نامه رهبرمعظم انقلاب درباره‌ی الزامات اجرای برجام کدام حفره‌های خطرناک توافق هسته‌ای را تحت پوشش قرار داد؟/ متن برجامی که دولت یازدهم موظف به اجرای آن است

به گزارش سرویس سیاسی پایگاه 598، یکی از انتقادات اساسی و دلسوزانه ی منتقدین نسبت به عملکرد تیم مذاکره کننده ی هسته ای، عدم توجه آنان به خطوط قرمز ترسیم شده توسط مقام معظم رهبری با تسامح و ساده انگاری در طول مذاکرات بود. اعضای تیم مذاکره در مواردی نه تنها به رد شدن از خطوط قرمز اکتفا نکردند بلکه با فرافکنی وانمود کردند که هیچ امتیاز مهمی به طرف مقابل داده نشده است!

رهبر انقلاب در گام بعدی بر لزوم گذشتن برجام از مجرای قانونی و بررسی دقیق آن توسط مجلس تاکید کردند. اما این مسیر نیز کمبودها و خلأهای متن برجام را پر نکرده و طرح مجلس ظرف مدت بیست دقیقه به تصویب رسید! مجلس نیز نه تنها به تصویب بیست دقیقه ای اکتفا نکرد، بلکه رئیس مجلس در سخانی مدعی شد که برجام از پیش و در سطح کلان نظام پذیرفته شده بوده و بنابراین نیازی به صرف زمان بیشتر نبود!!

اما نامه ی دیروز (چهارشنبه، 29 مهر) آیت الله خامنه ای دامت برکاته خطاب به رئیس جمهور در رابطه با الزامات اجرایی شدن برجام بر حفره هایی انگشت گذاشت که به نظر میرسید تیم مذاکره کننده و مجلس تمایل چندانی به توجه به اهمیت آنها نداشتند! فرامین رهبر معظم انقلاب در این نامه که البته با تایید و تاکید بر مصوبه ی مجلس و شورای عالی امنیت ملی همراه بود دولت را موظف می سازد تا هیچ اقدامی را پیش از اخذ ضمانت های لازم از طرف مقابل انجام ندهد.

*         ایشان در مقدمه نامه ی خود پس از تشکر از تیم های مذاکره کننده مخصوصا تیم اخیر و بقیه ی دست اندر کاران، بر ادعاهای برخی حامیان توافق که منتقدین را با برچسب افراطی و کاسب تحریم و ... مورد توهین قرار می دادند خط بطلان کشیده و از آنان با عنوان ”منتقدانی که با ریزبینیِ قابل تحسین، نقاط ضعف آن [برجام] را به همه‌ی ما یادآور شدند" تشکر نمودند.

*        بخش دیگری از مقدمه با تاکید بر خصومت امریکا در قبال ایران و عدم احتمال تغییر موضع این کشور در آینده، صراحتا اعلام می دارد طرف امریکایی نه با نیّت حل‌وفصل عادلانه، که با غرض پیشبرد هدفهای خصمانه‌ی خود درباره‌ی جمهوری اسلامی وارد مذاکرات شده است. بنابراین و با توجه به رفتار فریبکارانه ی امریکا، برجام دارای نقاط ابهام و ضعفهای ساختاری و موارد متعدّدی است که در صورت فقدان مراقبت دقیق و لحظه‌به‌لحظه،‌ میتواند به خسارتهای بزرگی برای حال و آینده‌ی کشور منتهی شود. این تاکید، به دلیل عدم جدی انگاشتن خطراتی بود که موافقین برجام تمایلی به پذیرش آنها نداشتند به طوری که رئیس دولت عنوان کرد در مذاکرات هیچ امتیاز مهمی ندادیم!! +

*         ایشان اگرچه (و مانند گذشته) از زحمات تیم مذاکره کننده تشکر نمودند اما تاکیدشان بر نکاتی که در ادامه به بررسی آنان خواهیم پرداخت نشان می دهد که نه مصوبه ی مجلس و نه مصوبه ی شورای عالی امنیت ملی رضایت خاطر ایشان را به طور کامل جلب نکرده اند.

1. دولت امریکا با وجود پذیرش رفع تحریم ها در متن برجام، بارها از باقی ماندن ساختار تحریم ها سخن گفته است. این موضوع با در نظر گرفتن سابقه ی سیاه بد عهدی‌های شیطان بزرگ در معاهدات خود و همچنین عدم شفافیت متن برجام در خصوص اخذ تضمین های لازم برای اعتماد ایران به اجرای تعهدات طرف مقابل باعث شده تا رهبر معظم انقلاب اسلامی در اولین فرمان خود دولت را موظف نمایند تا پیش از اعلام کتبی رئیس جمهور امریکا و اتحادیه ی اروپا مبنی بر لغو تحریم ها، اقدامی از جانب ایران صورت نگیرد. زیرا ایران پذیرفته است که لغو تحریم ها پس از اجرای تعهدات کشورمان صورت گیرد! قطعا این مسئله ریسک بزرگی در پی دارد زیرا اگر ضمانت لازم برای رفع تحریم ها از طرف مقابل گرفته نشود، کسی بازنده ی ماجرا خواهد بود که گام اول را برداشته است.

در متن برجام هیچ کجا به بیان جزئیات ضمانت‌های لازم توسط طرف غربی اشاره ای نشده است به طوری‌ که با مطالعه ی متن توافق، خواننده به این نتیجه می رسد که فقط ایران غیرقابل اعتماد است و غرب هر ضمانتی بدهد کافی است! در بند 27 برجام آمده است: گروه 5+1به منظور تضمین وضوح و کارآمدي در ارتباط با لغو تحریم ها وفق این برجام، اقدامات قانونی و آئین نامه هاي اجرایی کافی را اتخاذ خواهند کرد. اتحادیه اروپایی و دولتهاي عضو و همچنین ایالات متحده دستورالعمل هاي مرتبط را صادر خواهند نمود و در خصوص جزئیات تحریم ها یا اقدامات محدودیت سازي که به موجب این برجام لغو شده اند، بیانیه هایی را که در دسترس عموم باشد، منتشر خواهند کرد اتحادیه اروپایی و دولت هاي عضو و ایالات متحده متعهد هستند که در خصوص محتواي این دستورالعمل ها و بیانیه ها با ایران به صورت منظم و در زمان مقتضی مشورت نمایند.

در این بند اگرچه به ارائه ضمانت‌هایی اشاره شده است اما باز هم ابهاماتی نظیر زمان ارائه آنان و اینکه چه کسی محتوای آنان را تایید می کند سخنی به میان نیامده است. ممکن است بیانیه ای که از نظر طرف غربی ضمانتی قوی قلمداد می گردد از نظر حقوقی برای آنان الزام آور نباشد. تیم مذاکره کننده می توانست با پافشاری خود در طول مذاکرات تضمین هایی را از طرف مقابل بگیرد که با توجه به آنها، سابقه ی بد عهدی های غرب جبران شود. اما عدم حصول چنین نتیجه ای، احتمال سوء استفاده ی طرف مقابل را بالا برد. بدین ترتیب رهبر معظم انقلاب خود به بیان دقیق آن بپردازند.

2. در متن برجام هیچ سخنی از لغو تحریم های ناشی از حقوق بشر به میان نیامده است؛ همچنین هیچ کجا بیان نشده که امریکا و اتحادیه اروپا و سازمان ملل تحریمهای جدید بر مبنای بهانه های واهی نظیر نقض حقوق بشر اعمال نخواهند کرد. در همین حال طرف امریکایی بارها در سطوح عالی دولتی خود ایران را تهدید نموده است که در نظر دارد تحریمهای لغو شده را در قالب تحریم های حقوق بشری باز گرداند. به همین منظور رهبر معظم انقلاب اسلامی، تیم اجرایی توافق را موظف نمودند هرگوهه تحریم حتی در غیر قالب هسته ای در طول هشت سال اجرای تعهدات ایران را به منزله ی نقض برجام تلقی نموده و بلافاصله تمامی اقدامات انجام شده را متوقف و جبران نمایند.

3. آژانس تا 15 دسامبر سال میلادی جاری (کمتر از دو ماه دیگر) فرصت دارد گزارشی خود مبنی بر حل و فصل مسائل مربوط به ابعاد نظامی برنامه هسته ای ایران موسوم به پی ام دی را اعلام نماید. نکته ای که حساسیت ها درباره ی اهمیت گزارش آژانس را بالا برده بود این است که نتیجه ی تحقیقات آژانس می بایست زمینه را برای اجرای توافق فراهم نماید. اما این در حالی است که روز اجرا، دو ماه قبل از ارائه گزارش رقم خورده است! روز اجرا چهار روز پیش یعنی 18 اکتبر (یکشنبه، 26 مهر) بود. حال اگر آژانس به هر دلیلی عدم ارتباط برنامه هسته ای ایران با فعالیت های نظامی اش را تایید ننماید، باز هم ایران موظف خواهد بود تعهدات خود را اجرا کند زیرا برجام را تصویب نموده و در تاریخ 26 مهر لزوم اجرایی شدن آن را تایید کرده است. بدین ترتیب رهبر انقلاب مقرر فرمودند ایران تا پیش از اعلام آژانس مبنی بر خاتمه ی پرونده ی PMD، بندهای 4 و 5 برجام را اجرایی ننماید.

4. ایشان در بند چهارم نامه ی خود تاکید نمودند اقدام در مورد نوسازی کارخانه‌ی اراک با حفظ هویّت سنگین آن، تنها در صورتی آغاز خواهد شد که قرارداد قطعی و مطمئن درباره‌ی طرح جایگزین و تضمین کافی برای اجرای آن منعقد شده باشد. دیشب (چهارشنبه) آقای عراقچی در برنامه زنده ی گفتگوی ویژه خبری اعلام نمود که توافق های لازم با کشورهای 5+1 و برخی دیگر از کشورها در این خصوص انجام شده و نمایندگان کشورهای مورد اشاره، طرح را برای بررسی به کشورهای متبوع خود برده اند، اما به نظر می رسد درباره ی ضمانت های اجرایی این طرح تا کنون تمهید خاصی اندیشیده نشده است. دولت موظف است زمانی طرح را آغاز کند که مطمئن باشد هیچکدام از طرفین مقابل از تعهدات خود تخلف نخواهند کرد زیرا در صورت تخلف آنان و با توجه به تغییراتی که در رآکتور اراک داده خواهد شد بازنده ی قطعی ایران خواهد بود.

5. در برجام ذیل عنوان ذخایر اورانیوم غنی شده در بند 57 و 58 تصثریح شده که ایران یا می تواند ذخایر اورانیوم خود را تا سطح طبیعی رقیق کند و یا به خریداران در بازارهای بین المللی بفروشد. اما درباره ی اینکه این فروش (و یا به قول آقای ظریف، تبادل آن با کیک زرد و ...) یکباره باشد یا تدریجی سخنی به میان نیامده است که این هم یکی دیگر از نکات مبهم برجام است. طبق فرمان رهبر انقلاب تحت بند پنجم نامه ی خود به رئیس جمهور، ایران به هیچ عنوان نباید زیر بار خروج یکباره ی ذخایر خود از کشور باشد. همچنین، ضمانت های لازم –که فقدان آنها در برجام به راحتی به چشم می خورد- نیز باید قبل از معامله ی مذکور اتخاذ گردند.

6. ایشان در بند ششم نامه ی خویش فرموده اند: مطابق مصوّبه‌ی مجلس،‌ طرح و تمهیدات لازم برای توسعه‌ی میان‌مدّت صنعت انرژی اتمی که شامل روش پیشرفت در مقاطع مختلف از هم‌اکنون تا پانزده سال و منتهی به ۱۹۰ هزار سو است،‌ تهیّه و با دقّت در شورای عالی امنیّت ملّی بررسی شود. این طرح باید هرگونه نگرانی ناشی از برخی مطالب در ضمائم برجام را برطرف کند. اما نظور از نگرانی های ناشی از برخی مطالب مندرج در ضمائم برجام چیست؟

به عنوان نمونه می توان به پیوست یک و بخش مربوط به رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک اشاره کرد. طبق چیزی که در برجام آمده، آب سنگین اضافی اراک صادر خواهد شد و انباشت آب سنگین در کشور نخواهد بود و بازفرآوری و پلوتونیوم نیز نخواهد داشت. تعهد عجیب ایران درباره ی سوخت اضافی و آب سنگین سایر رآکتور های آینده خود، نکته ی عجیب و ابهام آمیز در رابطه با این  مسئله است، یعنی ایران در آینده هر رآکتور آب سنگین دیگری نیز بسازد نمی تواند سوخت را برای آن انباشت کند و ناچار است باقی سوخت را صادر کند و تمام محدودیت های اعمال شده بر اراک را برای رآکتور های آینده هم اعمال نماید. نکته مهم دیگر که ضربه ای به رآکتور آب سنگین اراک است نیز در ضمیمه اول برجام آمده و آن کاهش توان راکتور اراک از ۴۰ مگاوات به ۲۰ مگاوات است که عملا با کاهش توان، کاربرد راکتور در تولید رادیو داروها و تولید برق نصف می شود.

7. با توجه به نگرانی های اشاره شده در خصوص موارد مندرج در ضمائم برجام که بیشتر ناشی از ابهامات آن است، ایران باید مطمئن باشد که می تواند پس از دوره ی هشت یا 15ساله ی اجرای تعهدات خود، به مقدار پیشرفتی که شایسه ی ملت ایران است دست یابد. این مسئله نیاز به یک برنامه ریزی دقیق و موشکافانه با توجه به تمامی احتمالات پیش رو است. از این رو ایشان سازمان انرژی اتمی را موظف نمودند تا نسبت به ارائه ی چنین برنامه ای تمهیدات لازم و مقتضی را فراهم نماید.

8. مقامات امریکایی بارها در سخنان خود مطالبی را عنوان کرده اند که ناشی از تفسیر یکسویه ی آنان از متن مذاکرات است. تفسیر پذیر بودن متن توافق که همواره یکی از نگرانی های بجای منتقدین بوده است توسط تیم مذاکره کننده نادیده و بی اهمیت انگاشته میشد. این در حالی است که اگر طرف مقابل بخواهد طبق تفسیر خود از برجام به تعهداتش عمل کند، اصولا امتیازی شامل حال ایران نخواهد شد. بدین ترتیب حضرت آیت الله خامنه ای تصریح نمودند که دولت به هیچ عنوان نباید تفسیر یک جانبه ی طرف مقابل را بپذیرد و همواره مرجع اصلی، متن برجام خواهد بود.

9. تشکیل یک هیئت قوی و خبره ی ایرانی برای پیگیری اجرای تعهدات طرف مقابل، یکی از کاستی های برجسته ی متن برجام بود که با تیزبینی رهبر معظم انقلاب، دولت موظف شد نسبت به این امر اقدامات لازم را انجام دهد. بنابراین در صورتی که طرف مقابل بخواهد به لطایف الحیل از زیر بار اجرای تعهدات خود به هر عنوانی فرار کند، افرادی خواهند بود که اوضاع را زیر ذره بین داشته و متوجه برنامه ریزی‌های رقیب باشند.