آیا رئیس جمهور زود قضاوت کرده است؟

به گزارش پایگاه 598، نامه ۲۹ مهرماه رهبر انقلاب به رئیس جمهور که مؤید تأیید مشروط برجام بود، حاوی فرازها و سرفصل های گوناگونی است که می تواند هر کدام دستمایه یک مقاله تفصیلی باشد. اما موضوع اصلی این نوشتار تأملی است بر تأکید معظم له پیرامون لزوم اعلام صریح برداشته شدن تحریم ها از سوی غرب و همچنین پاسخ رئیس جمهور در این باره. رهبر انقلاب در بخشی از نامه خود تاکید کرده اند: «از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریمهای ظالمانه اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرایی شدن آن در برجام به بعد از اقدامهای ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلّف طرفهای مقابل، تدارک شود، که از جمله آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتّحادیه اروپا مبنی بر لغو تحریمها است. در اعلام اتّحادیه اروپا و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریمها به کلّی برداشته شده است.» همان شب سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه کشورمان به گفت و گوی ویژه خبری رفت تا پاسخگوی سوالات درباره نامه رهبری باشد. عراقچی در بخشی از سخنانش با اشاره به فراز گفته شده از نامه رهبری و همچنین دستورات و بیانیه های آمریکا و اروپا در روز ۲۶ مهر ماه، تصریح کرد: «تا اینجا ظواهر امر نشان می دهد که اتحادیه اروپا و آمریکا به تعهدات خود عمل کرده اند. حقوقدانان ما در حال بررسی این موضوع هستند که آیا این امر [انجام تعهدات طرف مقابل] اتفاق افتاده است یا خیر ضمن اینکه در حال مطالعه حقوقی دستور رئیس جمهور آمریکا هستیم تا مطمئن شویم خواسته ای که داشتیم صورت گرفته باشد.»

از سویی دیگر پنج شنبه گذشته رئیس جمهور در بخشی از پاسخش به نامه رهبر انقلاب نوشت: «ساختار تحریم‌ها… از هم پاشید. در تاریخ ۲۶ مهرماه ۱۳۹۴ یعنی روز تصویب، رئیس جمهور آمریکا و شورای وزیران اتحادیه اروپا به‌صورت کتبی و رسمی برچیده شدن تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی ظالمانه و غیرقانونی خود را در چارچوب تعهداتشان در برجام اعلام نموده و آن‌را به‌عنوان سند قانونی در روزنامه‌های رسمی خود منتشر کردند.» اکنون با مرور  نامه رئیس جمهور، مخصوصاً قاطعیت لحن وی مبنی بر این که بیانیه های هفته گذشته آمریکا و اروپا رسماً «برچیده شدن» تحریم ها علیه ایران را اعلام می کنند در حالی است که آقای عراقچی تصریح کرده است هیئتی از حقوقدانان در وزارت خارجه در حال بررسی بیانیه های آمریکا و اروپا هستند تا ببینند این اعلامیه ها با تعهدات آنها منطبق است یا خیر.

البته درباره نتیجه بررسی این هیئت هنوز خبری منتشر نشده است اما نکته مهم تر آن جاست که براساس پیام رهبر انقلاب باید یک «هیئت رصد» با مصوبه شورای عالی امنیت ملی برای اجرای برجام تشکیل شود تا بر روند پیشرفت کار و نیز انجام تعهدات توسط طرف مقابل نظارت دقیق و هوشمندانه داشته باشد. سوال این است که وقتی هنوز این هیئت تشکیل نشده و عملا نظارتی هم در انجام تعهدات طرف مقابل نداشته  آیا تضمینی که رئیس جمهور محترم در نامه خود برای برچیده شدن تحریم ها داده است، عجولانه نیست؟ و این که جایگاه هیئتی که رهبری تأکید کردند برای نظارت بر اجرای برجام تشکیل شود در این مرحله کجاست؟ همه ما می دانیم که برجام بر بی اعتمادی طرفین به یکدیگر نوشته شده است. آیا اگر آمریکایی ها که سابقه نقض عهدشان وجود دارد بر فرض محال در این مرحله به صورت کامل به وظیفه شان عمل نکرده باشند و بعدا این موضوع مشخص شود، آن گاه قضاوت قطعی رئیس جمهور در مورد انجام اولین تعهد طرف غربی، بعداً در مجامع حقوقی سندی علیه خود ما نخواهد بود؟ به نظر می رسد باید در اجرای برجام با احتیاط پیش رفت و مراقب رفتار طرف مقابل بود. در این مسیر تشکیل هیئتی که رهبر انقلاب در پیام خود دستور ایجادش را داده اند بسیار ضروری به نظر می رسد.

امید ادیب

رصد