سرنگونی «سوخو 24»؛ آزمونی سخت برای ترکیه

به گزارش پایگاه 598، «مصطفی حسینی‌ پور» کار‌شناس ارشد روابط بین‌الملل در یادداشتی اختصاصی به مسائل اخیر منطقه از جمله روابط بین آنکارا و مسکو پس از سرنگون شدن سوخو24 روسیه اشاره کرده است.

در این یادداشت آمده است: هر روز که می‌گذرد و هر اظهار نظری که از سوی مقامات ترک می‌شود، این ذهنیت را بیشتر آشکار می‌کند که ساقط کردن جنگنده روس در سوم آذرماه (24 نوامبر) تصادفی نبوده است.

حتی اگر در نظر بگیریم که یک تصادف بوده و یا حداقل از سوی بخشی از سیستم حکومتی آن کشور که سیاستی جدا را پیگیری می‌کنند طراحی و اجرا شده، باز نوع سخنان و واکنش مقامات ارشد این کشور در پاسخ به درخواست مقامات روس برای عذرخواهی و یا ارائه توضیحات قانع کننده، نشان از آن دارد که طرف ترک بر درست بودن سرنگونی هواپیما اصرار دارد. چیزی که اگر ابتدا هم غیرعمد فرض می‌شد، اکنون صورتی شبه عمد گرفته است.

در تازه ترین این موضع گیریها «رجب طیب اردوغان» در سخنرانی خود بر عدم عذرخواهی از روسیه تاکید نمود.

وی همچنین در مصاحبه با تلویزیون فرانس 24 گفت: جنگنده روسی در فضای ترکیه بوده و چندین بار مورد اخطار قرار گرفته است.

«احمد داوود اوغلو» نخست وزیر این کشور هم در نامه‌ای به روزنامه انگلیسی تایمز نوشت: کشورش برای کاهش تنش با روسیه و متحدین خود همکاری خواهد کرد.

وی گفت: این حادثه علیه هیچ کشوری نبوده و نیست و اضافه کرد که این امر دفاع ترکیه از تمامیت ارضی خود بوده و این مسئله نباید هدف مشترک کشورها برای شکست داعش را مورد خدشه قرار دهد.

حال با این مواضع به نظر می‌رسد که ترکیه باید 2 عمل انجام دهد؛ نخست آنکه ثابت کند که جنگنده روس حریم هوایی اش را نقض کرده و حمله به آن عملی دفاعی بوده و دوم آنکه به طرف روس و افکار عمومی بقبولاند که جز دفاع از تمامیت ارضی خود (آنطور که ادعا می‌کند) نیت دیگری از این اقدام نداشته است.

در اثبات وقوع تجاوز فعلا 2 طرف بر موضوع خود مبنی بر ورود به حریم هوایی و عدم ورود، تاکید می‌کنند، موضوعی که تاکنون مشخص نشده ولی می‌تواند از طریق یک کمیته حقیقت یاب بین المللی مورد راست آزمایی قرار گیرد و رای این کمیته حقیقت یاب مشخص کننده نوع عمل 2 کشور خواهد بود.

چنانچه اشتباهی در سرنگون کردن هواپیما رخ داده باشد دولت خاطی ضمن عذرخواهی نسبت به جبران عمل خود اقدام خواهد کرد. حتی چنانچه روابط از سطحی از اهمیت و حسن همجواری برخوردار باشد طرف ذیحق می تواند با توجه به این اهمیت با اتخاذ مواضعی منعطف‌تر نسبت به کاهش تنش اقدام کند.

اما تاکنون و با توجه به عدم تشکیل چنین کمیته‌ای و همچنین مواضع سخت مقامات ترک، این تنش فروکش نکرده و این رویه این سئوال را در ذهن مطرح می‌کند که اگر در این میان هدف خاصی دنبال نمی شده و حقیقتا ترکیه به دنبال کاهش تنش با روسیه است، چرا پیشنهادی برای تشکیل کمیته حقیقت یاب از طرف آنها ارائه نشده و یا دست کم از وقوع آن ابراز تاسف نکرده‌اند. موضعی که می‌تواند کمی فضای متشنج کنونی را آرام کند.

هم‌زمان مقامات کشورهای مختلف از جمله جمهوری اسلامی ایران از دو طرف خواسته اند که با توجه به حسن همجواری و به عنوان 2 همسایه از بالا گرفتن تنش جلوگیری نمایند، درخواستی بسیار منطقی و برای مدیریت بهتر بحران. چرا که از دید خیرخواهان، تنها جبهه پیروز در این مناقشه، گروه‌های تروریستی از جمله داعش خواهد بود.

به نظر می‌رسد دولت اردوغان در آزمون سختی گرفتار آمده است. آزمونی که نشان خواهد داد که وی چقدر در مبارزه با گروه‌های تروریستی در عراق و سوریه جدی است؟ در اینجا سخن از حق و ناحق بودن حکومت «بشاراسد» و یا گروه‌های مخالف وی در سوریه و یا گروه‌های دیگر در عراق نیست بلکه سخن از تلاش جمعی برای نابودی توحش است که آرامش و امنیت منطقه و مردم آن را هدف گرفته است.

اگر 2 طرف علیه داعش و گروههای تروریستی موافق هستند چرا باید چنین مسئله ای به اینجا ختم شود؟ شاید برخی با دیدن حضور روسیه در سوریه و عملیات نظامی گسترده آن بر ضد گروه‌های تروریستی و احساس خطری که از تضعیف و نابودی این گروه‌ها داشته‌اند در نظر دارند با سرنگونی این هواپیما پای ناتو را به این کشاکش منطقه‌ای باز کنند و از نتایج آن برای تقویت دستاوردهای میدانی و به تبع آن چانه زنی سیاسی خود را بالا ببرند.

ولی آنچه بدیهی است اینکه عملکرد گروه‌های تروریستی مانند داعش چنان با اصول و ارزش‌های بدیهی و اولیه بشری و جامعه بین‌المللی تناقض دارد که نه سازمان پیمان آتلانتیک شمالی و نه هیچ کس دیگری بر روی این اسب بازنده شرط بندی نمی‌کند.

لذا به نظر می‌رسد هر کشوری که در منطقه بدنبال آرامش و رفع خطر تروریسم افسارگسیخته رشد یافته در آن است می‌بایست به دور از اقدامات نمایشی و اعمال استانداردهای دوگانه، بصورتی هماهنگ، مبارزه‌ای واقعی را علیه آن آغاز کنند.

آنچه اولویت نخست منطقه است، ریشه‌کنی تروریسم و خشونت رو به گسترش و بازگشت ثبات است، سپس تسهیم سیاسی. اولویتی که همه قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه ای باید تعهد خود را بدان نشان دهند.