مهم‌ترین شرط برای اجرایی‌ شدن برجام عملی نشد؛ ساختار تحریم‌ها باقی ماند

به گزارش پایگاه 598 به نقل از فارس، «کمیته تخصصی مردمی صیانت از حقوق هسته‌ای»، امروز یکشنبه، ساعاتی پس از اعلام رسمی اجرایی شدن «برجام»، بیانیه‌ای در این خصوص صادر و اعلام کرد که لغو تحریم تاکنون محقق نشده و آمریکا اراده‌ای برای آن ندارد.

این کمیته ضمن بیان اینکه «ساختار تحریم‌های آمریکا باقی مانده»، تصریح کرد که «صرفاً اجرای بخشی از تحریم‌های ثانویه هسته‌ای ایران در دوره‌های 120 روزه یا 180 روزه، موقتاً متوقف شده است».

این کمیته همچنین اعلام کرد که بر اساس مفاد پیوست 5 برجام در صفحه 88، موارد مهمی از تحریم‌های ثانویه مستثنا شده و همچنان در تحریم باقی خواهد ماند.

در بخشی از این بیانیه آمده است که «از 17 فرمان اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا فقط 4 دستور اجرایی و بخشی از یک دستور دیگر خاتمه خواهد یافت. اما یکی از فرامین اصلی تحریمی رئیس‌جمهور آمریکا که شامل این چهار دستور اجرایی نمی‌شود و تحریم‌های آن‌ها باقی می‌ماند، فرمان 13382 است که بر اساس آن:

• بانک‌های انصار و مهر، شرکت تایدواتر، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بنیاد تعاون سپاه، قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص)، دانشگاه‌های امام حسین (ع)، بقیه‌الله (عج)، مالک اشتر در لیست تحریم‌های آمریکا باقی می‌مانند.

همچنین طبق این بیانیه، «یکی از تحریم‌های مهمی که جزء دستورهای اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا به‌حساب می‌آید، توقیف دارایی دولت و نهادهای مالی ایران ازجمله بانک مرکزی است که در نتیجه فرمان اجرایی 13599 علیه ایران اعمال‌ شده است. هیچ‌گاه تحریم‌های این فرمان اجرایی علیه ایران، حتی توقف موقت هم نمی‌شود و تحریم باقی می‌ماند».

در پایان یادآوری شده است که «شایسته است به جای خوش‌بینی به وعده‌های مقامات کاخ سفید، چشم به داخل دوخته و با اجرایی کردن سیاست‌ها و اصول اقتصاد مقاومتی ضمن قدم گذاشتن در مسیر حل صحیح مشکلات اقتصادی و پیشرفت ایران اسلامی، مانع نابودی صنعت هسته‌ای ایران شویم».

متن کامل بیانیه به شرح ذیر است:

بسم‌ الله الرحمن الرحیم

با سلام به پیشگاه بلند ملت بزرگ و مسلمان ایران؛

«کمیته تخصصی مردمی صیانت از حقوق هسته‌ای» با توجه به عدم دریافت و اعلام گزارش مستدل و شفاف از سوی هیئت نظارت بر روند اجرایی شدن سند برجام و بنا به ضرورت‌های گوناگون مطروحه در نشست آغازین به همت جمعی از متخصصان در عرصه‌های مختلف انرژی هسته‌ای، اعم از امور فنی و سیاسی و بین‌الملل، اقتصاد و حقوق بعد از ابلاغیه مهم و مشروط برجام توسط مقام معظم رهبری شکل گرفت. کمیته حاضر با رصد روزانه و با بکارگیری حداکثر توان فنی و علمی خود، با هدف صیانت از حقوق مسلم هسته‌ای کشورمان که تاکنون با خون تعدادی از دانشمندان شهید و برجسته ایران اسلامی آبیاری شده است تلاش دارد تا در بزنگاه‌های اساسی از حقوق حقه ملت ایران دفاع و پاسداری کند.

در این راستا با توجه به روند اجرای برجام در چند هفته اخیر و در آستانه «روز اجرای برجام»، گزارش اجمالی به مردم شریف ایران ارائه می‌کند:

رهبر معظم انقلاب اسلامی در نامه خود به ریاست محترم جمهور اجرای برجام را به 28 شرط موکول کردند (10 شرط اعضای محترم شورای عالی امنیت ملی، 9 شرط در مصوبه نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی و 9 شرط خاص و مورد تأکید رهبری معظم انقلاب). شواهد موجود بیانگر آن است که شرط اصلی ایشان برای اجرای برجام یعنی لغو تحریم‌ها تاکنون محقق نشده است و دولت آمریکا نیز اراده‌ای برای لغو و یا حتی تعلیق تحریم‌ها ندارد.

رهبر معظم انقلاب در نامه خود به رئیس‌جمهور تأکید کردند: «ازآنجاکه پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرایی شدن آن در برجام به بعد از اقدام‌های ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرف‌های مقابل، تدارک شود که از جمله آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتحادیه اروپا مبنی بر لغو تحریم‌ها است. در اعلام اتحادیه اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریم‌ها به‌کلی برداشته‌شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریم‌ها باقی خواهد ماند، به‌منزله نقض برجام است.»

هرچند ریاست محترم جمهور در پاسخ به نامه مقام معظم رهبری اعلام کردند که اوباما در نامه‌ای در تاریخ 26 مهر 1394 به‌صورت کتبی و رسمی برچیده شدن تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی ظالمانه و غیرقانونی خود را در چارچوب تعهداتشان در برجام اعلام نموده است اما بررسی نامه اوباما و همچنین متن برجام بیانگر آن است که دولت آمریکا نه‌تنها قصدی برای لغو یا تعلیق تحریم‌ها ندارد، بلکه ساختار همه تحریم‌ها نیز باقی خواهد ماند و صرفاً اجرای بخشی از تحریم‌های ثانویه هسته‌ای ایران را در دوره‌های 120 روزه و یا 180 روزه، موقتاً متوقف می‌کند.

در صفحه 11 ترجمه فارسی برجام صراحتاً تأکید شده که تحریم‌ها لغو نشده بلکه «موقتاً متوقف» می‌شود[1]. علاوه بر این، نتنها کلیه تحریم‌های اولیه ادامه می‌یابد بلکه بخش مهمی از تحریم‌های ثانویه نیز همچنان پابرجا باقی خواهد ماند.

بر اساس صفحه 53 پیوست 2 دامنه تحریم‌های اولیه و ثانویه از نظر آمریکایی‌ها وضعیت کاملاً متفاوتی دارد [2] و برخلاف آنچه ادعا می‌شود تمامی تحریم‌های ثانویه هسته‌ای آمریکا علیه ایران نیز لغو، تعلیق یا حتی موقتاً متوقف نخواهد شد.

ناگفته نماند، در پیوست 5 برجام به تحریم‌هایی که قرار است آمریکا در «روز اجرا» موقتاً متوقف کند اشاره شده اما در صفحه 88 این پیوست، که به توقف موقت تحریم‌های آمریکا در «روز اجرا» اختصاص‌یافته، موارد مهمی از تحریم‌های ثانویه مستثنا شده و همچنان در تحریم باقی خواهد ماند [3].

برخی تحریم‌های باقی‌مانده آمریکا

آن دسته از تحریم‌هایی را که شامل این بخش از توقف موقت تحریم‌ها نمی‌شود، می‌توان در سه دسته دستورهای اجرایی رئیس‌جمهور، تحریم‌های وزارت خزانه‌داری و تحریم‌های کنگره تقسیم‌بندی کرد [4]:

الف) دستورهای اجرایی رئیس‌جمهور

در پیوست 5 صفحه 88 آن دسته از دستورهای اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا که در مرحله «روز اجرا» خاتمه داده می‌شود، ذکر شده است [5].

بر این اساس، از 17 فرمان اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا فقط چهار دستور اجرایی و بخشی از یک دستور دیگر خاتمه خواهد یافت. اما یکی از فرامین اصلی تحریمی رئیس‌جمهور آمریکا که شامل این چهار دستور اجرایی نمی‌شود و تحریم‌های آن‌ها باقی می‌ماند، فرمان 13382 است که بر اساس آن:

• بانک‌های انصار و مهر، شرکت تایدواتر، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بنیاد تعاون سپاه، قرارگاه خاتم‌الانبیاء (ص)، دانشگاه‌های امام حسین (ع)، بقیه‌الله (عج)، مالک اشتر در لیست تحریم‌های آمریکا باقی می‌مانند.

یکی از تحریم‌های مهمی که جزء دستورهای اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا به‌حساب می‌آید، توقیف دارایی دولت و نهادهای مالی ایران ازجمله بانک مرکزی است که در نتیجه فرمان اجرایی 13599 علیه ایران اعمال‌ شده است. هیچ‌گاه تحریم‌های این فرمان اجرایی علیه ایران، حتی توقف موقت هم نمی‌شود و تحریم باقی می‌ماند.

فرمان تحریمی 13628 نیز از آن دسته تحریم‌هایی است که لغو، تعلیق یا توقف موقت نمی‌شود.

بر اساس بند چهار دستور 13628 نیز هر بانک و شرکت غیر آمریکایی که تحت کنترل اشخاص آمریکایی (حقوقی و حقیقی) قرار گیرد، ملزم به قطع روابط تجاری و مالی با ایران است.

ب) تحریم‌های باقی‌مانده وزارت خزانه‌داری

اما علاوه بر فرامین اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا، تحریم‌های مهم وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز علیه ایران باقی می‌ماند.

یکی از قوانین وزارت خزانه‌داری که همچنان علیه ایران باقی می‌ماند، قانون Patriot است. بر اساس این قانون هرگونه تراکنش بانک‌های آمریکایی با بانک‌هایی که در منطقه اول پول‌شویی قرار دارند ممنوع است. بر اساس مقررات اجرایی خزانه‌داری 2011 ، ایران از مصادیق منطقه اول پول‌شویی است. بر اساس این قانون، 273 شرکت، بانک و مؤسسات مالی ایرانی به‌عنوان مؤسسات نامطلوب و تحریم شده در لیست وزارت خزانه‌داری آمریکا the U.S. Department of the Treasury’s Office of Foreign Assets Control (OFAC) باقی می‌ماند. بر این مبنا مؤسسات رتبه‌بندی جهانی این واحدها را با رتبه اعتباری نامطلوب خواهند شناخت و اموری مانند finance و صدور ضمانت‌نامه با مانع مواجه خواهد شد. (بالا ماندن ضریب ریسک)

یکی دیگر از تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا که پابرجا باقی می‌ماند «تحریم چرخه دلار» است. بر اساس قانون تحریم چرخه دلار، کماکان تراکنش و نقل‌وانتقال‌های دلاری برای اتباع و بانک‌ها و نهادها و دولت ایران ممنوع خواهد بود.

در خصوص تحریم‌های نفتی نیز در بند 4.3.1 (ص 56) موضوع محدودیت مقدار فروش نفت خام ایران مشمول توقف نمی‌شود [6].

بر اساس ماده 502 قانون TRA (که جزء تحریم ثانویه هسته‌ای است) به دادگاه‌های آمریکا اختیار داده می‌شود از منابع مسدودی بانک مرکزی ایران استفاده کنند. همچنین در تعهد برای توقف اعمال تحریم‌های مرتبط هسته‌ای در بند 4.1.1 (ص 54 برجام) موضوع تحریم‌های بانک مرکزی، بند 502 قانون TRA متوقف نمی‌شود.

در برجام به قانون IFCA بندهای (e) و 1247 (d) نیز اشاره نشده است. بر اساس این قسمت درآمدهای نفتی و گازی ایران همچنان در تحریم باقی می‌مانند.

ج) تحریم‌های باقی‌مانده کنگره

تحریم‌های کنگره که علیه ایران باقی می‌ماند نیز شامل 7 قانون تحریمی است که بر اساس آن‌ همه تحریم‌های اولیه، تحریم‌های ثانویه اقلام و فناوری با کاربرد دوگانه، موشکی، تراکنش‌های نفتی، تحریم ثانویه حواله وجوه نفت به کشورهای ثالث، تحریم ثانویه محدود شدن مصرف وجوه نفت به خرید صرفاً اقلام مصرفی خرید از کشور و ... همچنان باقی خواهند ماند.

وضعیت تحریم‌های آمریکا پس از اجرای برجام

لذا درمجموع بر اساس متن برجام وضعیت تحریم‌ها پس از روز اجرا به شرح زیر است:

1. حفظ ساختار همه تحریم‌ها

2. توقف موقت تدریجی (waive در دوره‌های 120 روزه و یا 180 روزه) اجرای برخی «تحریم‌های اقتصادی و مالی هسته‌ای»

3. عدم لغو کلیه تحریم‌های اقتصادی و مالی هسته‌ای:

فقط توقف موقت اجرای برخی تحریم‌های اقتصادی و مالی ثانویه هسته‌ای
حفظ کلیه تحریم‌های اولیه (حتی تحریم‌های اقتصادی و مالی هسته‌ای)
حفظ کلیه تحریم‌های ایالتی

4. امکان بازگشت تحریم‌های متوقف‌شده؛ حق آمریکا برای اعمال مجدد تحریم‌های متوقف‌شده با این قید که این تحریم‌ها مختص ایران نباشد [7].

5. عدم لغو تحریم‌ها حتی بعد از هشت سال و تنها وعده پیگیری (Seek) فرایند قانونی برای خاتمه یا اصلاح برخی تحریم‌های کنگره آمریکا در روز انتقال (8 سال بعد)، در صورت اقتضا.

وضعیت تحریم‌های اتحادیه اروپا پس از اجرای برجام

همچنین علاوه بر آمریکا، بررسی اقدام اتحادیه اروپا نیز بیانگر آن است که تحریم‌های ظالمانه اتحادیه اروپا لغو نشده‌اند بلکه:

الف) ساختار تحریم‌های اتحادیه اروپا نیز حفظ‌ شده است.

ب) استمرار تحریم‌های ملی کشورهای عضو اتحادیه اروپایی (مثل باقی ماندن تحریم بیمه لویدز انگلیس) که حتی برخلاف توافق ژنو نیز است.

ج) محدود شدن لغو «کلیه تحریم‌های هسته‌ای» در توافق ژنو به صرفا «خاتمه دادن اجرای تحریم‌های اقتصادی و مالی هسته‌ای» در برجام.

د) تحریم‌های اقتصادی-مالی هسته‌ای لغو نشده است.

وضعیت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل پس از اجرای برجام

علاوه بر تحریم‌های اتحادیه اروپا و تحریم‌های ایالات‌متحده، بخش مهمی از تحریم‌های شورای امنیت نیز پابرجا باقی می‌ماند.

بر اساس قطعنامه 2231 برخی تحریم‌ها و محدودیت‌های موشکی، تسلیحاتی و اشاعه‌ای حفظ‌شده و ادامه می‌یابد. ضمناً تحریم‌های شورای امنیت قابلیت «بازگشت‌پذیری» دارد.

بر این اساس آن بخش از تحریم‌های شورای امنیت که برداشته می‌شود نیز دارای ویژگی‌های ذیل است:

امکان بازگشت تحریم‌های شورای امنیت صرفاً با اعتراض یکی از طرفین برجام.

ادعای یک کشور از 1+5 به عدم اجرای تعهدات ایران در برجام، در فاصله حداکثر 60 روز، با طی کردن رجوع به کمیسیون‌های کارشناسان، وزرای خارجه، مشورتی و سرانجام رجوع به شورای امنیت، تمام تحریم‌ها بازمی‌گردد.

چنانچه ایران به عدم اجرای تعهدات برجام از سوی طرف غربی اعتراض کند، باید همان مسیر کمیسیون‌ها و شورای امنیت را طی کند و سرانجام، تمام تحریم‌ها علیه ایران باز می‌گردد یعنی عدم اجرای تعهد طرف غربی و اعتراض ایران، موجب تنبیه ایران خواهد شد (بندهای 11 و 12 و 13 قطعنامه 2231).

کمیته تخصصی مردمی صیانت از حقوق هسته‌ای هشدار می‌دهد روندی که مقامات آمریکایی برای اجرای برجام در نظر گرفتند، منفعت قابل توجیهی را نصیب ملت مقاوم ایران نخواهد کرد.

شایسته است به جای خوش‌بینی به وعده‌های مقامات کاخ سفید، چشم به داخل دوخته و با اجرایی کردن سیاست‌ها و اصول اقتصاد مقاومتی ضمن قدم گذاشتن در مسیر حل صحیح مشکلات اقتصادی و پیشرفت ایران اسلامی، مانع نابودی صنعت هسته‌ای ایران شویم.

این کمیته تخصصی مردمی خود را موظف می‌داند ضمن رصد دقیق تحولات هسته‌ای در گزارش‌های بعدی، تحلیل علمی و تخصصی درباره اجرای برجام و بدعهدی طرف غربی را در اختیار عموم مردم فهیم ایران اسلامی قرار دهد.

پی‌نوشت:

1. در صفحه 11 ترجمه فارسی برجام آمده است:

21- ایالات‌متحده منطبق با این «توافق جامع» اعمال تحریم‌های مشخص‌شده در پیوست 2 را با اثربخشی همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شده مرتبط با هسته‌ای توسط ایران به نحو مشخص‌شده در پیوست 5 که توسط آژانس راستی آزمایی شده باشد، موقتاً متوقف ساخته و به این توقف ادامه خواهد داد. این تحریم‌ها شامل حوزه‌های زیر، به‌نحوی‌که در پیوست دو تشریح شده می‌شود:

21. The United States will cease the application, and will continue to do so, in accordance with this JCPOA of the sanctions specified in Annex II to take effect simultaneously with the IAEA-verified implementation of the agreed nuclear-related measures by Iran as specified in Annex V. Such sanctions cover the following areas as described in Annex II:

2.  [11] . تحریم‌هایی که ایالات‌متحده وفق تعهدات خود در برجام (بخش 4) اعمال آن‌ها را موقتاً متوقف و متعاقباً آن‌ها را خاتمه و یا باهدف خاتمه بخشی به آن‌ها اصلاح خواهد کرد، عبارت‌اند از تحریم‌های ناظر به اشخاص غیر آمریکایی. در مورد بخش‌های 4 و 6.7 این «توافق جامع»، منظور از «شخص غیر آمریکایی» عبارت است از هر فرد یا شخص حقوقی به‌استثنای 1) هر شهروند ایالات‌متحده، فرد خارجی مقیم دائم آمریکا، شخص حقوقی تأسیس‌شده طبق قوانین ایالات‌متحده یا در حدود صلاحیت ایالات‌متحده (شامل شعبه‌های خارجی)، یا هر شخص در داخل ایالات‌متحده و 2) هر  شخص حقوقی که تحت مالکیت یا کنترل یک شخص آمریکایی باشد. در مورد شماره 2 جمله فوق، یک شخص حقوقی در صورتی «تحت مالکیت یا کنترل» یک شخص آمریکایی تلقی می‌شود که: 1) حداقل 50 درصد از سهام از لحاظ ارزش یا قدرت رأی را در اختیار داشته باشد؛ 2) اکثریت کرسی‌های هیئت‌مدیره شرکت را در اختیار داشته باشد؛ یا 3) به شکل دیگری اقدامات، سیاست‌ها یا تصمیم‌های شخصی آن شرکت را کنترل کند. اشخاص آمریکایی و شرکت‌های خارجی تحت مالکیت یا تحت کنترل آمریکایی کما فی السابق مشمول منع کلی مراوداتی که وفق این «توافق جامع» مجاز شده‌اند، خواهند بود مگر اینکه از دفتر نظارت بر دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (افک) مجوز گرفته باشند.  

3. پیوست 5 بند 17:

17. ایالات‌متحده آمریکا:

17-1. اقدام به توقف موقت اجرای تحریم‌های اشاره‌شده در بخش‌های 4.1 تا 4.5 و 4.7 پیوست شماره دو، به‌استثنای بخش (الف)211 قانون کاهش تهدید ایران و حقوق بشر سوریه (TRA) 2012؛

17. The United States will:

17.1. Cease the application of the sanctions set forth in Sections 4.1-4.5 and 4.7 of Annex II, with the exception of Section 211(a) of the Iran Threat Reduction and Syria Human Rights Act of 2012 (TRA);

 4.  بنابراین فقط آن دسته از تحریم‌هایی موقتاً متوقف می‌شوند که شامل «در بخش‌های 4.1 تا 4.5 و 4.7 پیوست شماره دو، به‌استثنای بخش (الف)211 قانون کاهش تهدید ایران و حقوق بشر سوریه (TRA) 2012 است»

5.  17-4- فرمان‌های اجرایی شماره 13574، 13590، 13622، 13645 و بخش‌های 7-5 و 15 فرمان اجرایی شماره 13628 را به شرح مندرج در بخش 4، پیوست شماره 2 خاتمه خواهد یافت.

17.4. Terminate Executive Orders 13574, 13590, 13622, 13645 and Sections 5-7 and 15 of Executive Order 13628 as set forth in Section 4 of Annex II; and

6. بندهای d(1) و d(3)، بند d(4) و بند d(4) که شامل توقف موقت هم نمی‌شود مربوط به باقی ماندن تحریم‌های مربوط به تراکنش معاملات نفتی است. علاوه بر این در «برجام» صحبتی از برداشتن تحریم ماده 502 قانون TRA نشده است.