شروط استاندارد برای بستن پرونده موسوم به PMD

به گزارش پایگاه 598، متن یادداشت اختصاصی تسنیم به قلم مهدی محمدی با عنوان «شروط استاندارد برای بستن PMD» به شرح ذیل است:

امروز یا فردا مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارشی منتشر خواهد کرد که مبنایی خواهد بود برای تصمیم گیری شورای حکام درباره مسائل باقی مانده میان ایران و آژانس، از جمله PMD. متن برجام البته بسته شدن PMD  را به عنوان یک شرط برای رسیدن به روز اجرای توافق در نظر نگرفته و صرفا از مدیر کل خواسته ارزیابی خود را در این باره ارائه کند، اما مقام های ایرانی تاکید دارند بسته شدن PMD پیش شرط ادامه عمل ایران به تعهداتی است که در برجام پذیرفته است. به همین دلیل هم هست که عملیات انتقال مواد کم غنی شده به روسیه که حساس ترین بخش تعهدات ایران طبق برجام است، به پس از 24 آذر یعنی زمانی موکول شده که تکلیف این مسئله روشن شده باشد. رهبر معظم انقلاب اسلامی هم در فرمان تاریخی خود در تایید مصوبه 634 شورای عالی امنیت ملی از تعبیر «پایان پرونده‌ موضوعات حال و گذشته» به عنوان شرط ضروری تکمیل اقدامات ایران استفاده فرموده اند.

گزارش مدیر کل درباره مسائل باقی مانده که ابعاد احتمالی نظامی مهم ترین آنهاست، حساس ترین مقطع قبل از رسیدن به روز اجراست. اگر شورای حکام به روشی مطمئن، PMD را پایان ببخشد، آن وقت می توان فرض کرد نشانه هایی از آنچه برجام و قطعنامه 2231 تحت عنوان «تغییر نگاه بنیادین به برنامه هسته ای ایران» وعده داده اند، ظاهر شده است؛ در غیر این صورت، همین حالا، تا خسارات برجام بیش از اینکه اکنون هست نشده، باید به این روند قاطعانه پایان داد.
بسته شدن PMD  بویژه از این حیث اهمیت دارد که توجه کنیم اگر PMD باز بماند در واقع ایران هیچ چیز از برجام به دست نیاورده است. ریشه همه قطعنامه ها و تحریم ها علیه ایران اعلام آژانس بوده است مبنی بر اینکه از حل برخی مسائل میان ایران و خود ناتوان است و ایران به سبب وجود شواهدی از یک برنامه احتمالی نظامی هسته ای، نسبت به NPT عدم پای بندی داشته است. حال اگر قرار باشد ایران تقریبا همه برنامه غنی سازی و آب سنگین خود را به مدت بیش از یک دهه تعطیل کند اما باز هم این ادعا سرجای خویش باقی بماند، نتیجه این خواهد بود که ایران همه دارایی خود را تقدیم کرده اما مسئله اصلی همچنان بر سر جای خویش باقی است. آنچه موضوع را با اهمیت تر می کند این است که PMD مهم ترین دارایی اطلاعاتی غرب علیه برنامه هسته ای ایران است که سرویس های غربی برای مرتب کردن سر و شکل آن در یک دهه گذشته، زحمت فراوانی کشیده اند و بنابراین صرف نظر کردن از آن، یا اعلام بی اعتباری آن، شکست اطلاعاتی بزرگی نیز برای کشورهای غربی خواهد بود.
مهم ترین پرسشی که اکنون مطرح این است که از حیث حقوقی و با توجه به ادبیات استاندارد آژانس، دقیقا چه اتفاقی باید بیفتد تا بتوان پذیرفت که PMD واقعا بسته شده است؟ می دانیم که در ایران کسانی هستند که صرف نظر از اینکه واقعیت چیست، در هر حال ادعا خواهند کرد PMD بسته شده و ایران باید روند اجرای تعهدات خویش وفق برجام را تکمیل کند. ادعای این دسته را چندان نباید جدی گرفت چرا که اگر نظر اینان ملاک باشد، هر چه آن خسرو کند شیرین بود و آژانس، امریکا و آمانو هم هرگز جز راستی و درستی کاری نکرده و نخواهند کرد. این در حالی است که مراجعه به ادبیات استاندارد آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش های مدیر کل و قطعنامه های شورای حکام، معیارهای روشنی در اختیار ما می گذارد که می توان بر اساس آنها قضاوت کرد، آژانس به واقع PMD را بسته یا اینکه به اصطلاح از روی آن پریده و بدون بستن موضوع، صرفا راه را برای تداوم برجام گشوده است.

یک راه کاملا مطمئن این است که مدیر کل و شورای حکام یک بار برای همیشه تکلیف مسئله ماهیت برنامه هسته ای ایران را روشن کرده و اعلام کنند ماهیت برنامه هسته ای ایران صلح آمیز است. می دانیم که برجام اجازه چنین کاری را نمی دهد. برجام صریحا مقرر کرده است اجرای کامل و موفق این توافق –که بیش از یک دهه طول می کشد- منجر به احراز ماهیت صرفا صلح آمیز برنامه هسته ای ایران خواهد شد. همچنین برجام، ماهیت را به عنوان یک مسئله پروتکلی در نظر گرفته که حل و فصل آن مستلزم اجرای موفق و بلند مدت پروتکل الحاقی است. معنی این عبارت این است که برجام برای ایران جانشین NPT شده و هر اقدام ایران از جمله ماهیت برنامه اش، بر اساس معیارهای مندرج در این توافق سنجیده خواهد شد. بنابراین امیدی نیست که مدیر کل و شورای حکام حتی یک گام موثر به سمت حل مسئله ماهیت –که مهم ترین مسئله در برنامه هسته ای ایران است- بردارند.

راه دیگر این است که آژانس درباره PMD از همان عبارت استانداری استفاده کند که برای بستن هر موضوع دیگری در طول تاریخ پرونده هسته ای ایران استفاده کرده است. آن عبارت استاندارد این است که آژانس اعلام کند «همکاری ایران رضایت بخش و کافی بوده و دیگر PMD را به عنوان یک مسئله باقی مانده در نظر نمی گیرد». اگر شورای حکام در قطعنامه خود دقیقا از این عبارت استفاده کرده و اتفاقات زیر را تضمین کند، آن وقت می توان گفت که PMD بسته شده است:

1- شورای حکام باید اعلام کند دبیرخانه دیگر –و هرگز- مجاز به طرح هیچ پرسش جدیدی درباره PMD از ایران نیست.

2- شورای حکام باید اعلام کند دبیرخانه دیگر مجاز به درخواست هیچ نوع دسترسی به تاسیسات، اشخاص، مکان ها و اسناد مرتبط با برنامه هسته ای ایران در ارتباط با PMD نیست.

3- شورای حکام باید اعلام کند دیگر در هیچ زمانی موضوع جدیدی تحت عنوان PMD دسته بندی نخواهد شد.

4- مهم تر از همه، شورای حکام باید دبیرخانه را موظف کند از دریافت هرگونه شواهد جدید از سوی کشورهای غربی –بویژه رژیم صهیونیستی- که حاوی ادعاهایی درباره تداوم کار ایران روی PMD باشد خودداری کرده و پیشاپیش هر نوع ادعای جدید در این باره را بی اعتبار بداند. به این ترتیب، در واقع مسیر سندسازی های جدید علیه برنامه هسته ای ایران برای نخستین بار مسدود خواهد شد.

تنها در صورتی که ادبیات فوق به کار رفته و الزامات چهارگانه ای که برشمرده شد رعایت شود می توان گفت که PMD بسته شده است. {یا اینکه شورای حکام به هر نحوی که شده بسته شدن موضوع و یا خاتمه یافتن آن را برای همیشه و برگشت ناپذیری به آن را تصویب و تاکید نماید.}در غیر این صورت، استفاده از هر عبارتی از سوی مدیر کل و شورای حکام که PMD را به عنوان یک مسئله باقی مانده حفظ کند، و صرفا انعطاف هایی درباره رسیدگی به آن ایجاد نماید، خلاف صریح مصوبه شورای عالی امنیت ملی است و باید از سوی هیئت نظارت بر اجرای برجام به عنوان نقض توافق و بازگشت به وضعیت ماقبل توافق در نظر گرفته شود.