راهبرد اسرائیل در قبال «برجام»

ممکن است جنگ بر سر تایید توافق هسته‌ای پایان یافته باشد اما این به معنای اتمام همه چیز نیست. حتی پس از تایید توافق از سوی کنگره نیز، برای اطمینان از اجرای کامل توافق از سوی ایران، باید نظارت بین‌المللی وجود داشته باشد.

مقدمه این توافق سنگ محکی برای اطمینان از پایبندی ایران به مفاد توافق است. ایران بارها ادعا کرده است که برنامه هسته ایش در راستای اهداف صلح آمیز است و به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای نیست. بنابراین این توافق با تمام مفاد جزئی و ضمائماش بناست پایبندی ایران را تضمین کند.

به نظر می رسد براساس این توافق ایران به مدت ۱۵ سال برنامه هسته‌ایش محدود خواهد شد به طوریکه حتی اورانیوم غنی سازی شده مورد نیاز برای ساخت یک بمب را نیز نخواهد داشت.

ظاهرا امکان تولید پلوتونیوم ایران نیز خنثی شده است، زیرا راکتور آب سنگین خود را به یک راکتور آب سبک، تبدیل کرده است که فقط برای اهداف پژوهشی از آن استفاده خواهد کرد.

برای دستیابی به سلاح هسته ای سه مرحله وجود دارد:

مرحله اول غنی سازی اورانیوم، مرحله دوم غنی سازی پلوتونیوم و مرحله آخر ساخت سلاح است. ساخت سلاح حساس‌ترین مرحله است، زیرا در این مرحله فعالیت‌های مهم می تواند مخفیانه انجام گیرد.

این توافق آشکارا این فعالیت‌ها را که منجر دستیابی ایران به سلاح هسته ای می‌شد را ممنوع کرده است و به صراحت میگوید براساس این توافق ایران اجازه توسعه نرم افزار برای شبیه سازی انفجارهای هسته‌ای و نیز مکانیزم‌هایی انفجار مواد منفجره متعدد به طور همزمان را ندارد. این در حالیست که توسعه نرم افزاری برای ساخت یک بمب هسته ای از طریق انفجار از داخل ضروری است.

طبق توافق،‌ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید تا تاریخ دسامبر ۲۰۱۵ درباره اقدامات ایران درمورد مسائل باقی مانده این کشور، در گذشته و حال، بر سر توسعه سلاح هسته‌ای اظهار نظر کند. اگر اقدامات ایران نتواند آژانس را متقاعد کند، روند لغو تحریم‌ها متوقف خواهد شد.

علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، سندی را با عنوان "نقشه راه” به امضا رساندند که معطوف به حل مسائل باقیمانده میان ایران و آژانس است.

ایران همچنین باید پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای را نیز بپذیرد. به موجب این پروتکل، بازرسان‌ آژانس قادر خواهند بود بدون هیچ اخطار قبلی از تمام سایت های ایران بازرسی کنند و ایران نیز اجازه ندارد مانع آن‌ها شود. این پروتکل حتی پس از ۱۵ سال نیز ادامه خواهد داشت.

به طور کلی، این توافق کاملا واضح و بدون ابهام است حتی با اینکه در برخی موارد معدود ایران می تواند تفاسیر جایگزینی ارائه دهد. بنابراین اگر توافق هسته ای ایران به درستی اجرا شود مشکل برنامه هسته‌ای این کشور حل خواهد شد.

با این حال باید توجه داشت که کارآمدی توافق به اجرای کامل آن است، به همین منظور، تمام نهادهای نظارتی و راستی آزمایی باید متحد عمل کنند و حتی از انجام فعالیت های محرمانه نیز ابایی نداشته باشند. ایالات متحده مجبور خواهد بود برای حفظ شرکای خود در این توافق سرمایه گذاری کند.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نقش بسیار مهمی در نظارت بر اجرای توافق دارد، ‌البته باید از حمایت کشورهای ۱+۵ نیز برخوردار باشد. در حال حاضر، آمانو از افزایش بودجه و دو برابر شدن تعداد بازرسان مستقر در ایران خبر داده است.

در این میان اسرائیل باید چه کار کند؟

اسرائیل باید روابط خود با آمریکا را در هر سطحی حفظ و نزدیک کرده تا بتواند بر اجرای توافق هسته‌ای ایران نظارت داشته باشد. علاوه براین،‌ اسرائیل با حفظ روابط خود با ایالات متحده و دیگر کشورها قادر خواهد بود حمایت ایران از حماس و حزب الله و نیز موشک های دور برد این کشور را در کانون توجهات قرار دهد. اگر اسرائیل در این امر موفق شود، توافق هسته‌ای باعث تقویت امنیت این کشور خواهد شد.

در نهایت می توان گفت مزایای این توافق بیش از معایب آن است. احتمال اینکه ایران با این توافق طی سال‌های آینده به سلاح هسته‌ای دست یابد بسیار پایین است. اجرای کامل آن امنیت اسرائیل و دیگر کشورهای منطقه و حتی جایگاه آمریکا در منطقه را نیز تقویت خواهد کرد.