خشت اول و دیوار کج توسعه اقتصادی

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه 598، پنجمین دولت جمهوری اسلامی روی کار آمده بود، اکبر هاشمی رفسنجانی با عبور از یک رقابت انتخاباتی نه چندان سخت، بدون وجودرقیب جدی توانسته بود چهارمین رئیس جمهور ایران اسلامی شود. دولت پنجم، اولین دولت بعد از امام خمینی(ره) بود؛ اولین دولت بعد از اصلاحات قانون اساسی که دیگر نخست وزیر درآن جایی نداشت.

هاشمی برنامه اصلی خود را بازسازی ایران بعد از جنگ در دو محور اقتصاد و سیاست خارجی اعلام کرده بود. او با تیم اقتصادی خود قصد داشت قدم در راه توسعه بردارد، تیمی که اعضای آن متشکل از اقتصاددان‌ هایی بود که پس از اختلاف با نخست وزیر موسوی بر سر سیاست های اقتصادی دولت، از دولت جدا شده و یا توسط نخست وزیر کنار گذاشته شده بودند.

رئیس جمهور قصد داشت به اصلاح اقتصادی بپردازد اما این بار با نگاهی متفاوت از نگاه خود در زمان نخست وزیری موسوی؛ او با روی آوردن به اقتصاد آزاد سعی دارد مدل اقتصادی جدیدش را اجرایی کند. تیم اقتصادی هاشمی مدلی را طراحی کرد که در آن سیاست های قبل، که حاکی از دخالت های دولت در ساز وکار اقتصادی جامعه بود به کلی تغییر کرده بود، بنابراین دخالت های دولت در اقتصاد کاهش می یافت .

بعد از پیگیری سیاست های جدید اقتصادی، دولت امتیازهای زیادی را به بخش خصوصی واگذار کرد تا با به میدان آمدن بخش خصوصی، گره‌های حاصل از اقتصاد دولتی نجات یابد.بنابراینسیاست های تشویقی مختلفی را برای جذب صاحبان سرمایه در بخش خصوصی اتخاذ کردند و در همین راستا بخش وسیعی از سرمایه های دولتی از جمله صنایع خودرو سازی، صنایع کشاورزی و بخشی از معادنبه بخش خصوصی واگذار شد.

از طرفی تشویق سرمایه گذاران خارجی و مذاکره برای ترغیب کشورهای دیگر و پیگیری سیاست های تعدیل به منظور اعتمادزایی و اعطای تسهیلات و وام به ایران از جمله دیگر مراحل برنامه توسعه بود که در برنامه اقتصاددانان سازندگی جای داده شده بود.

انتظار می رفت آزاد کردن اقتصاد بعد از آسیب های موجود در اقتصاد دولتی موجب بهبود شرایط شود اما مدل اقتصادی مدنظر، مسیر خطایی بود که دولتمردان پی گرفته بودند؛به این دلیل که با جذب سرمایه های خارجی و سرمایه گذاران خارجی و دریافت وام های خارجی عملا زمینه ای را فراهم می کردند که نظام اقتصادی در جهتی پیش رود که نیازمند و وابسته اقتصاد کشورهای دیگر شود .

اقتصادی آزاد، امانه در جهت مردمی شدن بلکه در جهت فراهم شدن شرایط برای تخصیص اموال به نفع سرمایه دارانو نتیجه چیزی نبود جز گرد آمدن سرمایه داران در دور سفره سازندگی و تشکیل طبقه سرمایه دار در ایران.در این میان با ورود بخش خارجی به سیستم اقتصادی ایران حجم واردات بسیار بالا رفت و همین مساله سبب به زاویه رانده شدن تولیدکننده داخلی شد.

مستضعفین زمان که آن روزها قشر آسیب پذیر خوانده می شدند باید هزینه توسعه را پرداخت می کردند و با خرد شدن در زیر چرخ توسعه مسیری را برای چرخیدن چرخ زندگی باقی اقشار فراهم می آوردند چرا که کارگزاران سازندگی معتقد بودند "اگر در راه توسعه عده ای از مردم زیر چرخ توسعه له شوند ایراد ندارد، به هر حال این هزینه ایست که برای رسیدن به توسعه باید بپردازیم" !

اصرار بر دریافت قرضه خارجی آن هم با وجود بهره های بالا از دیگر تکه های پازل توسعه برای رسیدن به اقتصادی اصلاح شده بود. باید گفت که وصف اصلاح شده برای موصوفش یادآور قصه معروف پادشاه و لباس نامرئی بود که با هزار تعریف و تمجید بر تنش کردند .

دیوار کج توسعه اقتصادی امروز حاصل آن خشت اول است که کج گذاشته شد؛ یعنی پی گرفتن راهبرد های نادرست اقتصادی که در قد وقواره این مرز و بوم نبود و برای این جامعه طراحی نشده بود. دیواری که تا بخشی بالا رفت و در سالهای اول نتایجی را در بر داشت اما در برابر ناملایماتی های اقتصاد جهانی و مشکلات داخلی بسیار آسیب پذیر و نا مستحکم بود.

حال با وجود الگوی صحیح و بومی اقتصاد مقاومتی ادامه آن سیاست ها و چرخاندن چرخ زندگی مردم با آن مرکب لنگ آسیاب خطایی دوباره است و اشتباهی اجتناب ناپذیر. چرا که اساس در نظام اسلامی رسیدن به عدالت اجتماعی است و اقتصاد ابزاری است برای رسیدن به این مهم، هدفی که با تفکر توسعه محور به سبک غیر اسلامی تبدیل به رویایی محال می شود.

منابع:

- اقتصاد سیاسی ایران، احمد امویی

- سیاست خارجی در دوران سازندگی؛ اقتصاد،دفاع، امنیت / انوشیروان احتشامی

- قسمت چهارم مستند بعد از خمینی

* محمد حسین یعقوبی. کارشناس علوم سیاسی دانشگاه امام صادق