چه طور اسم ناجورمان را عوض کنیم؟

جام جم نوشت:یک زن اسمش «گیلاس» است و یک مرد نامش «تریاک». آن دیگری خجالت می‌کشد بگوید اسمش «انگور» است و آن دیگری عرق شرم می‌ریزد که بگوید «بزعلی» است، اما اینها چه بخواهند و چه نخواهند اسم شناسنامه‌ای‌شان اروپا، بوشهر، روزعلی، اذان، فوری، شب‌چراغ، پشه، تیله گرگ، سوخته، فقیر و کلاغ است. اگر بشود با اسم‌های نامتعارف کنار آمد، ولی با اسم فامیل‌های عجیب و غریب هرگز نمی‌شود؛ آخر او چطور بگوید که «علاف» هستم یا «گوشه» یا «سنگ» یا «ماه گرفته»؟
ولی بعضی از مردم این اسم و فامیل‌ها را دارند و به نسل بعدی‌شان هم ارث می‌دهند، هرچند که خیلی‌ها عطای نام خانوادگی‌شان که حلقه اتصال با طایفه‌شان است را به لقای آن می‌بخشند و نام فامیلی جدید برای خود انتخاب می‌کنند درست مثل کسانی که می‌کوشند هرچه زودتر از زیر فشار اسم‌های آزاردهنده‌شان خلاص شوند.
در صفحات نیازمندی‌های روزنامه‌ها حتی روی در و دیوارهای نزدیک به بعضی از مجتمع‌های قضایی می‌توان شماره تلفن‌هایی را پیدا کرد که متقاضیان تغییر اسم و فامیلی را به سمت خودشان می‌کشند، همان‌هایی که به مشتریان قول می‌دهند در ازای پولی که به عنوان حق‌الزحمه می‌گیرند در سریع‌ترین زمان ممکن شناسنامه جدید و هویت تازه‌شان را به آنان تحویل دهند. البته مراجعه به این دلالان بیش از آن که سود داشته باشد، به ضرر مشتریان تمام می‌شود، چون این افراد می‌توانند با هزینه‌های کمتر و از راه‌های کاملا قانونی تغییرات مورد نظر را در شناسنامه‌شان لحاظ کنند.

تغییر نام خانوادگی و هیات حل اختلاف

هر نوزادی که متولد می‌شود نام خانوادگی پدری‌اش را به ارث می‌برد و تا زمانی که به 18 سال تمام نرسیده، باید در برابر آن تمکین کند، اما تغییر نام خانوادگی حق تک‌تک افراد است و زمانی که به سن قانونی برسند، می‌توانند نام فامیل جدیدی برای خود انتخاب کنند. این در حالی است که زنان نیز می‌توانند از نام‌خانوادگی‌ شوهرانشان استفاده کنند، اما در صورتی که رابطه زناشویی‌شان به طلاق ختم شود ادامه استفاده از نام شوهر منوط به کسب اجازه از اوست. هرگونه تغییر در اطلاعات شناسنامه‌ای چه از نوع تغییر نام و نام خانوادگی باشد و چه از جنس تغییر تاریخ تولد باید در «هیات حل اختلاف» ادارات ثبت احوال مطرح و رسیدگی شود.
طبق قانون، هیات‌های حل اختلاف می‌توانند درباره تصحیح اشتباهات مندرج در دفاتر ثبت کل، ابطال اسناد و شناسنامه‌هایی که غیر ایرانی‌ها از آنها استفاده می‌کنند، رفع اشتباهات ناشی از ثبت وقایع حین نوشتن، ابطال اسناد مکرر (وقتی برای یک نفر چند شناسنامه صادر می‌شود)‌ موهوم و تصحیح اشتباه در ثبت جنسیت صاحب سند، تغییر نام‌های ممنوع (مانند اسامی زاید، غیرضروری و غیرشرعی مثل پسوندهای دوله و سلطنه یا اسامی مثل شمر، یزید و ...) و حذف کلمات زاید و غیرضروری یا کلماتی که بر اثر اشتباه در نگارش به وجود آمده، رای صادر کنند. البته مطابق قانون اگر شناسنامه فردی در خارج از کشور صادر شود یا فردی که شناسنامه‌اش در ایران صادر شده اما حالا مقیم خارج از کشور است دعاوی‌اش در دادگاه عمومی تهران رسیدگی خواهد شد.
در تغییر نام خانوادگی باید به یک موضوع توجه داشت و آن این که برای انتخاب نام خانوادگی حق تقدم با افرادی است که نامشان در دفاتر مخصوص نام خانوادگی اداره ثبت‌احوال درج شده باشد. در این صورت کسانی که قصد تغییر نام خانوادگی‌شان را دارند نمی‌‌توانند دقیقا از همان عنوان استفاده کنند مگر این که در آن تغییراتی بدهند یا اجازه استفاده از نام خانوادگی ثبت شده را از صاحبان اصلی آن بگیرند.

قدم به قدم تا تغییر نام

آنهایی که به اسم کوچکشان اعتراض دارند بعد از رسیدن به سن قانونی می‌‌توانند اسم دلخواهشان را انتخاب کنند به شرطی که این اسم جدید موجب هتک حرمت مقدسات نشود و جزو القاب و عناوین زننده و مستهجن نباشد. کسی که قصد تغییر اسم کوچکش را دارد حتما سر و کارش به شورای عالی ثبت احوال خواهد افتاد، چون این شورا مسوول مستقیم تشخیص اسامی ممنوع است.

پس کسی که قصد تغییر اسمش را دارد، باید در گام نخست اسم دلخواه خود را که مورد تایید نیز باشد انتخاب کند و پس از آن درخواست خود را در قالب «فرم درخواست نام کوچک» به دادگاه محل اقامتش یا بخش صادرکننده سند سجلی ارائه دهد. هزینه انجام این کار نیز مانند هزینه دعاوی، غیرمالی است.

تغییر تاریخ تولد و مرجع صلاحیت‌دار

این روزها دیگر کمتر اتفاق می‌افتد که نوزادی متولد شود و والدینش تاریخ ولادتش را با تفاوت فاحش در شناسنامه ثبت کنند. حالا دیگر پدرها و در صورت نبود آنها، مادرها موظفند در مدت 15 روز ولادت فرزندشان را در ادارات ثبت احوال ثبت کنند.
در واقع تازه متولد شده‌ها دیگر کمتر دغدغه تغییر تاریخ تولد پیدا می‌کنند و کلنجار رفتن با اعداد و ارقام مندرج در شناسنامه کار یک نسل قبل‌ترهاست. البته تغییر تاریخ تولد مثل تغییر نام کوچک و بزرگ براحتی صورت نمی‌گیرد، چون این کار ریزه‌کاری‌های قانونی بسیاری دارد که باعث می‌شود برخی متقاضیان به خواسته‌شان نرسند. طبق قانون اگر فرد متقاضی مدعی شود که اختلاف سن واقعی او با سن مندرج در شناسنامه‌اش بیشتر از 5 سال است باید به کمیسیون «تشخیص سن» که در فرمانداری شهرستان محل صدور مستقر است مراجعه کند.
هر فرد صاحب شناسنامه البته تنها یکبار در طول عمرش می‌تواند سن مندرج در شناسنامه‌اش را تغییر دهد که این تغییر نیز می‌تواند در جهت افزایش یا کاهش سن آن هم فقط با 5 سال اختلاف باشد. در این میان عده‌ای هستند که مدعی‌اند سن واقعی‌شان با سن شناسنامه‌ای‌شان کمتر از 5‌سال باهم اختلاف دارد که این افراد دیگر نیازی به مراجعه به کمیسیون تشخیص سن ندارند، چون مرجع صلاحیت‌دار برای رسیدگی به دعوی آنها، دادگستری است.