روزهای سخت پیش‌‌روی شاهزاده‌های نفتی

به گزارش پایگاه 598، هفته گذشته خبری در رسانه‌ها منتشر شد که در نوع خود بی‌سابقه و دارای اهیمت فراوان بود به طوری که می‌توان ادعا کرد که اهمیت این خبر در تحولات ماه‌ها و سال‌های آینده منطقه کاملاً آشکار خواهد بود.

براساس گزارش روزنامه انگلیسی گاردین، شبکه تلویزیونی الجزیره قطر قصد دارد تعدادی از نیروهای خود را اخراج کند که دلیل آن لزوم کاستن از هزینه‌های این شبکه تلویزیونی است که درپی کاهش قیمت نفت و گاز با مشکل مالی مواجه شده است.

این خبر زمانی اهمیت می‌یابد که درک کنیم قطر با کمک این شبکه چه نقشی در تحولات سال‌های اخیر در منطقه ایفا کرده است و در همین زمینه بندر بن سلطان رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان گفته بود که قطر یک جزیره است با یک شبکه تلویزیونی.

نکته مورد توجه تغییر در شبکه الجزیره نیست چرا که هر رسانه و یا سازمانی ممکن است در دوره‌ای با مشکلات مالی مواجه شود و نیاز به تعدیل نیرو داشته باشد بلکه نکته حائز اهمیت این است که دولت قطر به عنوان حامی این شبکه توان پرداخت هزینه‌های بالا را چونان گذشته ندارند.

طی یک دهه گذشته کشورهای حاشیه خلیج فارس با استفاده از افزایش سرسام آور قیمت نفت به منابع مالی هنگفتی دست پیدا کردند که بخض اعظم این منابع صرف سرمایه گذاری بر امور مرتبط با سیاست خارجی شد که منجر به نقش آفرینی پررنگتر سه کشور عربستان، امارات و قطر در تحولات منطقه شد به طوری که می‌توان ادعا کرد پس از 2011 محور روبه افول مصر، سوریه و عراق که سال‌ها ستون‌های اصلی قدرت در جهان عرب بودند اکنون جای خود را به محور شیخ نشین‌های خلیج فارس داده است.

در مطالعات مربوط به دولت‌های رانتییر، تمایل به رفتار تهاجمی در سیاست خارجی از ویژگی‌های اصلی این مدل از کشورها به ویژه کشورهای نفتی توسط اساتید علوم سیاسی و اقتصاد عنوان شده است و همین ماهیت تهاجمی بود که باعض شد عربستان متهورانه به یمن حمله کند و بحرین را اشغال نمیاد یا امارات با جنگنده‌های خود لیبی را بمباران کند و قطر نقشی مهم در ایجاد بحران در عراق و سوریه ایفا کند.

با توجه به آنچه گفته شد، حالا با کاهش قیمت نفت این کشورها به دلیل ضعف در دیگر فاکتورهای قدرت همچون انسجام داخلی، هویت ملی، نداشتن ارتش‌های بومی و ساختار سیاسی مدرن و دموکراتیک حالا با ککاهش قیمت نفت و عیان شدن کمبودهای مالی ناشی از بریز و بپاش‌های سال‌های اخیر قطعاً تاثیر شگرفی در جهان عرب و زیر منطقه خلیج فارس برجای خواهد گذاشت.

همین مسئله باعث شده پادشاه عربستان در آستانه نشست 4 دسامبر(13 آذر) با رئیس جمهور ونزوئلا تماس بگیرد تا وی را برای کاستن از حجم تولید در اوپک متقاعد کند این در حالی است که عربستان که در کنار امارات پیشگامان افزایش تولید نفت برای کاستن از قیمت‌ها در جهت ضربه زدن به ایران و روسیه بود اما اکنون با کاهش قیمت نفت به زیر 40 دلار دچار کسری بودجه شده‌اند.

مرکز تحقیقات آماری «جادوا» هم پیش بینی کرده است که کسری بودجه عربستان به حدود 106 میلیارد دلار افزایش یابد و این کشور نخستین بار در یک دهه اخیر مجبور به دریافت وام خارجی خواهد شد.

درپی کاهش 35 درصدی قیمت نفت درپی سیاست‌های نفتی ریاض علیه تهران و مسکو، مشکلات مالی برای سعودی‌ها شکلی حاد  پیدا کرده به طوری که دولت عربستان «مقابله با کسری بودجه» را در فهرست اولویت‌های برنامه‌ی مالی خود در سال آینده قرار داده است.

در همین زمینه وزیر دارایی عربستان اعلام کرد، کشورش که به دلیل افت قیمت نفت با کسری بودجه بی سابقه مواجه شده، هزینه‌ها را کاهش خواهد داد و اوراق قرضه بیشتری می‌فروشد.

کنار هم قرار دادن این سخنان با تصمیم قطری‌ها برای تعدیل نیرو در الجزیره به عنوان مهمترین سلاح حکومت قطر نشان می‌دهد که شرایط برای کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال پیچیده شدن است و درحالی که خود را بابت میلیون‌ها دلار تعهد مالی وارد بحران‌ها شده‌اند اکنون مجبور هستند که فکری برای خروج از شرایط فعلی کنند.

توهم و تکبر بی‌اندازه شیخ نشین‌های خلیج فارس که افزایش ثروت و قدرت خود ناشی از رشد قیمت نفت در بازارهای جهانی را نتیجه مدیریت خود می‌پنداشتند حالا به مخمصه‌ای جدی برایشان بدل می‌شود و با درک این واقعیت می‌توانیم بفهمیم که چرا سعودی‌ها هرچه در توان دارند برای ادامه تحریم‌های ایران هزینه می‌کند.