روایتی از فراز و نشیب تولید نفت از خلیج فارس

روی سکوی بهرگانسر در خلیج فارس، پیرمرد از خاطرات خودش با سکو و جنگ می‌گوید و وقتی به جزئیات می‌رسد برای چندمین بار یادآوری می‌کند:« موجی شده‌ام. یادم نیست. ولی سکوی بهرگانسر را اقلا دو بار هواپیماهای عراقی با موشک زدند و چند نفری روی سکو زخمی شدند»

قدیمی‌ترین میدان خلیج فارس همچنان باکیفیت‌ترین نفت ایران را تولید می‌کند

تقریبا همه سکوهای نفتی ایران در خلیج‌فارس به جز سکوی میدان نفتی فروزان که با عربستان مشترک است در طول جنگ بارها مورد هدف قرار گرفته‌اند. در ابتدای جنگ عراقی‌ها سکوها را بمباران کردند و در انتهای جنگ هم آمریکایی‌ها برای دادن پیام واضحی درباره منبع درآمد ایران-یعنی تولید و صادرات نفت- راسا به سکوهای نفتی دریایی ایران در خلیج‌فارس حمله کردند و در بعضی موارد حتی کماندوهایشان روی سکوهای خالی از سکنه پیاده شدند و مواد منفجره روی سکوها کار گذاشتند.

اما در بین همه این سکوهای نفتی، سکوی بهرگانسر ماجرای ویژه‌ای دارد. بهرگانسر در واقع اولین میدان دریایی نفتی در کل خلیج‌فارس محسوب می‌شود. شرکت ایتالیایی آجیپ پس از کشف نفت در این منطقه، سکوی قدیمی بهرگانسر را در سال 1338 ساخت. بعد از انقلاب با خروج شرکت‌های خارجی، همه میادین نفتی دریایی ایران از جمله بهرگانسر تحت مدیریت شرکت تازه تاسیس نفت فلات قاره قرار گرفتند.

سکوی پیر و قدیمی بهرگانسر که نفت میادین بهرگانسر و هندیجان را پس از گاز زدایی و جدا کردن گوگرد به سوی خشکی پمپاژ می‌کرد، در سال 1388 جای خود را به تاسیسات جدید شامل 3 سکوی مسکونی، بهره‌برداری و سکوی چاه‌ها داده است.

اما این دو میدان قدیمی بعد از قریب به 6 دهه همچنان با قدرت یکی از با‌کیفیت‌ترین و سبک‌ترین نفت‌خام‌های ایران را تولید می‌کنند. نفت خامی که حتی در شرایط تحریم هم روی دست ایران نمانده و هر قطره‌ای از آن تولید شده به فروش رفته است. این نفت خام در کنار نفت خام میدان هنگام با کیفیت‌ترین و سبک‌ترین نفت‌خام‌های ایرانی را شامل می‌شود با این تفاوت که تولید نفت از میدان هنگام به سرعت رو به کاهش گذاشته اما قدیمی‌ترین میدان دریایی ایران هنوز هم نفت با کیفیت را با فشار زیاد تحویل خطوط لوله و نفتکش‌ها می‌دهد.

*16 سال است که دکل حفاری از بهرگانسر خارج نشده است

محمود پورغلامی، معاون سکوی بهرگانسر می‌گوید:« نفت تولید شده از 11 حلقه چاه میدان هندیجان و 11 حلقه چاه میدان بهرگانسر با درجه API حدود 29 در سکوی بهرگانسر پس از گوگرد‌زدایی در تاسیسات فرآورشی با هم مخلوط شده و به سمت ساحل روانه می‌شوند تا برای صادرات با نفت خام سنگین دیگر میادین نفتی ایران ترکیب شوند.»

و ادامه می‌دهد:«سکوی بهرگانسر ظرفیت فرآورش اولیه و تولید 60 هزار بشکه در روز را دارد و تولید فعلی چاه‌های بهرگانسر و هندیجان به 40 هزار بشکه در روز بالغ می‌شود. 15 یا 16 سال است ریگ حفاری از بهرگانسر خارج نشده است. با حفر 12 حلقه چاه جدید تولید میدان را حفظ کرده‌ایم. از این دو میدان به دلیل فشار مخزن بالا تا مدت‌ها می‌شود نفت تولید کرد».

*خاموشی مشعل بهرگانسر؛ شاید وفتی دیگر

هر چهار طرف سکو تا جایی که چشم کار می‌کند آب است. بر خلاف پارس جنوبی، حتی سکوهای نفتی همسایگان هم در افق دیده نمی‌شود تا زیر هرم گرما بشود درباره برداشت آنها و عقب‌ماندگی آنها گپ زد و وقت را گذراند.

پورغلامی اشاره‌ای هم به مشعل بزرگ و شعله‌ور سکوی بهرگانسر کرده و می‌گوید:«پیرو طرح جمع آوری گازهای همراه نفت در سال 90 سکوی گازی بهرگانسر نصب شد که 90 درصد عملیات راه‌اندازی آن اجرا شده است و با ورود آن به مدار، 25 میلیون فوت مکعب گازی که در مشعل سوزانده می‌شود به همراه گاز میادین نوروز و سروش و ابوذر به سمت جزیره خارک و واحد NGL آن ارسال می‌شوند.»

معاون سکوی بهرگانسر دلیل تاخیر در اجرا این پروژه را چنین توضیح داد:« دلیل تاخیر در این پروژه خروج شرکت خارجی اماراتی و شریک ایرانی آن به دلیل تحریم بود که پروژه را نیمه‌کاره رها کردند و رفتند»

البته به جز آماده نبودن NGL خارک برای دریافت گاز، نشتی ایجاد شده در خط لوله انتقال گاز هم دلیل دیگر این تاخیر است که پورغلامی می‌گوید تجهیزات مربوط به رفع این نشتی وارد کشور شده و به زودی از گمرک ترخیص خواهد شد.

*کمبود نیرو و نیروهایی که اضافه‌اند

این سکوی قدیمی اما نونوار با مشکل دیگری هم روبرو است: کمبود نیروی انسانی. معاون سکوی بهرگانسر می‌گوید نزدیک به یک سوم نیروی مورد نیاز برای اداره این سکو را در اختیار ندارد.

مشکل کمبود نیرو روی سکوهای نفتی فقط مربوط به بهرگانسر نیست. تقریبا همه سکوهای نفتی شرکت فلات قاره با مشکل مشابهی روبرو هستند. از طرف دیگر، شرکت نفت می‌گوید با مازاد نیرو در دیگر بخش‌ها مواجه است.

امیر نیکبخت، رئیس منطقه نفتی بهرگان در شرکت نفت فلات قاره در این باره می‌گوید:«بعضی از پروژه‌های فنی یا به بهره‌برداری رسیده یا بیش از 70 درصد پیشرفت فیزیکی دارند که برای راهبری و بهره‌برداری فاقد نمودار سازمانی هستند. نمودار سازمانی برای تعیین وضعیت نیروهای مورد نیاز تدوین شده است اما به دلیل تقارن با بخشنامه حذف سمت‌های نفت اجرای آن متوقف شده که امیدواریم اجرایی شود»

*کف دریا را کندند و من بیرون زدم

سید ناصر موسوی، مرد سالخورده‌ای که تاریخ تولدش با تاریخ تولد بهرگانسر یکی است می‌گوید:« زمان جنگ دو بار سکو بمباران شد. جزئیاتش یادم نیست. در جبهه موجی و مجروح شده‌ام. اما سال 61 برگشتیم که سکو را درست کنیم. بازسازی بدون آب و برق. سکو برق نداشت. شب‌ها با چراغ نفتی و چراغ موشی و فانوس روی سکو سر می‌کردیم. وقتی هوا خراب می‌شد گاهی تا 10 روز کشتی نمی آمد و گرسنه و تشنه روی سکو می‌ماندیم تا کار جلو برود.»

سید ناصر موسوی خدا حافظی می‌کند و می رود، و صدایش در گوشم زنگ می‌زند:« اینجا کف دریا را کندند و من بیرون زدم» پیرمرد هنوز هم با کیفیت‌ترین نفت ایران را تولید می‌کند.