سرانجام پس از چندین سال افت و خیز در دیپلماسی هسته‌ای و در پی پیامد تصویب «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) از سوی ایران و شش قدرت جهانی، پارلمان‌ها در واشنگتن و سپس در تهران در روند به بار نشستن این میوه دیپلماسی فشرده چندجانبه، جنجال‌ها آفریدند.
به گزارش پایگاه 598، تحریم‌ها
و به ویژه تحریم‌های هسته‌ای که اقتصاد ایران را ظرف مدت زمان کوتاهی وارد
رکود تورمی کرد، منبع اصلی درآمد دولت ایران یعنی صادرات نفت را نشانه
رفته بود. خروج ایران از بازار نفت به معنای تن دادن به رقیبان بلامنازعی
بود که گویی منتظر این لحظه بودند.
نفت ایران بازار را ترک کرد و در گوشه رینگ ماند تا فساد مالی در بدنه اقتصاد دولتی و شبه دولتی کشور، روندی رو به رشد پیدا کرده و مادامی که برخی در پی مال‌اندوزی و خروج ثروت مردم از ایران بودند، همسایگان عربی، نفت و گاز را از میادین مشترک به خانه برده و تقسیم کنند.
اما اینک «برجام» به بار نشست تا شاید بار دیگر، اقتصاد ایران به روی مردم لبخند زند. گپ و گفتی کوتاه با کارشناسان این عرصه، اعم از استاد دانشگاه، بخش‌خصوصی و کارشناس ارشد مسایل نفت و انرژی، تاثیر «برجام» در این حوزه را برای ما روشن‌تر می‌کند.
دکتر مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس ارشد مسایل نفت و انرژی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی نظرتان درخصوص پیامد تصویب برجام بر حوزه نفت و انرژی چیست؟
همان‌طور که پیش از این نیز بارها گفتم، چنانچه ان‌شاءالله این مساله به خوشی ختم به خیر شود و به انجام نهایی برسد، اول از همه، مشکل و مانع بزرگی که تحریم‌ها ایجاد کرده بود، حذف می‌شود چون به خودی خود ثبات بیشتر بازار در کوتاه‌مدت می‌تواند نقش مثبت و ارزنده‌ای در این حوزه داشته باشد هرچند از منظر قیمتی، این شوک باعث می‌شود قیمت‌ها کمی روند نزولی پیدا کنند یعنی اگر طی این مدت، روند افزایشی به خود گرفته بود، با این اتفاق و بازگشت ایران به حالت قبل از تحریم، قیمت‌ها بار دیگر روند کاهشی به خود می‌گیرد.
در واقع چون بازار احساس می‌کند این مشکل به هر حال حل و اکنون دچار ثبات شده است، این مساله می‌تواند تاثیر کاهنده بر قیمت‌ها داشته باشد.
مساله دوم اینکه حتی اگر مثلا پس از یک ماه، کارها انجام و تحریم‌ها لغو شود، حضور شرکت‌های خارجی در ایران می‌تواند باعث افزایش تولید ایران شود که این امر به نوبه خود کاهش قیمت‌ها را دربر دارد. این در حالی است که از آن طرف، برداشته شدن تحریم‌ها هم با توجه به اینکه هر کشوری امکان افزایش تولید را دارد، ممکن است شرایط را به گونه‌ای رقم بزند که ایران بتواند بار دیگر بازار خود را به دست آورد و این امر به نوبه خود افزایش تولید و در نهایت کاهش قیمت را سبب خواهد شد.
موقعیت سیاسی ایران چگونه به این کشور کمک می‌کند؟
در نهایت چون موقعیت سیاسی ایران در منطقه تثبیت می‌شود، دیگر در گوشه رینگ قرار ندارد و از حاشیه به متن می‌آید، شاید عربستان و هم‌پیمانانش بالاخره مجبور شوند بیایند و با ایران مذاکره کنند و ایران هم در چارچوب اوپک بتواند اقدامات مثبتی انجام دهد و با تعدیل سهمیه کشورهای عضو، سقف تولید اوپک را پایین بیاورد. در این صورت و با این شرایط، ایران می‌تواند به قدرت سابق خود بازگردد و بازار خود را به دست آورد. این یعنی لبخند پیروزی اقتصادی مردم که نشات‌گرفته از «برجام» است.
ولی چنانچه هیچ اتفاق خاصی نیفتد و ما مساله افزایش و تثبیت تقاضا را در نظر نگیریم، تمام این موارد باعث می‌شود قیمت‌ها افت پیدا کند، هرچند از آن طرف، این امکان وجود دارد که صادرات نفت ایران افزایش پیدا کند و حتی با کاهش قیمت‌ها، درآمد صادرات نفت ایران افزایش یابد.
در نتیجه از یک طرف افزایش حجم صادرات را خواهیم داشت و از طرف دیگر بازده صادراتی خود را می‌توانیم وارد کشور کنیم یعنی دیگر لازم نیست پول آن را دور دنیا بگردانیم و به جای آن، جنس‌های بنجل چینی وارد کنیم.
در واقع پول را مستقیم وارد کشور می‌کنیم و...
بله دیگر مجبور نیستیم بالاجبار جنس‌های هندی یا چینی را که به آنها نیازی نداریم، خریداری کنیم.
پیش‌بینی شما نسبت به اجلاس آتی اوپک و رفتار عربستان در این زمینه با توجه به نتیجه برجام چیست؟
امیدواریم عربستان در این زمینه کمی عاقلانه‌تر رفتار کند چون ایران با توجه به توافقاتی که کرده و ان‌شاءالله شروع برنامه جامع اقدام مشترک که می‌تواند موقعیت ایران را مستحکم‌تر کند، بتواند از جایگاهی درخورتر و با قدرت بیشتر صحبت کند و حق خود را بگیرد.
دکتر حسن مرادی، استاد حقوق انرژی، دانشگاه تهران نظر شما درخصوص پیامد تصویب برجام و تاثیر آن بر صنعت نفت و پتروشیمی چیست؟
اولا باید این را بگویم که بحث «برجام» در عالی‌ترین سطوح کشوری با نظارت و هدایت مقام رهبری ادامه داشت و تنها مربوط به قوه مجریه می‌شد ولی از آنجا که برخی دلواپسان می‌خواستند این مساله در مجلس هم مطرح شود با وجود تایید شورای عالی امنیت ملی، این کار انجام شد هرچند از نظر من با توجه به ضیق وقت به نفع کشور نبود. به هر حال با وجود عدم لزوم ورود مجلس به این مساله، این کار انجام و نتیجه خوبی هم گرفته شد.
اکنون با تصویب «برجام»، امیدواریم راه هرچه زودتر برای برداشتن تحریم‌های ظالمانه باز شود تا بخش‌های اقتصادی بتوانند در زمان مقتضی، رشد کنند و شکوفا شوند زیرا بیش از این مصلحت نیست که کشور و نهادهای اقتصادی را معطل چنین برنامه تصویب‌شده و ارتباط خود را با بیگانگان، منوط به اجرای «برجام» کنیم. درخصوص تاثیر این تصویب بر صنعت پتروشیمی و صنعت نفت به طور کلی مهم‌ترین مشکل و مانع و رادعی که ما داشتیم، صدور این محصولات بود و صادرات ما به حداقل یک میلیون یا یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه رسیده که این خود مشکلات بسیاری را در نقدینگی کشور ایجاد کرده بود. با برداشته شدن این سد، امیدواریم بتوانیم سهم خود را در بازار جهانی استیفا کنیم و مجددا آن را به دست آوریم و مراوداتی که در بخش‌های مختلف بود؛ چه در ساخت پالایشگاه‌ها، چه در توسعه میادین، چه در فازهای پارس‌جنوبی، چه در فروش محصولات، چه کشورهای مختلف داشتیم، این قدم‌ها باعث شود این فضاها آرامش گیرد و بتواند روز‌به‌روز وضعیت بهتری پیدا کند تا اثر آن را در دیگر بخش‌های اقتصادی، ساری و جاری ببینیم.
پیش‌بینی‌تان نسبت به اجلاس آتی اوپک و رفتار عربستان در این زمینه با توجه به نتیجه برجام چیست؟
عربستان دیگر کاری نبود که در اوپک انجام ندهد. این کشور هم بر سهمیه کلی ۳۱- ۳۰ میلیون بشکه‌ای سازمان تاکید داشت و حاضر نشد سهم نهایی را کم کند و هم در مورد سهم خودش از سهمی که تعیین‌شده بود، فراتر رفته و اکنون بیش از سهمیه خود، تولید و صادر می‌کند. عربستان یکی از دلایل خود را رقابت با شیل‌اویل و شرکت‌های سرمایه‌گذار در این زمینه در داکوتای شمالی عنوان می‌کند که حتی با اینکه تولید این نوع نفت غیرمتعارف اکنون به مشکل برخورده و بسیاری از چاه‌های آن تعطیل شده است، باز هم سیاست خود را دنبال می‌کند، هرچند دیگر توجیهی برای افزایش سقف تولید ندارد.
صرفنظر از اینکه عربستان سعودی چه برنامه‌ای در این راستا در پیش دارد و چه مواضعی را انتخاب خواهد کرد، که می‌تواند به سود یا زیان اوپک باشد، ما باید مسیر خود را برویم و در استیفای حقوق و رسیدن به سهمیه‌های خود از هیچ تلاش و کوششی دریغ نکنیم.
حسن خسروجردی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی نظر شما درخصوص پیامد تصویب برجام و تاثیر آن بر صنعت نفت و پتروشیمی به ویژه ورود پررنگ‌تر بخش‌خصوصی به این حوزه چیست؟
تصویب «برجام» یک چیز است و انجام تعهدات، یک چیز دیگر. یا به تعهداتی که دادند، عمل می‌شود یا نمی‌شود. اگر تعهدات به انجام برسد و تحریم‌ها برداشته شود، مسلما وضعیت از این بهتر خواهد شد ولی یک نکته مهم را نباید فراموش کرد. در حال حاضر با توجه به شرایط کلی اقتصاد در دنیا، بازار کشش ندارد و نمی‌تواند پاسخگوی بیش از حد عرضه باشد. این امر به آن معنی است که وقتی تحریم‌ها برداشته شود، انتظار این است که شرکت‌های بزرگ وارد ایران و سپس به طور جدی وارد پروژه‌ها شوند و مسوولیت بپذیرند. به نظر من این اتفاق نمی‌افتد. البته ممکن است بیایند و قراردادهایی را هم ببندند که این، تقریبا به نوعی، مدیریت کردن صنعت نفت ماست! یعنی کاری کنند تا کسی نیاید که بتواند کاری را جلو بیندازد. به خاطر اینکه وضعیت عرضه و تولید در دنیا از مصرف بیشتر است.
منظور خود را واضح‌تر بیان می‌کنید؟
این شرکت‌ها هزینه‌های خود را در جاهای مختلف کرده‌اند و مصلحت نمی‌دانند بیایند آن سرمایه‌گذاری‌ها و هزینه‌ها را تخریب کنند در نتیجه انگیزه آمدن به کشور ما را ندارند. اگر هم بیایند صرفا به خاطر جلوگیری از ورود دیگران به پروژه‌هاست و با مدیریتی که می‌کنند، کار خاصی انجام نمی‌دهند. در نتیجه از نظر من، ما امکان اعتماد کردن را نداریم چون شرایط دنیا این جور است.
در حال حاضر دنیا به لحاظ اقتصادی با مشکلات و بحران‌های زیادی، دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. در کشورهای صنعتی، رکود بسیار عجیبی حکمفرماست. هم نفت و قیمت آن در حال حاضر، بازدهی زیادی برایشان ندارد و هم اینکه سرمایه‌گذاری‌هایی را که در جاهای دیگر کرده‌اند به خطر نمی‌اندازند. بنابراین به عقیده من باید تلاش کنیم از این فرصت به‌دست آمده و جو روانی ایجادشده مثبت، نهایت استفاده را برده و خود را درگیر ورود شرکت‌های بزرگ و صاحبنام نکنیم زیرا اقتصاد دنیا به طور کلی در رکود کامل است. حتی خروج ایران از تحریم‌ها نیز نمی‌تواند چندان برای این اقتصاد راکد، ساز همنوایی بزند. پس زمان استفاده از فرصت‌های کوتاه به دست آمده است تا شاید بتوانیم کمی خود را از این رکود بیرون بکشیم.
نفت ایران بازار را ترک کرد و در گوشه رینگ ماند تا فساد مالی در بدنه اقتصاد دولتی و شبه دولتی کشور، روندی رو به رشد پیدا کرده و مادامی که برخی در پی مال‌اندوزی و خروج ثروت مردم از ایران بودند، همسایگان عربی، نفت و گاز را از میادین مشترک به خانه برده و تقسیم کنند.
اما اینک «برجام» به بار نشست تا شاید بار دیگر، اقتصاد ایران به روی مردم لبخند زند. گپ و گفتی کوتاه با کارشناسان این عرصه، اعم از استاد دانشگاه، بخش‌خصوصی و کارشناس ارشد مسایل نفت و انرژی، تاثیر «برجام» در این حوزه را برای ما روشن‌تر می‌کند.
دکتر مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس ارشد مسایل نفت و انرژی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی نظرتان درخصوص پیامد تصویب برجام بر حوزه نفت و انرژی چیست؟
همان‌طور که پیش از این نیز بارها گفتم، چنانچه ان‌شاءالله این مساله به خوشی ختم به خیر شود و به انجام نهایی برسد، اول از همه، مشکل و مانع بزرگی که تحریم‌ها ایجاد کرده بود، حذف می‌شود چون به خودی خود ثبات بیشتر بازار در کوتاه‌مدت می‌تواند نقش مثبت و ارزنده‌ای در این حوزه داشته باشد هرچند از منظر قیمتی، این شوک باعث می‌شود قیمت‌ها کمی روند نزولی پیدا کنند یعنی اگر طی این مدت، روند افزایشی به خود گرفته بود، با این اتفاق و بازگشت ایران به حالت قبل از تحریم، قیمت‌ها بار دیگر روند کاهشی به خود می‌گیرد.
در واقع چون بازار احساس می‌کند این مشکل به هر حال حل و اکنون دچار ثبات شده است، این مساله می‌تواند تاثیر کاهنده بر قیمت‌ها داشته باشد.
مساله دوم اینکه حتی اگر مثلا پس از یک ماه، کارها انجام و تحریم‌ها لغو شود، حضور شرکت‌های خارجی در ایران می‌تواند باعث افزایش تولید ایران شود که این امر به نوبه خود کاهش قیمت‌ها را دربر دارد. این در حالی است که از آن طرف، برداشته شدن تحریم‌ها هم با توجه به اینکه هر کشوری امکان افزایش تولید را دارد، ممکن است شرایط را به گونه‌ای رقم بزند که ایران بتواند بار دیگر بازار خود را به دست آورد و این امر به نوبه خود افزایش تولید و در نهایت کاهش قیمت را سبب خواهد شد.
موقعیت سیاسی ایران چگونه به این کشور کمک می‌کند؟
در نهایت چون موقعیت سیاسی ایران در منطقه تثبیت می‌شود، دیگر در گوشه رینگ قرار ندارد و از حاشیه به متن می‌آید، شاید عربستان و هم‌پیمانانش بالاخره مجبور شوند بیایند و با ایران مذاکره کنند و ایران هم در چارچوب اوپک بتواند اقدامات مثبتی انجام دهد و با تعدیل سهمیه کشورهای عضو، سقف تولید اوپک را پایین بیاورد. در این صورت و با این شرایط، ایران می‌تواند به قدرت سابق خود بازگردد و بازار خود را به دست آورد. این یعنی لبخند پیروزی اقتصادی مردم که نشات‌گرفته از «برجام» است.
ولی چنانچه هیچ اتفاق خاصی نیفتد و ما مساله افزایش و تثبیت تقاضا را در نظر نگیریم، تمام این موارد باعث می‌شود قیمت‌ها افت پیدا کند، هرچند از آن طرف، این امکان وجود دارد که صادرات نفت ایران افزایش پیدا کند و حتی با کاهش قیمت‌ها، درآمد صادرات نفت ایران افزایش یابد.
در نتیجه از یک طرف افزایش حجم صادرات را خواهیم داشت و از طرف دیگر بازده صادراتی خود را می‌توانیم وارد کشور کنیم یعنی دیگر لازم نیست پول آن را دور دنیا بگردانیم و به جای آن، جنس‌های بنجل چینی وارد کنیم.
در واقع پول را مستقیم وارد کشور می‌کنیم و...
بله دیگر مجبور نیستیم بالاجبار جنس‌های هندی یا چینی را که به آنها نیازی نداریم، خریداری کنیم.
پیش‌بینی شما نسبت به اجلاس آتی اوپک و رفتار عربستان در این زمینه با توجه به نتیجه برجام چیست؟
امیدواریم عربستان در این زمینه کمی عاقلانه‌تر رفتار کند چون ایران با توجه به توافقاتی که کرده و ان‌شاءالله شروع برنامه جامع اقدام مشترک که می‌تواند موقعیت ایران را مستحکم‌تر کند، بتواند از جایگاهی درخورتر و با قدرت بیشتر صحبت کند و حق خود را بگیرد.
دکتر حسن مرادی، استاد حقوق انرژی، دانشگاه تهران نظر شما درخصوص پیامد تصویب برجام و تاثیر آن بر صنعت نفت و پتروشیمی چیست؟
اولا باید این را بگویم که بحث «برجام» در عالی‌ترین سطوح کشوری با نظارت و هدایت مقام رهبری ادامه داشت و تنها مربوط به قوه مجریه می‌شد ولی از آنجا که برخی دلواپسان می‌خواستند این مساله در مجلس هم مطرح شود با وجود تایید شورای عالی امنیت ملی، این کار انجام شد هرچند از نظر من با توجه به ضیق وقت به نفع کشور نبود. به هر حال با وجود عدم لزوم ورود مجلس به این مساله، این کار انجام و نتیجه خوبی هم گرفته شد.
اکنون با تصویب «برجام»، امیدواریم راه هرچه زودتر برای برداشتن تحریم‌های ظالمانه باز شود تا بخش‌های اقتصادی بتوانند در زمان مقتضی، رشد کنند و شکوفا شوند زیرا بیش از این مصلحت نیست که کشور و نهادهای اقتصادی را معطل چنین برنامه تصویب‌شده و ارتباط خود را با بیگانگان، منوط به اجرای «برجام» کنیم. درخصوص تاثیر این تصویب بر صنعت پتروشیمی و صنعت نفت به طور کلی مهم‌ترین مشکل و مانع و رادعی که ما داشتیم، صدور این محصولات بود و صادرات ما به حداقل یک میلیون یا یک میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه رسیده که این خود مشکلات بسیاری را در نقدینگی کشور ایجاد کرده بود. با برداشته شدن این سد، امیدواریم بتوانیم سهم خود را در بازار جهانی استیفا کنیم و مجددا آن را به دست آوریم و مراوداتی که در بخش‌های مختلف بود؛ چه در ساخت پالایشگاه‌ها، چه در توسعه میادین، چه در فازهای پارس‌جنوبی، چه در فروش محصولات، چه کشورهای مختلف داشتیم، این قدم‌ها باعث شود این فضاها آرامش گیرد و بتواند روز‌به‌روز وضعیت بهتری پیدا کند تا اثر آن را در دیگر بخش‌های اقتصادی، ساری و جاری ببینیم.
پیش‌بینی‌تان نسبت به اجلاس آتی اوپک و رفتار عربستان در این زمینه با توجه به نتیجه برجام چیست؟
عربستان دیگر کاری نبود که در اوپک انجام ندهد. این کشور هم بر سهمیه کلی ۳۱- ۳۰ میلیون بشکه‌ای سازمان تاکید داشت و حاضر نشد سهم نهایی را کم کند و هم در مورد سهم خودش از سهمی که تعیین‌شده بود، فراتر رفته و اکنون بیش از سهمیه خود، تولید و صادر می‌کند. عربستان یکی از دلایل خود را رقابت با شیل‌اویل و شرکت‌های سرمایه‌گذار در این زمینه در داکوتای شمالی عنوان می‌کند که حتی با اینکه تولید این نوع نفت غیرمتعارف اکنون به مشکل برخورده و بسیاری از چاه‌های آن تعطیل شده است، باز هم سیاست خود را دنبال می‌کند، هرچند دیگر توجیهی برای افزایش سقف تولید ندارد.
صرفنظر از اینکه عربستان سعودی چه برنامه‌ای در این راستا در پیش دارد و چه مواضعی را انتخاب خواهد کرد، که می‌تواند به سود یا زیان اوپک باشد، ما باید مسیر خود را برویم و در استیفای حقوق و رسیدن به سهمیه‌های خود از هیچ تلاش و کوششی دریغ نکنیم.
حسن خسروجردی، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی نظر شما درخصوص پیامد تصویب برجام و تاثیر آن بر صنعت نفت و پتروشیمی به ویژه ورود پررنگ‌تر بخش‌خصوصی به این حوزه چیست؟
تصویب «برجام» یک چیز است و انجام تعهدات، یک چیز دیگر. یا به تعهداتی که دادند، عمل می‌شود یا نمی‌شود. اگر تعهدات به انجام برسد و تحریم‌ها برداشته شود، مسلما وضعیت از این بهتر خواهد شد ولی یک نکته مهم را نباید فراموش کرد. در حال حاضر با توجه به شرایط کلی اقتصاد در دنیا، بازار کشش ندارد و نمی‌تواند پاسخگوی بیش از حد عرضه باشد. این امر به آن معنی است که وقتی تحریم‌ها برداشته شود، انتظار این است که شرکت‌های بزرگ وارد ایران و سپس به طور جدی وارد پروژه‌ها شوند و مسوولیت بپذیرند. به نظر من این اتفاق نمی‌افتد. البته ممکن است بیایند و قراردادهایی را هم ببندند که این، تقریبا به نوعی، مدیریت کردن صنعت نفت ماست! یعنی کاری کنند تا کسی نیاید که بتواند کاری را جلو بیندازد. به خاطر اینکه وضعیت عرضه و تولید در دنیا از مصرف بیشتر است.
منظور خود را واضح‌تر بیان می‌کنید؟
این شرکت‌ها هزینه‌های خود را در جاهای مختلف کرده‌اند و مصلحت نمی‌دانند بیایند آن سرمایه‌گذاری‌ها و هزینه‌ها را تخریب کنند در نتیجه انگیزه آمدن به کشور ما را ندارند. اگر هم بیایند صرفا به خاطر جلوگیری از ورود دیگران به پروژه‌هاست و با مدیریتی که می‌کنند، کار خاصی انجام نمی‌دهند. در نتیجه از نظر من، ما امکان اعتماد کردن را نداریم چون شرایط دنیا این جور است.
در حال حاضر دنیا به لحاظ اقتصادی با مشکلات و بحران‌های زیادی، دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. در کشورهای صنعتی، رکود بسیار عجیبی حکمفرماست. هم نفت و قیمت آن در حال حاضر، بازدهی زیادی برایشان ندارد و هم اینکه سرمایه‌گذاری‌هایی را که در جاهای دیگر کرده‌اند به خطر نمی‌اندازند. بنابراین به عقیده من باید تلاش کنیم از این فرصت به‌دست آمده و جو روانی ایجادشده مثبت، نهایت استفاده را برده و خود را درگیر ورود شرکت‌های بزرگ و صاحبنام نکنیم زیرا اقتصاد دنیا به طور کلی در رکود کامل است. حتی خروج ایران از تحریم‌ها نیز نمی‌تواند چندان برای این اقتصاد راکد، ساز همنوایی بزند. پس زمان استفاده از فرصت‌های کوتاه به دست آمده است تا شاید بتوانیم کمی خود را از این رکود بیرون بکشیم.
مرجع : جهان صنعت
اخبار ویژه
در دیدار هزاران نفر از زنان و دختران؛
بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
سکوت اصلاحطلبان
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
