چرا عربستان به مسئولان ایرانی ویزا نداد؟

در ادامه، مشروح این برنامه خبری را می خوانید:

سعید اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت به صورت تلفنی در برنامه حاضر شد. کامران نجف زاده از او پرسید: تکلیف ۳۲۵ مفقود ایرانی مشخص شد؟
اوحدی: به دلیل شرایطی که این چند روز بر ما حاکم بود، امروز برگشت بسیار سنگین ۱.۵ میلیون زائر از منا به مکه، جستجوی مفقودین را با مشکل جدی مواجه کرد. تقریبا تمامی راه های دسترسی به مکه مسدود شده بود. عبور و مرور کاملا مختل شده بود. غیر از ۱۳ نفری که در جده شناسایی شد، در مکه راههای دسترسی نداشتیم. انشاالله فردا تیمهای جستجو در بیمارستانها و مراکز درمانی اتاق به اتاق بگردند. زمانی که این اتفاق می افتد، اولین چیزی که از زائر مفقود می شود، موبایل است. لذا امکان ارتباط با مصدومین احتمالی در مراکز درمانی، وجود ندارد. حجم انبوه زائران درمانی و آشفتگی مراکز درمانی امکان کمک رسانی را از طریق مراکز درمانی نداشت. طبیعت موضوع حکم می کرد از طرف مقامات عربستان با ما تماس می گرفتند که ۳۹۰ مفقود داشتیم و نیجریه که ۱۰۰۰ مفقود دارد، کجا هستند.ولی تا این لحظه هیچ اقدامی از سوی عربستان نشده. من نامه ای نوشتم با همین صراحت که اقدامات شما بسیار ضعیف بوده. این مشکلات را روبرو هستیم ولی عزیزان ما تلاش می کنند.

امشب خبر شنیدیم در سردخانه ها و کانتینرها باز شود. درست است؟
اوحدی: این نیز از مشکلات است. تا عوامل ما در صحنه حضور داشتند ۱۳۱ عزیز جانباخته شناسایی شد ولی جسد تحویل داده نشد. بعد از نظامی کردن منطقه، اجساد را به ۴ سردخانه منتقل کردند. دیروز به یک سردخانه مرکزی در مکه منتقل شدندد. دیشب تریلی های حامل اجساد، اینها را کیسه می کردند. عوامل ما آلبوم عکسی را پیدا کردند و نیروهای ما توانستند از آلبوم آنها عکس بگیرند. ما ۹۰ نفر را که جزء ۱۳۱ نفر اول بودند شناسایی کردیم. باید صورتجلسه شناسایی بین ما و پزشکی قانونی عربستان امضا شود و اجساد را تحویل بگیریم. در این مقطع نیز شامل برخورد ضعیف عربستان هستیم.

این درست است ما ۳ درصد از زائران را داشتیم ولی ۲۰ درصد از کشته ها را؟
اوحدی: آمار دقیق را باید دید. نیجریه، پاکستان کشته زیادی دادند.

علت این حادثه مشخص شده؟
قشقاوی: خیر، علت تا الان صرفا حدس و گمان است. اینکه عمدی یا غیرعمدی بود هر کسی حدس و گمان می زند. در موضع رسمی نمی شود علت را گفت. بررسی های میدانی انجام می شود. قرار بود در خدمت آقای جنتی برویم. جناب آقای اوحدی و آقای قاضی عسکر کشیدند. کادر وزارت خارجه رفتند و مستقر شدند.

الان خروجی بررسی ها مشخص نشده؟
قشقاوی: طبعا اصلی ترین اولویت ما تعیین تکلیف وضعیت مجروحان و اجساد است. بعدا نیز سر فرصت دنبال علت می گردیم. اولویت اصلی ما انسانی است. حتی بحث سیاسی نداریم. هر چه زودتر تعیی تکلیف وضعیت مفقودین شود.

علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد به صورت تلفنی روی خط برنامه آمد.
دولت سعودی به شما هم ویزا ندادند؟
جنتی: ما امروز اعلام کردیم عازم هستیم منتهی علی رغم اینکه مراتب به کاردار عربستان اعلام شده، تا الان ویزا ندادند.

راهی هست این کارشکنی ها را پیگیری کنید؟
جنتی: سفارت ما در ریاض پیگیری می کنند. دکتر ظریف در نیویورک هم مسایل را دنبال می کنند.

به وزیر بهداشت هم ویزا ندادند؟
جنتی: در دولت تصمیم گرفته شد هیاتی به سرپرستی بنده خدمت آقای قشقاوی، رییس جمعیت هلال احمر و برخی دیگر از دستگاه ها عازم شویم که موفق نشدیم.

در این تیم احساس کمبود می شود روانکاور حرفه ای هم باشند. اینها را در نظر گرفته اید؟
جنتی: تا الان در ذهن ما نبوده. برای ما مهم بود تصویر درستی به دست بیاوریم. مشکلات و چالش ها را شناسایی کنیم و بتوانیم جانباختگان و مصدومان را به ایران منتقل کنیم.

پیشنهاد مدیریت حج توسط کشورهای اسلامی امکان پذیر است؟
قشقاوی: بحثهای اینطوری در روابط دوجانبه باید دید اسناد وجود دارد؟ بله. ما قرارداد مودت داریم در ۱۳۰۸ که یک بند از آن تاکید شده راجع به ضرورت تامین امنیت زائران ایرانی. دومین قراردادما ۱۳۴۶ موافقتنامه فرهنگی است که بندهایی درباره همکاری درباره حجاج دارد. سومین قرارداد امنیتی بین دو وزارت کشور تدوین شده و مقامات امنیتی امضا کرده اند. مجموعه اینها در جهت برگزاری حج است. حتی کمیته های حقیقت یاب نیز در پروسه های بین المللی قضایی است که در همکاری و تعامل دوجانبه مشخص می شود.

می شود پیگیری قضایی کرد؟
قشقاوی: البته به موقع خود. اولین اولویت ما تعیین تکلیف وضعیت مفقودین و بازگشت سریع جنازه ها و وضعیت مصدومان است. الان به همکاری با عربستان فکر می کنیم. بنابراین زاویه دید ما در چهارچوب تعاملی است. ما پیگیر بحثهای کنسولی هستیم. بعد از این مسایل را می شود بررسی کرد. ولی الان چیزی که همکاری را تضعیف کند نباید انجام داد. اقدامات، دولت، مجلس، تجمعات و شعارها باید منعطف به این سه موضوع باشد و هر چیزی این سه محور را مخدوش کند خللاف منافع ملی است.

برخی می گویند پس از تعیین تکلیف دلیل حادثه، می شود در چند سطح پیگیری کرد؟
قشقاوی: ستاد ویژه این امر به ریاست وزیر کشور تصمیم گرفت با حضور حقوقدانان بین المللی در خدمت سرکار خانم دکتر امین زاده جلسه تشکیل شود که امروز تشکیل شد. حقوقدانان ما حضور داشتند و با خانم امین زاده تماس داشتم. ابعاد مختلف قضیه در دیدار آقای رئیس جمهور با آقای بان کی مون بحث شد. روال کار این است که باید از دادگاه محلی شروع کنید و پس از اینکه عدالت را رعایت نکردند می شود در ابعاد بین المللی پیگیری کرد. بحث سر عربی-عجمی و ایران و عربستان نیست. ۱۸ کشور درگیرند در این ماجرا. هماهنگی آنها برای ما مهم است. نیجریه، پاکستان، هند و... است. بیش از ۲ هزار مفقود متعلق به ۱۸ کشور در این بحث هستند. باید در چهارچوب هماهنگی و همگرایی کار کرد. هر کار حقوقی از تعامل با آن کشور شروع می شود و فکر ما این است در چهارچوب همکاریها، مسایل را دنبال کنیم.

علی لیالی رئیس اسبق سازمان حج و زیارت به صورت تلفنی وارد بحث شد.
آیا اطلاعات و برداشتهای شما که تایید می کند عبور یک کاروان مسئولان سعودی باعث این فاجعه شده؟
لیالی: بحث مدیریت میدانی اجزای مختلفی دارد. اگر بنا باشد مدیریت مشارکتی اعمال نشود که مشکل ترین رفتار سعودی ها نداشتن روحیه مشارکتی در موسم حج است. سعودی ها به هیچ وجه در سرزمین منا و عرفات و مشعر حاضر به پذیرش کمک سایر کشورها در مدیریت حج نیستند. این ناشی از تکبر یا تعصب یا خودخواهی است، هر چه هست آمادگی ندارند تیمهای سایر کشورها را مشارکت در مدیریت حج دهند. این اتفاقات در سالهای گذشته در ابعاد مختلف می افتاد ولی سالهای گذشته به دلیل تامین نیروی انسانی، اتفاقات را مدیریت می کردند. این اتفاق امسال ناشی از ضعف مدیریت میدانی مسئولان عربستانی است. مسلم است این اتفاق زمانی می افتد عاملی باعث این اتفاق می شود. عامل را باید بررسی کرد که تعمدی یا سهوی است. قطعا فاجعه به این بزرگی نمی تواند سهوی باشد. این ناشی از اتفاق خارق العاده ای بود که باعث این مصیبت بزرگ شد.

حسن عابدینی کارشناس مسایل رسانه به صورت تلفنی وارد گفتگو شد.
عملکرد رسانه های غربی و عربی را رصد کردید. چرا آنها سکوت کردند؟
عابدینی: همسویی و هماهنگی قدرتمندی بین عربستان و رسانه های غربی وجود داشته. پول بی بی سی عربی را عربستان می داد. ان بی سی، الشرق الاوسط، الاخوانیه، الحیوه و ... را در اختیار دارد. اگر ما می بینیم رسانه ها به عنوان بازوی دیپلماسی رژیم سعودی عمل کردند سابقه دیرینه دارد. از ۴ شگرد رسانه های خارج از عربستان به ویژه غربیها استفاده کردند تا لاپوشانی کنند. کتمان از طریق حذف را دارند. بی بی سی و سی ان ان عملا اینها خبری را پوشش ندادند. یا پوشش آنها همخوانی ندارد. این حادثه باید برای روزهای مختلف سرخط رسانه ها قرار می گرفت. در این زمینه این کار را نکردند. رسانه های غربی تلاش دارند بگویند گرمی هوا یا کهنسال بودن باعث این کشتار شده. این دو رسانه گفته اند این الگو هر سال اتفاق می افتد. در صورتی که این دو رسانه اگر جای دیگری باشد، مسئله را طور دیگری می گویند. الان خودشان وکیل مدافع سعودی شده اند و می گویند علت کشتار، ازدحام است. آنها تلاش می کنند ناگزیر بودن حادثه را القا کنند. آلوده بودن اطلاعاتی سعودی را هم داریم. از دید سانسور خبری بی نظیر بوده در دنیا. رویدادی جلوی چشم ۲ میلیون نفر اتفاق افتاده. ولی فیلمی از آن در دسترس نیست. شاید فیلمها انگشت شمار است. آنها حتی اجازه انتشار یک تصویر را ندادند. رسانه های غربی خبرنگار داشتند. به شدت سانسور شده است.
بعد هم یک روز می گویند اقلیت آفریقایی عامل این قضیه هستند. بعد می گویند دو گروه برگشته اند و با همدیگر تلاقی داشته اند. بی بی سی به خاطر توجیه این حرف گفته دلیل این اتفاق بودن فاصله بین منا با نیروهای امنیتی است. بی بی سی وکیل مدافع سعودی شدده. مقامات سعودی با رسانه های غربی یک هماهنگی آشکار دارند.

جمع بندی با شما؟
قشقاوی: مسئولیت این سانحه به فرموده رهبر معظم انقلاب با دولت عربستان است ولی دغدغه کنسولی ما همین ۳ محور است. حوادث زیادی در حج داریم که به ما هشدار میدهد. راه قضیه این است با سایر کشورها حل این مشکل است ولی هدف اصلی ما فعلا از بین بردن دغدغه خانواده هایی است که نگران عزیزان خود هستند.

چرا به تیم پیگیری ایران ویزا نداده اند؟
قشقاوی: گفتند عید قربان است. ولی ما درون آنها نیستیم. کاردار گفت درخواست را منعکس می کنم. ظاهرا گفتند جنازه ها را می خواهند در یک مرکز بیاورند و بحث عکس و انگشت نگاری دارند. امیدواریم هر چه زودتر این مسایل روشن شود. همه همدردیم. هیچ فرقی بین ما و خانواده ها نیست. امیدوارم در چهارچوبی که رهبر معظم انقلاب فرمودند بسیار هوشمندانه وارد شویم. ما نباید احساساتمان غلبه کند. باید رسانه ها و همه به این نکته توجه کنند.