فهرست تلافي‌هاي روسيه روي ميز پوتين

با اينكه رجب طيب اردوغان، رئيس جمهور تركيه در سخناني اعلام كرد كه مايل به افزايش تنش در روابط با ‏روسيه ‏نيستيم و با ابراز ناراحتي از ساقط شدن هواپيماي روسي در مرز روسيه‏- تركيه گفت كه‌اي كاش ‏اين ‏اتفاق رخ نمي‌داد، اما اين اظهارات خشم روس‌ها را نمي‌خواباند.در حالي ديميتري مدودف نخست‌وزير روسيه روز ‏پنج‌شنبه به كابينه‌اش دستور داد فهرست اقدامات تلافي‌جويانه انساني و اقتصادي قابل‌اجرا براي پاسخ به ‏اقدام تركيه، ظرف دو روز تهيه شود و روي ميز وي قرار بگيرد كه بر اساس زمانبندي ابلاغي وي، فهرست ‏مزبور ديشب توسط اعضاي هيئت دولت ارائه شده است. ‏ از سوي ديگر رئيس دوماي دولتي روسيه تأكيد كرد: مسكو اين حق را دارد تا پس از سرنگوني هواپيماي جنگنده ‏خود توسط ‏تركيه، پاسخ نظامي به اين اقدام بدهد. ‏ ‏«سرگئي ناريشكين» در مصاحبه با شبكه تلويزيوني 24 ديجي روماني، گفت: اين كشتار بين‏المللي سربازان ما ‏به شمار مي‏رود و ‏بايد با مجازات روبه‌رو شود. ‏ سرنگوني هواپيماي جنگنده روسي توسط دو فروند جنگنده اف 16 تركيه در مرز تركيه و سوريه يكي از جدي‌‏‏ترين منازعات بين يكي از اعضاي ناتو و روسيه در نيم‌قرن اخير به شمار مي‌رود. ‏ ناريشكين افزود: ما مي‏دانيم كساني كه اين كار را انجام دادند بايد به دست عدالت سپرده شوند. روسيه مطابق با ‏‏قوانين بين المللي به اين اقدام پاسخ خواهد داد. علاوه بر اين، روسيه حق دارد پاسخ نظامي را به سرنگوني ‏‏هواپيماي جنگنده خود بدهد. ‏ روسيه تاكنون علاوه بر اعلام لغو قريب‏الوقوع توافق لغو رواديد براي اتباع تركيه، بررسي ممنوعيت واردات ‏گوجه‌فرنگي از اين كشور را در دست بررسي قرار داده و روز پنج‌شنبه هم چندين فروند كشتي باري حامل ‏كالاهاي غذايي تركيه را به دليل عدم رعايت استانداردهاي بهداشتي اين كشور، توقيف كرده است. ‏ گزارش‌هايي هم از توقف دهها كاميون مواد غذايي ترك در مرزهاي گرجستان به روسيه و تشكيل صف‌هاي ‏طويل در مبادي مرزها منتشر شده است. اين اقدامات مشخص، لحن اردوغان را نرم‌تر كرده و رئيس جمهوري تركيه اگرچه هنوز چيزي را كه ‏روس‌ها مي‌خواهند يعني معذرت‌خواهي رسمي نكرده است اما ابراز اميدواري كرده است كه اجلاس تغييرات ‏آب‌وهوايي در پاريس فرصتي براي ديدار با رئيس جمهوري روسيه و بر‌گشت اوضاع به آنچه پيشتر بود، ‏باشد. ‏ با اين حال اردوغان به لفاظي‏هاي خود ادامه داده است و مدعي شده است: «بين داعش و نظام اسد تفاوتي ‏وجود ندارد و نمي‌توان بين تروريست‌ها تمايز قائل شد.» ‏

   

شبكه خبري راشا تودي نيز گزارش داد امريكا و تركيه از زمان استقرار سامانه ضدهوايي اس‌ـ۴۰۰ ‏پروازهاي خود ‏را در سوريه به حالت تعليق درآورده‌ و هيچ حمله هوايي در سوريه انجام نداده‌اند. ‏ در چنين شرايطي دولت روسيه قصد انجام عملياتي «كوبنده» عليه داعش در سوريه را دارد و ظاهراً گستردگي ‏اين عمليات چنان است كه از عراق ‏خواسته است فعاليت فرودگاه‌هاي اربيل و سليمانيه را براي جلوگيري از ‏بروز هرگونه حادثه متوقف كند. خبرگزاري ايتارتاس روسيه اعلام ‏كرد كه مسكو به زودي عمليات نظامي گسترده‌اي را با عنوان ‏‏«نابودي فراگير» با مشاركت 69 جنگنده سوخو و ‏بمب افكن‌هاي توپولف160 و زيردريايي‌ها و ناوهاي خود در ‏دريايي مديترانه آغاز خواهد كرد. ‏ در همين راستا دولت روسيه از عراق خواسته تا فرودگاه‌هاي اربيل و سليمانيه را با هدف آمادگي براي انجام اين ‏‏عمليات ببندد. ‏ روسيه كه از مدت‌ها پيش حملات هوايي خود را در سوريه عليه داعش آغاز كرده تصميم دارد دامنه عمليات خود ‏‏را گسترش دهد. اين اقدام پس از آن صورت مي‌گيرد كه اخيراً يك جنگنده روسي به دست ارتش تركيه در سوريه ‏‏سرنگون شده است. ‏ ارتش روسيه غالباً حملات موشكي كروز خود عليه داعش در سوريه را از درياي خزر انجام مي‌دهد كه اين امر ‏‏مستلزم آن است كه موشك‌هاي شليك شده از حريم هوايي ايران و شمال عراق عبور كنند تا به سوريه برسند. ‏ منابع سوئدي نيز اعلام كردند كه اين كشور تمامي پروازهاي خود را به شمال عراق به دليل افزايش فعاليت ‏‏نظامي در اين منطقه به حالت تعليق درآورده است. ‏ هفته گذشته عراق حريم هوايي در شمال اين كشور را به مدت 48 ساعت به دليل افزايش فعاليت نظامي روسيه ‏‏در سوريه بسته بود. ‏

   

بعد از اظهارات اخير وزير امور خارجه فرانسه مبني بر امكان همكاري با ارتش سوريه در مبارزه با داعش، ‏دولت آلمان نيز از همكاري با دولت سوريه و البته نه شخص بشار اسد در اين راستا حمايت كرد. يك سخنگوي دولت آلمان روز جمعه به خبرگزاري آلمان گفت: يك توافق و اجماع بين شركا وجود دارد كه ‏ساختارهاي دولتي در سوريه بايد حفظ شوند و ارتش سوريه نيز از جمله اين ساختارهاست. وي افزود: اگر رژيم سوريه و اپوزيسيون درباره آينده اين كشور به توافق برسند آنها مي‌توانند مشتركاً ‏قدرتمندانه‌تر با تروريسم داعش مقابله كنند. مسئله آينده بشار اسد از اين روند جداست. وي نمي‌تواند بخشي از ‏راه حل دائمي سوريه باشد. ‏ در همين حال يك روزنامه امريكايي مدعي شد كه دولت اوباما از تركيه خواسته هزاران سرباز ديگر را به مرز سوريه اعزام ‏كند تا خط مرزي تقريباً 100 كيلومتري در اطراف و بين شهرهاي مرزي ‏جربلوس و چوپان‌بي را كه مقامات امريكايي مي‌گويند براي ورود و خروج شبه‌نظامي‌ها از ‏منطقه جنگي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، مسدود سازد. ‏ روزنامه وال‌استريت‌ژورنال در اين گزارش مي‌گويد: هنوز مشخص نيست تركيه چه پاسخي به اين درخواست داده ‏است. مقامات تركيه اعلام كرده‌اند كه موافق كنترل‌هاي بيشتر مرزها و در حال اجراي برخي تمهيدات هستند. ‏آنها مي‌گويند: ارقام مدنظر پنتاگون مبالغه‌آميز است اما خود ترك‌ها تاكنون رقمي را اعلام نكرده‌اند. ‏ پيش از حملات پاريس، مقامات تركيه اغلب درخواست‌هاي دولت امريكا را براي اعزام نيروي بيشتر با اين ‏استدلال كه طولاني بودن مرز بستن كامل آن را - صرف‌نظر از تعداد سربازان - ناممكن مي‌سازد، رد كرده‌اند. ‏ در چنين شرايطي يك ژنرال بازنشسته ارتش امريكا تأكيد كرد: تركيه در درگيري‌هاي سوريه به دنبال منافع خود ‏است و با ناتو و ساير نيروها در منطقه همكاري نمي‌كند. ‏ ‏«پل واليلي» ژنرال بازنشسته ارتش امريكا در مصاحبه با شبكه راشاتودي تصريح كرد: سرنگون كردن هواپيماي جنگنده روسي، ارتباطي با حفاظت از مرزهاي ملي تركيه ‏نداشته است. اين اقدام با اين هدف انجام شده است تا به روسيه نشان دهد، تركيه قدرت مسلط و برتر در منطقه ‏است، رئيس جمهور تركيه رجب طيب اردوغان نيز در اين منازعه نقش داشته است. اين نخستين حادثه از اين ‏نمونه نبوده است: چند سال پيش نيز تركيه يك فروند جنگنده سوري را سرنگون كرده بود. ‏ واليلي اظهار داشت: ناتو بايد حادثه سرنگون كردن سوخو 24 را يك پرچم قرمز ارزيابي و تلقي كند. تركيه به صورت ‏يكجانبه تصميم به سرنگوني هواپيماي روسي گرفته و نشان داده است تمايلي براي جلب موافقت ناتو براي ‏اقدامات خود ندارد. 

به باور برخي از كارشناسان اگرچه ممكن است واگرايي‏هايي تاكتيكي ميان مواضع غربي و تركيه در چارچوب ناتو متصور شد اما با توجه با سابقه ديرينه خدمات تركيه به ناتو و اينكه اقدامات اساسي نظامي معمولاً از پيش تعيين شده و برنامه ريزي شده هستند، به نظر مي‏رسد صحبت از اين اختلاف بيشتر جنبه عمليات رواني براي تعديل پاسخ‌هاي روسيه به ناتو داشته باشد.