پول‌های پوپولیستی و بازی با روان مردم

به گزارش پایگاه 598، «100 میلیون دلار...» مدعیست که این عدد، هزینه روزانه تاخیر در اجرایی شدن برجام است؛ رقمی که اگر سرانگشتی هم محاسبه شود، ماهیانه 3 میلیارد دلار خواهد شد.

ترکان مشاور رئیس جمهور می گوید: «نمایندگان متوجه باشند که هر روز تأخیر در اجرای موافقت‌نامه وین صد میلیون دلار به ایران ضربه وارد می‌کند.»

مشاور روحانی معتقد است حالا که برجام از سد کنگره گذشته، مجلسی ها هم کار بررسی برجام را زودتر تمام کنند تا کشور بیشتر از این روزانه 100 میلیون دلار ضرر نکند.

ترکان اما تا انتهای مصاحبه اش با روزنامه شرق فقط تاکید می کند که «اگر نمایندگان بدانند 100 میلیون یعنی چه ...»‌ و هیچ توضیحی درباره اینکه این رقم را از کجا آورده نمی دهد؛ البته تلویحا تحریم را دلیل این ضرر میلیون دلاری بیان می کند ولی از شیوه محاسبه چیزی نمی گوید.

ارائه یک رقم درشت، آنهم «100میلیون دلار» و بدون بیان شیوه محاسبه آن، سوال هایی را برای افکار عمومی ایجاد می کند؛‌ یکی از این سوالات این است که این ارقام از کجا می آید؟

رقم های میلیاردی از کجا می آید؟/ از 700 تا 22 میلیارد دلار چمدانی!

بعد از آغاز دولت یازدهم سرو کله رقم های میلیاردی هم در ادبیات سیاسی پیدا شد؛ رقم هایی که مدعی بودند دولت قبل یا آنها را حیف میل کرده یا در میان فسادهای مالی در دوره گذشته از جیب افرادی خاص سر درآورده است.

اسحاق جهانگیری معاون اول روحانی هم در صف اول اعلام ارقامی قرار داشت که مدعی بود در دولت قبل از بین رفته است.

جهانگیری در مراسم افتتاح نمایشگاه بین‌المللی تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت داخل از خرج شدن 700 میلیارد دلار از پول های کشور در دولت قبل شد؛ خبری که فردای آنروز به تیتر یک روزنامه های صبح کشور تبدیل شد.

معاون اول روحانی گفت: «سالهای گذشته 700 میلیارد دلار پول مملکت خرج شد و کسی نمی‌گوید روزی که این پول وارد کشور شد چند نفر در کشور شاغل وجود داشت و روزی که تمام شد چند نفر شاغل داشتیم»

با اینکه جهانگیری نگفت این رقم از کجا آمده ولی احتمالا اشاره وی به درآمدهای دولت های نهم و دهم طی 8 سال از 84 تا 92 بوده که در «یک روز»‌ وارد کشور نشده که بتواند مقیاسی برای ارزیابی در روز تمام شدن آن باشد.

محمد باقرنوبخت سخنگوی دولت و رئیس سازمان برنامه ریزی کل کشور نیز زمانی که برخی مسئولان دولت قبل در صدد پاسخگویی به اظهارات دولتی ها برآمده بودند به گونه ای دیگر همین رقم را اعلام کرد.

نوبخت عضو حزب اعتدال و توسعه نیز هست در همایش سراسری هواداران حزب متبوعش از 700 میلیاردی گفت که مدعی است دولت قبل آنرا قورت داده است.

وی تصریح کرد:‌ «700 میلیارد دلار از دارایی های کشور طی پنج تا شش سال در این کشور خورده و قورت داده شده است.» سخنگوی دولت البته در ادامه کمی اظهارات خود را تعدیل کرده و می گوید: «من نمی گویم اختلاس شده ولی می توانم بگویم این پول محصولش نباید رشد منفی اقتصادی باشد»

نوبخت در ادامه  گفت که فعالیت دولت روحانی در زمانی آغاز شده که دوران درآمد سالی 100 میلیارد دلار کشور تمام شده بود؛ حرفی که تا حدودی با اظهارات رئیس جمهور مبنی بر «خالی بودن خزانه» که در مراسم آغاز سال تحصیلی دانشجویان در سال 92 بیان شد، هماهنگی داشت.

این اظهارات نوبخت و جهانگیری بلافاصله بعد از بیان به تیتر اصلی روزنامه های حامی دولت تبدیل شد،‌ اما این پایان کار اعلام چنین ارقام درشتی از سوی دولتی ها نبود.

جهانگیری که در دولت یازدهم هم معاون اول است و هم رئیس ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی در سخنرانی های خود در دی ماه سال 93 بازهم از همین ارقام درشت _ که مدعی بود با بی تدبیری دولت قبل از بین رفته _ سخن گفت: «برای کنترل ارز تدبیری به کار گرفتند و گفتند ارز را به صرافی‌های دبی و استانبول بفرستید و دیدیم که ظرف هجده ماه 22 میلیارد دلار به خارج از ایران رفت. .. قرار نیست کلاه سر ما برود. دوستان دیگری به اسم فساد آدرس اشتباه به ما ندهند.»

جهانگیری می گفت 22 میلیارد پول از کشور خارج شده؛ این خبر به سرعت در صدر اخبار رسانه و روزنامه های مختلف قرار گرفت و نمایندگان مجلس خواستار ارائه اسناد چگونگی خروج این پول ها از کشور شدند.

معاون اول رئیس جمهور حدود 2 ماه بعد در فروردین ماه سال 94 اما اظهارات جدیدی درباره 22 میلیارد پولی که قبلا گفته بود از کشور خارج شده بیان کرد: « من در باره خروج 22میلیارد دلار از ایران حرف زدم که این در بار ه فساد نبود بلکه در باره سوء مدیریت بود که می توانست منجر به فساد شود.»

رئیس ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی در توضیحات جدید خود به نکته قابل توجهی اشاره می کرد: «بعضی می گویند ارز فروخته اند و به جایش ریال آورده اند ... حالا باید گزارش داده شود که این 22میلیارد دلار که رفت از چه مسیری برگشت و اگر برنگشت باید جواب دهند چرا چنین اتفاقی رخ داده است»

این توضیحات معاون اول روحانی نشان می داد که حتی هنوز برای رئیس ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی هم مشخص نبوده که آیا این مبلغ به صورت ریال به کشور بازگشته یا نه؟

رقم هایی بزرگ؛ تیترهای بزرگ تر/ ماجرای توافق هسته ای و پول های بلوکه

تاریخ 3 آذر را نشان می دهد؛ درست در صدمین روز دولت از آغاز دولت روحانی، مذاکراتی که حدود سه ماه از آغاز آن با کشورهای 1+5 به نتیجه ابتدایی می‌رسد؛ همان شب علینقی خاموشی رئیس سابق اتاق بازرگانی کشور در مصاحبه ای با خبرگزاری رسمی دولت از آزادسازی 8 میلیارد دلار از دارایی های ایران پس از توافق ژنو خبر می دهد.

محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت نیز در جمع خبرنگاران آزادسازی این رقم را تائید می کند، اگر چه بعد از مدت کوتاهی نوبخت با ارسال تکذیبیه ای به رسانه ها چنین ارقامی را درباره دارایی هایی که پس از توافق ژنو آزاد خواهد شد، رد می کند.

اما رسانه های حامی دولت تنها چند ساعت وقت لازم داشتند تا «آزادسازی 8 میلیارد دلار از دارایی های ایران» را تیتر یک کنند؛ حتی بعد از اعلام قطعی آزادی 4.2 میلیارد دلار از دارایی های ایران پس از توافق ژنو یکی از هفته نامه های اصلاح طلب ترجیح داد این خبر را با تیتر « آزادی 4200000000 دلار از دارایی های ایران» پوشش دهد.

حاشیه های پول های آزاد شده پس از توافق ژنو ولی کمتر از ماجرای پول های بلوکه شده ایران پس از برجام  بود.

توافق نهایی هسته ای ایران و کشورهای 1+5 دوباره میزان دارایی های بلوکه شده ایران که احتمال آزادی آن وجود داشت را بر سر زبان ها انداخت.

استاندار تهران اولین مسئول دولتی بود که قبل از توافق وین درباره میزان پول های بلوکه شده ایران در خارج از کشور اظهارنظر کرده و 24 خرداد سال جاری گفته بود: «180 میلیارد دلار از پول های کشور در خارج بلوکه شده است واز آنجا که امکان جابجایی پول نداریم کالاها را 15 تا 20 درصد گران تر می خریم.»

محمد رضا سیف رئیس کل بانک مرکزی پس از توافق هسته ای اما رقمی بسیار کمتر از آنچه قبلا اعلام شده بود را تائید کرد: «23 میلیارد دلار»‌ تمام پول بلوکه شده بانک مرکزی در خارج بود، محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت نیز تقریبا همین رقم را تائید می کند ولی درباره سرنوشت آن با رئیس کل بانک مرکزی به اختلاف می خورد.

در میان ارقام مختلف اعلام شده از سوی دولتی ها درباره میزان پول هایی بلوکه شده ایران در خارج یک سوال جدی برای افکار عمومی ایجاد شد؛ «بالاخره رقم پول های بلوکه شده ایران در خارج چقدر است؟»

علی طیب نیا وزیر اقتصاد دولت درباره پول‌های بلوکه شده ایران در خارج و مطرح شدن رقم‌های مختلف در این خصوص از 25 میلیارد دلار تا 175میلیارد دلار، گفت: «علت اصلی تفاوت در ارقام و اعداد به تعاریف مختلف افراد از این پول‌ها است. ذخایر ما در خارج از کشور ممکن است نزدیک به 100 میلیارد دلار باشد.»

پاسخ طیب نیا اما برای برخی کارشناسان قابل پذیرش نبود؛ آنها معتقد بودند این رقم ها تنها برای تحت تاثیر دادن افکار عمومی است؛ سوال مشخص آنها این بود که چرا دولت هنوز از میزان دارایی های بلوکه شده ایران در خارج از کشور با خبر نیست ولی تا پیش از توافق رقم های میلیاردی از زبان دولتی ها به تیتر یک رسانه های مختلف تبدیل می شد.

اما استفاده از رقم های اعداد و ارقام میلیاردی تنها به موارد بالا محدود نمی شود؛ در تاریخ سیاسی ایران گاهی برخی سیاست مداران از این اعداد و ارقام برای گرفتن رای از مردم استفاده کرده اند.

رقم‌های پوپولیستی؛ «پول بازی» با افکار عمومی

بهار سال 84؛ کشور در بحبوحه انتخاباتی سرنوشت سازی قرار دارد و کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری هر کدام وعده ای را برای جذب رای اعلام می کنند.

مهدی کروبی رئیس سابق مجلس نیز یکی از کاندیداهای انتخابات است که با وعده ای متفاوت به میدان انتخابات آمده است.

کروبی 28 فروردین ماه سال 84 و پیش از شروع ثبت نام کاندیداها در گفت و گو با یکی از نشریات اصلاح طلب وعده انتخاباتی خود را پرداخت 50 هزار تومان به هر ایرانی اعلام می کند؛ « برنامه‌ای که در نظر داریم، خیلى ساده، عملى و فراگیر است. می‌خواهیم به همه کسانى که به هجده سالگى می‌رسند، یک حقوق ماهیانه بدهیم که نیازهاى اولیه را برآورده کند. یعنى یک مستمرى ثابت براى همه ایرانیان بالاى هجده سال برقرار کنیم. این مستمرى یا کمک هزینه تامین اجتماعى، هر ماه پنجاه هزار تومان خواهد بود و به همه از زن و مرد و شاغل و بیکار و بازنشسته و خانه دار پرداخت خواهد شد.»

برخی معتقد بودند که اعلام این وعده از سوی کروبی می توان احتمال رای آوری وی در شهرستان ها که میزان درآمد و هزینه بسیار پائین تر از شهرهای بزرگ بود، بیشتر کند.

چندی بعد در روز 25 خرداد 84 و دو روز پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری نهم روزنامه آفتاب یزد با تیتری درشت درباره وعده های انتخاباتی کروبی تیتر زد؛ «وعده کروبی به مردم؛‌ پرداخت 50000 تومان به هر ایرانی»

درنهایت این وعده برای کروبی کارساز نشد و وی نتوانست به مرحله بعدی انتخاباتی که برای اولین بار در تاریخ ایران به دور دوم کشیده بود، برسد؛‌ اما این عدم نتیجه گیری کروبی از این شعار باعث نشد که کاندیداهای دیگر به سراغ آن نروند.

ابتدای تیرماه سال 84 و 2 روز پیش از برگزاری دور دوم انتخابات ریاست جمهوری نهم، هاشمی رفسنجانی وعده انتخاباتی جدیدی را اعلام کرد؛ وعده ای برای پرداخت 80 تا 120 هزار تومان به بیکاران.

روزنامه های اصلاح طلب این وعده هاشمی رفسنجانی را به صورت گسترده پوشش و برخی آنرا در تیتر یک خود جای دادند ولی این وعده هاشمی هم نتوانست وی را دوباره راهی پاستور کند.

وعده اعطا پول ماهیانه به هر ایرانی در در انتخابات سال 88 نیز با تغییراتی از سوی کروبی که دوباره می خواست شانس خود را برای رسیدن به ریاست جمهوری امتحان کند اعلام شد ولی در نهایت وی رتبه آخر را در بین کاندیداها بدست آورد.

آیا این روش‌ها پوپولیستی است؟

رقم های میلیاردی پشت سرهم اعلام می شود؛ از رقم پول هایی که گفته می شود در دولت قبل در فسادهای مختلف از دست رفته و یا رقم ضرری که از اجرایی نشدن برجام به کشور تحمیل می شود.

این رقم های بزرگ بدون آنها شیوه محاسبه آنها معلوم باشد تیتر یک روزنامه هایی خاص می شود تا افکار عمومی را تحت تاثیر قرار دهد.

برخی معتقدند اعلام این رقم ها با اهداف پوپولیستی انجام می شود؛ گاهی برای جذب رای در انتخابات و گاهی برای تحت فشار قرار دادن یک جریان سیاسی.

حال باید دید جریانی که تاکنون بیشترین استفاده را از بزرگنمایی اعداد و ارقام مختلف در میان افکار عمومی انجام داده می تواند منتقدان خود را با ارائه فرمول محاسبه رقم های میلیاردی اعلام شده، قانع کند یا ادعای منتقدان مبنی بر پوپولیستی بودن این ادعاها رنگ حقیقت به خود می گیرد.