از شایعه تا واقعیت اخبار فاجعه‌منا در فضای‌مجازی

به گزارش پایگاه 598، فاجعه منا همه مردم ایران را بهت زده کرد و بنا به گفته مسئولان حج وزیارت تا این لحظه248 نفر از زائران هنوز به کاروانهای خود مراجعه نکرده اند و 226 نفر فوت شده اند .

شبکه‌های اجتماعی در بدو این حادثه، با انتشار اخبار ، عکس‌ها وتصاویر دست اول بخوبی توانستند در مقطعی ، از رسانه‌های رسمی پیشی بگیرند وعمق فاجعه را به اطلاع کاربران برسانند.

خیلی ها هم از این فضا برای ابراز همدردی و همدلی استفاده کردند، از شخصیت های سیاسی گرفته تا هنرمندان و ورزشکاران، همگی رنگ غم بر دیوارهای فضای مجازی پاشیدند. سیاستمدارانی همچون حمید رسایی ، علیرضا زاکانی  نمایندگان مجلس شورای اسلامی، محمد نهاوندیان رئیس دفتر رئیس جمهور ، حجت الاسلام و المسلمین سیدحسن خمینی تولیت آستان حرم مطهرامام (ره) ، عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ودیگر مسئولان این حادثه جانگداز را در فضای مجازی تسلیت گفتند.

هنرمندان و ورزشکاران نیز پرچم های سیاه  بر سر در شبکه های اجتماعی خود نصب کردند، امین حیایی، سیدجواد رضویان، رضا صادقی، علیرضا دبیر، مهرداد میناوند وآرش میراسماعیلی از جمله چهره هایی هستند که این حادثه تلخ را تسلیت گفتند.

اما با گذشت چند روز از حادثه ، واکنش‌های هیجانی از سوی فعالان این شبکه‌ها، بعضا به انتشار اخبار متناقض ، و همچنین اظهار نظرهای غیرکارشناسی منجر شد.

این روزها بازار شایعات در مورد اخبار حادثه منا در فضای مجازی حسابی داغ شده و مدام خبرهای مختلف بدون منبع موثق و بعضا کذب  در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود.

برخی کاربران گاهی استنشاق گاز سمی سیانور را علت فوت حجاج عنوان می کنند ، یا از شیوه های غیر معمول در جابجایی اجساد دم می زنند وگاهی نیز شایعاتی از سقوط هواپیما درخطوط هوایی تهران - اهواز و تهران - مشهد منتشر می کنند ، شایعاتی که مدام از طرف مسئولان ومنابع رسمی تکذیب می شود . به عنوان مثال بعد از انتشار خبر سقوط هواپیما در خطوط هوایی ایران وپی گیری خبرنگار خبرگزاری صداوسیما مهندس حبیبی معاون استاندارد پرواز سازمان هواپیمایی کشوری گفت که هیچ گونه سانحه هوایی نداشته ایم.

ویا شایعه ریزش سقف مسعی در مسجدالحرام که ساعاتی پس از انتشار ، سازمان حج وزیارت آن را تکذیب کرد.

کیوان نقره کار جامعه شناس با اشاره به رشد فناوریهای  ارتباطی می گوید: تکثیر سریع اطلاعات از ویژگی های بارز نرم افزارهای پیام رسان است که به کاربران این قابلیت را می دهد هر خبری را با سرعت در مقیاسی وسیع منتشر کنند.

نقره کار درباره دلایل انتشار این شایعات می گوید: در فضای مجازی هر شخصی قابلیت تولید محتوا و خبر را دارد و ذهنیت افراد بر محتوایی که تولید می کنند تاثیر می گذارد، بخاطر همین ما شاهد خبرهای ضد و نقیض در گروه های مختلف هستیم که باعث افزایش نگرانی ها در جامعه می شود.

نقره کار می گوید: رسانه های رسمی با توجه به اینکه صحت خبر و اعتبار رسانه ای شان از سرعت مهم تر است ،  از نظر سرعت انتقال   نسبت به شبکه های اجتماعی کند تر به نظر میرسند و برای همین گاهی منابع معتبر خبری مجبورند تا به تکذیب یا تایید اخبار شبکه های اجتماعی بپردازند چرا که این اخبار در بین مردم  گردش پیدا میکند و باعث تشویش اذهان عمومی می شود.

در همین فضای مجازی برخی کاربران نیز تصاویر دلخراشی از جان دادن زائران خانه خدا به اشتراک می گذارند، غافل از اینکه چنین اقداماتی می تواند لطمه بزرگی به روحیه خانواده های حجاج و بازماندگان آنها وارد کند.

حسن گروسی رییس ستاد حج و زیارت سازمان صداوسیما با اشاره به حضور بیش از ده ها هزار زائر ایرانی در مکه می گوید: این یعنی میلیون‌ها نفر در ایران در چشم‌انتظاری به سر می‌برند و فعالان شبکه‌های اجتماعی باید از انتشار اخبار ضد و نقیض پرهیز کنند؛ چرا که هر اندازه این نوع اخبار بیشتر منتشر شود، خانواده‌های بیشتری دچار نگرانی می‌شوند.

عده ای هم در فضای مجازی  سعی می کنند تا مردم را به تجمعات غیر قانونی و واکنش های عجولانه وا دارند حال آنکه دستگاه دیپلماسی کشور میگوید  بطور مستقیم و هم از طریق مراجع بین المللی در حال پیگیری ماجراست.

حسین امیرعبداللهیان معاون عربی و آفریقایی وزارت خارجه کشورمان از تشکیل ستاد ویژه‌ای در این وزارتخانه و رسیدگی فوری به وضعیت حجاج ایرانی حادثه منا خبر داده و می گوید: سفارت، سرکنسولگری، سازمان حج و زیارت و همه سازمانهای مرتبط در مکه مکرمه با مدیریت مستقیم نماینده ولی فقیه و سرپرست حجاج ایران در حال رسیدگی فوری به وضعیت آسیب‌دیدگان این حادثه هستند.

برخی کاربران شبکه های اجتماعی در مطالب خود حجاج را محکوم می کنند که چرا زائر خانه خدا شده اند و گاهی سفر حج را تحریم می کنند.

بی تردید فاجعه ای که در حج امسال رخ داده تمام مسلمانان جهان را آزرده خاطر کرده و همه می دانند که بار مسئولیت آن بر دوش حاکمان سعودی است، اما نباید از این امر غافل شد که این اندوه نباید موجب تشکیک در اصل حج شود چرا که  در دین مبین اسلام بر فضائل حج بسیار تاکید شده و زیارت خانه خدا بر مسلمانان واجب است.

بهرحال آنچه مسلم است هنوز واکسنی در کشور برای کنترل آشفته بازار فضای مجازی تولید نشده و طب سنتی فیلترینگ هم نتوانسته محتویات تولید شده در این فضا را سم زدایی کند حال باید دید تا کی قرار است کاربران ما در هوای آلوده این فضا تنفس کنند.