نمایندگی استان چهارمحال و بختیاری را برعهده داشت. آیت الله امینی سال ها سابقه حضور در هیات رئیسه خبرگان رهبری (به عنوان نایب رئیس آیت الله مشکینی) را نیز در کارنامه خود داشته و هم اکنون عضوی از مجمع تشخیص مصلحت نظام می باشند.

جایگاه بالای آیت الله امینی و مورد احترام بودن ایشان نزد تمامی گروه های سیاسی از دلایل انتخاب ایشان به عنوان یکی از گزینه های عهده داری مجلس خبرگان رهبری می باشد. آیت الله امینی علاوه بر نزدیکی فکری با جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، به آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز نزدیک می باشند.

از آیت الله محمد علی موحدی کرمانی به عنوان پدر معنوی جریان های اصولگرا در مقطع فعلی نام برده می شود. ایشان در خلال انتخابات اخیر مجلسین خبرگان رهبری و شورای اسلامی تلاش بی شماری جهت برقراری آشتی و ایجاد اتحاد میان جریان های اصولگرا ایفا نمود.

آیت الله موحدی کرمانی هم اکنون نایب رئیس دوم مجلس خبرگان رهبری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیرکل جامعه روحانیت مبارز است. ایشان تا سال ۱۳۸۴ دارای سمت نمایندگی رهبری در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. آیت‌الله محمدعلی موحدی‌کرمانی در پی درگذشت آیت الله محمدرضا مهدوی کنی، در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۹۳ به اتفاق آرای اعضا، به عنوان دبیرکل جامعه روحانیت مبارز انتخاب شد.

آیت الله موحدی کرمانی از مؤسسین جامعه روحانیت مبارز تهران به شمار می‌رود که از ابتدا تاکنون به عنوان یکی از اعضای شورای مرکزی فعالیت داشته است. وی بعد از انقلاب، در حزب جمهوری اسلامی به عنوان عضو شورای مرکزی و عضو داوری این حزب حضور داشته است. آیت الله موحدی کرمانی در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده مردم کرمان برگزیده شده و پس از ان در ادوار دوم تا پنجم نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی بود. ریاست کمیسیون امور داخلی مجلس و ریاست کمیسیون امور دفاعی مجلس و نیز نائب رئیسی مجلس شورای اسلامی از جمله مسئولیتهای وی در مجلس بوده است. وی همچنین نماینده استان کرمان در همه ادوار مجلس خبرگان رهبری بوده است.

آیت الله موحدی کرمانی با حکم مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۱ به عنوان امام جمعه موقت جدید تهران منصوب شد.

در خلال انتخابات خبرگان رهبری و ارائه لیست های متداول، قرار گرفتن نام ایشان در لیست آیت هاشمی زمینه ابهاماتی را نزد جامعه حزب اللهی فراهم آورد که با واکنش شدید آیت الله موحدی کرمانی روبرو شد. ایشان در این زمینه اظهار داشتند: « باید بگویم که من انقلابی و ولایی و اهل اصول هستم، کسانی که اسم بنده را در لیست هایشان می‌آورند می‌دانند من مواضعم چیست. شنیده‌ام که این اصلاح طلبان هم اسم من را در لیستشان گذاشته‌اند. من راضی به زحمتشان نبودم! هم آن‌ها می‌دانند و هم مردم می‌دانند که من گروه خونی‌ام به این جریان نمی‌خورد و به این جریان نمی‌چسبم. من انقلابی و ولایت مدار هستم و پایبند به اصول. من مطلع شدم دوستانی که هم گروه خونی ما هستند هم در برخی لیست‌های انحرافی اسمشان را زده‌اند. من توصیه می‌کنم این دوستان هم از این لیست‌ها برائت بجویند و عدم رضایتشان را از این امر اعلام کنند.»

جایگاه معنوی ایشان نزد جریان های اصولگرا و حضور به عنوان دبیر کل جامعه روحانیت مبارز شانس بالایی را برای آیت الله موحدی کرمانی جهت عهده داری سمت ریاست خبرگان رهبری قرار داده است. ضدیت بالای هاشمی رفسنجانی با برخی اعضای خبرگان هم چون آیت الله جنتی احتمال رضایت او به ریاست آیت الله موحدی کرمانی بیش از پیش می نماید.

برآورد فضای حاکم بر مجلس خبرگان حاکی از آن است که آیت الله احمد جنتی نیز از جمله اشخاصی است که بخت عهده داری ریاست خبرگان رهبری دارا می باشند. آیت الله احمد جنتی سر لیست جامعتین در انتخابات خبرگان رهبری در تهران بوده و پیشتر سابقه حضور به عنوان کاندیدای ریاست خبرگان رهبری را پس از رحلت آیت الله مشکینی در کارنامه خود داشته اند.

از آیت الله احمد جنتی به عنوان سرسخت ترین منتقد آیت الله رفسنجانی در مجلس خبرگان نام برده می شود. هاشمی رفسنجانی پیش از انتخابات و در اعتراض به رد صلاحیت قانونی سید حسن خمینی ( به دلیل امتناع ایشان از شرکت در آزمون علمی خبرگان) اتهامات بالایی را متوجه فقهای شورای نگهبان و در راس آنان احمد جنتی وارد نمود که با واکنش جریان انقلابی و اصولگرا مواجه شد.

آیت الله احمد جنتی هم اکنون عضو فقها و دبیر شورای نگهبان، عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و امام جمعه موقت تهران است. آیت الله جنتی از دوره اول شورای نگهبان در سال ۱۳۵۹ به عنوان عضو فقهای این نهاد منصوب شد و از سال ۱۳۷۱ دبیری شورا را برعهده داشته‌است. وی هم چنین از ۱۳۶۰ دبیر شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و از بدو تأسیس ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر در سال ۱۳۷۲، رئیس این ستاد است.

از آیت الله جنتی به عنوان یکی از مبارزین قدیمی بر علیه رژیم سلطنتی پهلوی نام برده می شود. او بارها در قم، رفسنجان و جزیره خارگ مورد تهدید و تعقیب رژیم شاه قرار گرفت و چند بار در قم بازداشت شد. آیت الله جنتی هم چنین سه نوبت به زندان رفت و مجموعاً سه ماه زندانی شد و یک بار هم دستگیر و به مدت سه سال به اسدآباد همدان تبعید شد.

آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی را می توان آخرین نامزد عهده داری ریاست مجلس خبرگان رهبری دانست. هاشمی رفسنجانی که سوابق گسترده ای پیش و پس از انقلاب بر عهده داشته و از نزدیکان امام و رهبری انقلاب محسوب می شود، به دلیل تغییر  مواضعش در سالیان اخیر بارها مورد انتقاد جریان های مذهبی و انقلابی قرار گرفته است.

فعالیت ساختارشکنانه اطرافیان آیت الله به ویژه فرزندان ایشان در کنار سکوت های معنادارشان در مواقع حساس و هم چنین هم نشینی با گروه های معاند و یا مخالف نظام اسلامی بارها حساسیت دوست داران انقلاب اسلامی را بر انگیخته است، با این حال هستند هم چنان بزرگانی که ذهنیت آنان نسبت به آیت الله هاشمی ثابت مانده و نظر مساعدی نسبت به ایشان داشته اند. کسب 27 رای در انتخاب ریاست پیشین مجلس خبرگان رهبری نشان از صحت این امر داشته که آیت الله هاشمی هم چنان شخص با نفوذ در ارکان تصمیم گیری کشور می باشند، لذا با وجود مخالفت های احتمالی قاطبه اعضای خبرگان هم چنان می توان احتمالی را مبنی بر حضور ایشان قابل تصور بود.

گفتنی است سایر اشخاص و آیات نظیر صادق لاریجانی و احمد خاتمی نیز احتمال حضور در عرصه فوق را دارند، با این حال به دلیل سن بالاتر و سوابق انقلابی سایر افراد ذکر شده، شانس این دو تن کمتر از سایرین برآورد می شود.