به گزارش پایگاه 598، متن گفتگوی تفصیلی رضا روستا آزاد رئیس سابق و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف با خبرنگار «نسیم»، در خصوص رویکرد علمی دولت در دوران پساتوافق بدین شرح است:
*«نسیم»:با توجه به دوران پساتوافق و با عنایت به اینکه روابط دیپلماتیک با کشورهای اروپایی در حال گسترش است انتظار فضای علمی کشور از دولت چیست؟
روستا آزاد: تاثیرمثبت تحریم این بود که تا قبل از فضای تحریم دولت به عنوان بزرگترین بازیگردر عرصه اقتصاد، پول نفت همین طور امکان خرید از بیرون دستش بود بنابراین دستگاههای دولتی که 80 و 90 درصد گردش کار را در داخل کشور داشتند به غیر از حوزه دفاع که امکان خرید نداشت خیلی راحت از خارج خرید می کردند؛ در این فضایی دستگاههای دولتی به ناچار برای تأمین نیازهای دانش‌بنیانشان رویشان را به سمت دانشگاه‌ها و مراکز علمی برگرداندند و این باعث رشدعلمی در دانشگاه‌ها شد؛ از طریق قراردادهای ارتباط با صنعت به خصوص در حوزه دفاعی وسایر حوزه‌ها منابع مالی آمد و دانشگاه‌ها و شرکت‌های کوچک و متوسطی برای تأمین نیازهای دستگاههای اجرایی در دوران تحریم ایجاد شد.
* افزایش واردات باعث نابودی شرکت های دانش بنیان می شود
در دوران پس از تحریم اتفاق نگران‌کننده ای که ممکن است رخ دهد این است که اگر تحریم‌ها برداشته شوند و اگر منابع مالی و امکان خرید دوباره برقرار شود، آنوقت خریدهای خارجی که معمولاً برای خرید کننده شیرین است به دستگاه های اجرایی باز می گردد؛ این به این مفهوم است که اقبال به دانشگاه‌ها وشرکت‌های SME کوچک و متوسط داخلی از بین می‌رود؛ همان نهال‌هایی که هزینه‌های زیادی برای شکل گیری آنها دادیم ممکن است از بین رفته و زیر دست و پا له شود؛
بنابراین آنهایی که تدبیر دارند امروز نگرانند. دلسوزان مملکتی بلا فاصله بعد از این حرف‌ها برای دوره پساتحریم هشدار دادند که نکند آن رویه دوباره برگردد و ما به جای تقویت شرکت‌های دانش بنیان کوچک و متوسطی که این همه هزینه شده و الآن معاونت علمی رئیس جمهور روی این سرمایه‌گذاری می‌کند و در طول سال‌های تحریم کلی هزینه شده، دو مرتبه برگشته و توجه به دانشگاه‌ها به محاق برود. دلسوزان نظام این را هشدار دادند و دولت هم متناسب با این نگرانی موضع صحیحی را اعلام کرد که ما نمی‌خواهیم بعد از این دوران فضایمان دوباره مصرف کالاهای خارجی بشود و قید گذاشتند که ما انتظار داریم که خارجی‌ها بیایندودر داخل کشور برای تولید سرمایه‌گذاری کنند؛ آن هم نه برای تولیدی که تولید کننده داخلی را از بین ببرد و طوری باشد که با تولید کننده های داخلی مشارکت کنند.
این موضوع صحیح است منتهی اجرایش مسئله است و دقت ونظارت می‌خواهد؛ به خصوص که خیلی از این شرکت‌های خارجی که می‌خواهند در کشور ما حضور داشته باشند برای اینکه این ملاحظات را دور بزنند، بنابراین در بحث اجرا نظارت و دقت لازم است.
*رویکرد عمومی دولت ایجاد عزت و اقتدار درون‌گرا نیست
*«نسیم»: پس به نظر شما در شرایط فعلی رفع تحریم ها تاثیر مثبتی بر فضای اقتصادی کشور نخواهد داشت؟
روستا آزاد: اگر رفع تحریمی صورت بگیرد و سیاست های صحیحی اتخاذ نشود و همچنین در اجرای این سیاست‌ها به صورت صحیحی نظارت و دقت نشود بله؛ رفع تحریم اثرمثبتی نخواهد داشت؛ بعد ازمذاکرات اولین مسئله‌ای که مطرح شد این بود که مکدونالد وارد ایران شود وهمین الآن هم مصداق هایی چنین را می بینیم؛
برای مثال در صنعت شوینده‌ها محصولاتی بود که در طول تحریم ایجاد شد و الآن هم نیاز کشور را تأمین می‌کنند ولی هنوز اتفاقی نیفتاده می‌بینیم که سروکله پودرهای شوینده‌ای که حتی اسمش هم خارجی است و تولیدش هم خارجی است در کشور پیدا شده واحتمالاً اینجا بسته بندی می‌شود؛ اگر دولت تحت عنوان سیاست هایی که اعلام کرده و دلسوزان مطرح کردند نخواهند دقت لازم را انجام دهد به تولید داخل لطمه می‌خورد و نه تنها شرکت‌های کوچک و متوسط بلکه شرکت‌های بزرگ ما از بین می‌رود.
مثلاً من از مسئولان مپنا شنیدم که این شرکت به عنوان صادر کننده توربین به کل دنیا،ا گر تحریم ها برداشت شود و سیاستی اتخاذ نگردد چه بسا چنین مجموعه عظیمی از بین می‌رود. دامپ می کنند با ما و در ایران حتماً در بحث رقابت های تجاری فعالیت‌های این شکلی می‌کنند که ما ساز و کار لازم برای مقابله با آنها را نداریم ؛ بر فرض مثال درداخل کشوردادگاهی که بتواند مسئله زیر قیمت فروختن شرکت‌های خارجی را بررسی کند نداریم و در این فضا چه بساخیلی از ظرفیت‌های ما از بین می‌رود.
* در جنگ جهانی دوم انگلیسی ها و آلمانی ها اقتدار علمی خود را به رخ یکدیگر می کشیدند
*«نسیم»: دولت برنامه هایی تحت عنوان دیپلماسی علمی مطرح می کند،نظر شما در مورد این دیپلماسی چیست؟
روستا آزاد: در عرف امروز بین الملل دیپلماسی علمی ،اقتصادی وسیاسی همه در راستای این است که مجموعه‌ای بخواهد با دیپلماسی و قدرت مذاکره و تعامل بر طرف مقابلش غالب شود و سلطه پیدا کند؛ درحوزه دیپلماسی علم و فناوری چیزی که آمریکایی‌ها بدلیل سرعت بالاتر از مخاطبان ایرانی و یا حتی اروپایی شان هستند، تعامل علم و فناوری انجام می‌دهند که در دل دانشمندان طرف مقابل عظمت خودشان ضعف طرف مقابل را به رخ بکشند.
وقتی دانشمندان و اندیشمندان کشوری نسبت به دانشمندان و اندیشمندان جبهه مقابلشان خاضع و متواضع شدند،این راه باز می‌شود برای اینکه از نظر سیاسی و اقتصادی و سایر ملاحظات نظامی و... سلطه پیدا کنند؛از نظر دیپلماسی اقتصادی هم اتفاقی که می‌افتد این است که با توجه به قدرت اقتصادی پول و صنعت که وقتی به رخ طرف مقابل می‌کشد به دنبالش خضوع طرف مقابل و تسلیم شدن از درون را به دنبال دارد.
معروف است که در ابتدای جنگ جهانی دوم انگلیسی‌ها برای اینکه اقتدارشان را به رخ آلمانی‌ها بکشند مویی را پیچ کردند و مهره به آن بستند و برای آلمانی‌ها فرستادند که قدرت علمی ،اقتصادی و فناوری خود را نشان دهند و آلمان‌ها هم برای اینکه در مقابل درون همان مو را سوراخ کردند و به انگلیسی ها برگرداندند.
جنگ جنگ اقتدار است و این اقتدار برای اینکه از طریق علم و فناوری و نظر اقتصاد طرف مقابل را به تواضع و خشوع و تسلیم بکشاند؛این رفت و آمدهای دیپلماتیک که صورت می گیرد در حالی است که دنیای غرب و جبهه استکبار به صراحت اعلام کردند که از طریق سیاسی و نظامی نتوانستند بر ایران مسلط شوند و اکنون می‌خواهند از طریق اقتصادی وعلم و فناوری مسلط شوند؛کما اینکه الآن دانشگاه‌های کشور به علت اینکه خیلی از اساتید در دنیای غرب تحصیل کرده اند و قدرت علمی دنیای غرب دنیای غرب را می‌دانند، نسبت به غرب موضع نرم‌تری را دارند و این در حالی که در حوزه مدیریت کلان کشورموضع مقتدرانه و از روی عزت در دانشگاه‌ها به علت همین دیپلماسی علم و فناوری قدری سست است؛ دولت نسبت به علم و فناوری در دنیای غرب سلطه گر و مستکبر قدری حالت تواضع دارد و این در جاهای مختلف نمود پیدا می‌کند.
*اگر اقتدار نظامی نداشتیم ؛سر میز مذاکره راه مان نمی‌دادند
*«نسیم»: باتوجه به مشکلات حاضر در فضای علمی کشور و کاهش شتاب علمی ،وضعیت علمی کشور می تواند روند ترمیمی داشته باشد؟
روستا آزاد: فضای علمی کشور مشکلی ندارد ولی سیاست‌های عمومی دولت تا قبل از این بر اساس اقتدار وعزت ملی وبر پایه توانمندی‌های علمی و صنعتی داخل کشور بوده ولی اکنون رویکردعلم از نظردولت اقتدار ملی بر اساس دیپلماسی و گفتگو هست و این مبتنی بر اقتدارعلمی نیست.
چیزی که خاطرم هست در کوران مذاکرات داخل و خارج از کشور با مدیران ارشد دولت در مورد پرتاب ماهواره شریف صحبت می‌کردم دوستان ذهنیتشان این نبود که پرتاب ماهواره به صلاح ما است ؛یعنی اقتدار و قدرت نمایی را به صلاح ندانستند و ذهنیتشان این بود که تعامل و گفتگو کنیم ؛به نظر من این اشتباه راهبردی خیلی بزرگی است به خاطر اینکه در دنیای امروز گفتگو به تنهایی کار پیش نمی‌رود؛ گفتگو در کنار قدرت است که کار را پیش می‌برد یعنی اینکه اگر شما قدرت نمایی کنید و گفتگو نکنید و از قدرت نظامی و علمی و اقتصادی استفاده سیاسی نکنید و گفتگوها را به منصه ظهور نرسانید از آن طرف هم عکسش هست یعنی اگر صرفاً در عرصه‌های مختلف بدون اینکه اقتدار داشته باشید گفتگو کنید قاعدتاً نمی‌توانید کاری از پیش ببرید؛ بنابراین رویکرد عمومی دولت ایجاد عزت و اقتدار درون‌گرا نیست و این تجلی‌اش در عملکرد عمومی دولت در حوزه‌های مختلف وزارتخانه‌ها و اجراییات مشخص است.
من مشکل اساسی را رویکرد عمومی دولت می‌بینم و آنطوری که بعضی مدیران ارشد دولتی در خلال گفتگوها مطرح کردند که سلاح و اقتدار نظامی اقتدار نمی‌آورد ؛ این خیلی خطا بود در حالی که اگر شما اقتدار نظامی نداشته باشید ؛سر میز مذاکره راه نمی‌دهند چه برسد که با شما مذاکره کنند و دلیل عدم توجه دولت به این امر برایم تعجب برانگیز است.
