رسانه ای که دیگر قهرمان ندارد

حال این موضوع مطرح است که رسانه ملی در برنامه های مختلف برای تربیت نسل به نسل این کشور چه کرده است. در این میان عده‌ای معتقدند این رسانه در دهه ۶۰ و ۷۰ برنامه‌های مدون‌تر و کارشناسانه‌تری برای این نسل داشته و در دهه ۸۰ و ۹۰ با وجود اضافه شدن رقبای مختلف از ماهواره ها گرفته تا اینترنت تا اندازه ای قافیه را باخته است.

حال شاید بتوان از بازگشت گروه کودک و نوجوان به شبکه یک که چندی پیش توسط محمد احسانی مدیر این شبکه عنوان شد به عنوان یک رویداد مهم یاد کرد که قرار است خوراکی دوباره برای کودکان و نوجوانان تهیه کند و البته با تغییر شبکه پویا به شبکه کودک با مدیریت محمد سرشار انتظار می رود تلویزیون عملکرد بهتری در زمینه کودک و نوجوان داشته باشد؛ گرچه باید منتظر ماند و دید این انفعال چه زمانی به پایان می‌رسد.

در این مجال به سراغ برنامه سازان دیروز و امروز رفتیم تا نظر آنها را درباره سیاست های رسانه ملی در حوزه برنامه های کودک و نوجوان بدانیم. همچنین با کارشناسان و مسئولان و مدیران شبکه ها سخن گفتیم تا به نوعی پاشنه آشیل نبود استراتژی مدون برای برنامه‌سازی برای کودکان و نوجوانان را دریابیم.

بیژن بیرنگ: آمریکایی‌های با فیلم و سریال با نسل جوانشان حرف می‌زنند

بیژن بیرنگ از جمله تهیه کنندگان پیشکسوت در حوزه ساخت آثار نمایشی برای کودکان و نوجوانان است و کار خود را در تلویزیون با برنامه های کودک آغاز کرده است.

وی که تهیه کننده سریال هایی چون «دنیای شیرین دریا»، «مجید دلبندم» و «سیب خنده» است درباره اینکه چرا بعد از این همه برنامه سازی در حوزه کودک و نوجوان وارد کارهای بزرگسال شده است، گفت: من کارم را با برنامه سازی در حوزه کودک شرع کرده ام و از سال ۷۰ وارد حوزه بزرگسال شدم البته همزمان در حوزه کودک و نوجوان هم برنامه می ساختم و حتی باید گفت کارهایی که در حوزه بزرگسال داشتم چندان بزرگسال نبوده است. به طور مثال بیشترین مخاطب سریال «همسران» کودکان و نوجوان بودند چون مهین و کمال هم تنها دو کودک بزرگ بوند.

این تهیه کننده برنامه های تلویزیون ادامه داد: در دهه ۶۰ و ۷۰ ساخت سریال و برنامه در حوزه کودک و نوجوان با شور و عشق زیادی همراه بود و البته این امر ارتباط زیادی با مدیریت ها داشت. ما به نوعی کارمند سازمان بودیم و محل کارمان هم گروه کودک بود و آن زمان آنتن مناسبی را به ساخت آثار مرتبط با کودک و نوجوان اختصاص می دادند. ما برنامه سازان هم در حوزه برنامه سازی خلاقیت و پژوهش های زیادی داشتیم و خاطرم هست اولین کلیپ های تلویزیون در مجموعه ای مثل «محله برو بیا» ساخته و تنظیم شد.

وی با اشاره به اهمیت و جایگاه برنامه سازی در حوزه کودک عنوان کرد: کار کردن برای بچه ها، نوجوانان و جوانان یک ضرورت محسوب می شود. کار کودک غیر از سرگرم کردن است و با نوعی آموزش همراه است و شما نکاتی را آموزش می دهید که اگر بچه ها این مسائل را به موقع آموزش نبینند گویی یک نسل را از دست داده ایم. در واقع تربیت و تغییر رفتار باید از همان سنین کودکی اتفاق بیفتد. بچه ها همیشه و در همه جا یک اولویت هستند حتی اگر به سینمای آمریکا هم دقت کنید فیلم های بسیاری برای گروه سنی نوجوانان و جوانان ساخته می شود. مجموعه فیلم هایی همچون «ارباب حلقه ها»، «هری پاتر»، «اسپایدرمن» و... همه برای بچه ها ساخته می شود تا آرمانگرایی و قهرمانی گرایی را که بالطبع با ویژگی های خود آمریکایی ها سازگار است در نسل جدید بوجود بیاورند.

تهیه کننده سریال های «قطار ابدی» و «دنیای شیرین» که سال هاست در حوزه کودک کاری نداشته است درباره اینکه چرا ساخت سریال در حوزه کودک را ادامه نداده است، یادآور شد: ساخت سریال برای کودکان ادامه پیدا نکرد چون ارتباط ما با تلویزیون قطع شد و به نوعی کنار گذاشته شدیم، اما هنوز هم فکر می کنم اگر شرایط و علاقه ای در این زمینه بوجود بیاید من هم به سمت ساخت این کارها روی خواهم آورد و مطمئنا اگر از من بخواهند که سریال هایی همچون «چاق و لاغر»، «مجید دلبندم» و یا... را بسازم، حاضرم سریعا دست به کار شوم حتی من زمانی می خواستم نسخه سینمایی بعضی از این کارها را بسازم اما چون کپی رایت آنها دست تلویزیون است به راحتی این امکان برایم فراهم نشد و آنقدر درگیر گرفتن مجوزها شدم که به نتیجه ای نرسیدیم.

مریم سعادت: کار کودک را محل تبلیغ ماکارونی کرده‌اند

مریم سعادت نیز که سال ها سابقه حضور در سریال ها و برنامه های کودک را به عنوان عروسک گردان و بازیگر دارد، عنوان کرد: اگر به ما کار پیشنهاد شود حتما قبول خواهیم کرد. من چندی پیش به برنامه «تا همیشه» که مروری بر برنامه های قدیمی دهه ۶۰ و ۷۰ بود، رفتم که صحنه هایی از سریال «قصه های تا به تا» را نشان داد و از رفتن من به این مجموعه و صحبت کردن در آن نشان می دهد که چقدر برای کار کودک ذوق دارم. من هنوز کار کودک را دوست دارم و برایم یک دغدغه است و دوست دارم در این حوزه کار کنم اما نمی دانم که چرا اتفاقی نمی افتد.

وی اضافه کرد: من بسیاری از کارهای امروز را که مجری ها با عنوان خاله ها و عموها اجرا می کنند، نمی پسندم چرا که فکر می کنم این کارها برای بچه ها جذابیتی ندارد. متاسفانه بچه های ما اکنون انیمیشن های خارجی می بینند چون هیجان و رنگ و لعاب را دوست دارند و برنامه های کودک ما به آثاری برای تبلیغ محصولات تبدیل شده است و گاهی می بینیم که چند خاله و عمو و عروسک در برابر دوربین نحوه استفاده از یک برند خاص از ماکارونی را توضیح می دهند و یا برعکس آنقدر جنبه آموزشی برنامه ها بالا می رود که کودک ترجیح می دهد به جای آنها به مدرسه برود.

الهه رضایی: تلویزیون برنامه‌ریزی درستی برای بچه‌ها ندارد

همچنین الهه رضایی یکی از مجریان برنامه های کودک در دهه ۶۰ و ۷۰ با اشاره به تفاوت نسل امروز و نسل گذشته و برنامه سازی برای این دو بیان کرد: بسیاری از پدر و مادرهای امروز نمی خواهند فرزندانشان سختی هایی را که آنها کشیده اند تحمل کنند و به همین دلیل بسیاری از ابزار، تکنولوژی ها و امکانات را به راحتی برایشان فراهم می کنند. از طرف دیگر مشغله های کاری خانواده ها اجازه نمی دهد که فرصت برای گذران وقت با فرزندانشان داشته باشند و آنها بیشتر با تبلت و دیگر وسایل سرگرم می شوند. بنابراین کودکان امروز به بچه هایی تنها و غیر اجتماعی تبدیل شده اند و وظیفه رسانه ملی این است تا بعضی از این خلاءها را پر کند.

وی ادامه داد: خاله ها و عموهایی که امروز در تلویزیون می بینیم نه تنها این تنهایی را پر نمی کنند بلکه چیزی را هم به بچه ها آموزش نمی دهد. میزان آموزش در تلویزیون پایین است و من بازخوردهای خوبی از برنامه های کودکی که در شبکه های سیما وجود دارد، نمی بینم. می توان گفت موفقیت تلویزیون در ارایه برنامه برای کودکان و نوجوانان نمره خوبی نیست چون هیچ اثر جدیدی را ارایه نمی دهد.

این مجری تلویزیون در پایان با بیان اینکه در دهه ۶۰ و ۷۰ حساسیت زیادی برای انتخاب یک مجری صورت می گرفت گفت: آن زمان انتخاب مجری برنامه ها و حتی متن هایی که بیان می شد همراه با مشاوره های فراوانی بود و کارشناسان دقت نظر بسیاری به این مسائل داشتند اما اکنون انگار سازمان صدا و سیما در این زمینه سیاست گذاری مشخصی ندارد و شاید هم امکانات و نبود بودجه این اجازه را نمی دهد که برنامه های خوب و با کیفیت داشته باشیم.

مریم وطن‌پور: مگر ما آهن فروش هستیم که دنبال سرمایه گذار بگردیم

مریم وطن پور یکی از مجری های این سال های رسانه ملی است که با نام خاله قاصدک در برنامه های کودک شناخته می شود و از جمله منتقدان سیاست های صداوسیما درباره برنامه سازی در حوزه کودک و نوجوان است.

وی با انتقاد به برنامه های کودک و اینکه به عنوان مجری باید به دنبال اسپانسرینگ باشد و در پاسخ به نقدی که مریم سعادت درباره تبلیغ محصولات تجاری در برنامه های کودک، اظهار کرد: چرا باید ما مجری ها به دنبال اسپانسر باشیم مگر ما آهن فروش هستیم که راه بیفتیم و به دنبال یک سرمایه گذار بگردیم. از طرف دیگر هم من علاقه ای به تبلیغ کالاهایی مثل ماکارونی در تلویزیون ندارم و فکر می کنم اگر معتقدیم صداوسیما دانشگاه است نباید دست به تبلیغ کالا ها در میان برنامه های کودک زد.

این مجری با اشاره به اینکه شرایط خوبی به لحاظ قرارداد با سازمان صداوسیما ندارد، عنوان کرد: من در حال حاضر هیچ آینده تضمین شده ای در تلویزیون ندارم درحالیکه از همین برنامه ها ارتزاق می کنم. من حدود سه سال است که از صداوسیما گله دارم و دلشکسته هستم و سوالم این است که چرا حواس مدیران به ما نیست.

خاله قاصدک همچنین در پاسخ به پرسشی درباره شیوه اجرایی خاله ها و عموهای این دوره که برخوردهایشان با کودکان سطحی و نازل است و آنها را جدی نمی گیرند، اظهار کرد: بسیاری از این مجریان فرزند ندارند اما من خودم فرزند دارم و اتفاقا می دانم که بچه های امروز بسیار باهوش تر و عاقل تر هستند و نباید با آنها به شیوه ای کودکانه حرف زد بلکه باید حتی بسیار جدی و از الفاظ درست و محکم استفاده کرد.

محمود شهریاری: تهیه کنندگان نمونه های خارجی را می آورند و آنها را تغییر می دهند

محمود شهریاری یکی از مجریان قدیمی صداوسیما که اجرای مسابقه های زیادی را برای نوجوانان بر عهده داشته است درباره کیفیت اجرای برنامه های زنده و ترکیبی در دهه ۶۰ و مقایسه آنها با سال های اخیر تصریح کرد: در دهه ۶۰ تا این اندازه تقلید از شبکه های تلویزیونی خارجی و ماهواره ای باب نبود و خلاقیت ها برگرفته از ذهن خود طراحان و نویسندگان بود اما متاسفانه امروزه کپی کاری بسیار رایج شده و چون قرار است کارها خیلی واضح مثل برنامه های خارجی نباشند تقلیدی کاریکاتوری از آنها انجام می شود.

وی درباره زیاد شدن طرح های تقلیدی بیان کرد: متاسفانه وقتی تهیه کننده ای طرحی می آورد مدیران گروه ها از او نمونه می خواهند و بعد تهیه کننده نمونه خارجی را ضبط می کند و می گوید که قرار است با اضافه کردن بعضی از المان های بومی و مذهبی طرح را به شکل ایرانی بسازد و در آن از احادیث و آیات استفاده خواهد کرد، درحالیکه چنین کاری اصلا اثر را اسلامی نمی کند.

این مجری صداوسیما گروه های تلویزیونی را به دژ تشبیه کرد و گفت: آدم های خلاق به این دژها راه پیدا نمی کنند و این درها برای همه باز نیست و مشکلات مدیریتی وجود دارد. در سازمان سیاستگذاری مشخصی هم در حوزه برنامه های کودک و نوجوان وجود ندارد، ما مطابق با آنچه که در جامعه بر ما تحمیل می شود حرکت می کنیم و خودمان پیشاپیش برنامه و تعریفی از مسیر خود نداریم.

جواد حاتمی دکترای روانشناسی: مشکل جذابیت است تا روانشناس و مشاور

جواد حاتمی دکترای روانشناسی شناختی دارد و اتفاقا نبود مشاوران روانشناس در برنامه ها را کمبود اصلی این آثار نمی داند.

وی معتقد است معضل اصلی برنامه های کودک و نوجوان نبود روانشناس و مشاور نیست بلکه مشکل اصلی این است که این برنامه ها فاقد جذابیت های هنری و زیبایی شناسی هستند.

این نویسنده و پژوهشگر در سخنانی بیان کرد: پرداختن به حوزه کودک و نوجوان چندان برای مدیران جدیت ندارد و تا زمانیکه جدیت نداشته باشد کار آنچنانی هم صورت نمی گیرد چراکه برای مدیران فرهنگی مسایل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اولویت بیشتری دارد.

حاتمی که اکنون در شورای کودک شبکه دو سیما نیز عضویت دارد درباره اینکه چقدر در حوزه ساخت برنامه های کودک و نوجوان سیاستگذاری وجود دارد، گفت: ما سیاستگذاری داریم اما بحث اصلی شیوه های اجرایی آنهاست و همچنین اینکه اجرایی کردن این موارد چقدر از نویسنده برنامه گرفته تا تهیه کننده و هنرمند و مدیران جدی گرفته شود.

وی که جزو مسئولان و برنامه سازان «نیمرخ» یکی از برنامه های موفق برای نوجوانان در دهه ۷۰ بوده است، توضیح داد: آن زمان افرادی بر سر کار بودند که اولویت آنها کودکان و نوجوانان بودند و تهیه کنندگان هم عشق و علاقه شان ساخت اثر در حوزه کودک بود که از جایگاه لازم هم برخوردار بودند اما مساله اصلی در حال حاضر این است که افراد متوسط و بی تخصص تهیه کنندگی کارها را بر عهده می گیرند و در این صورت کارها هم متوسط و روبه پایین می شود.

محمد مسلمی: دنیا افکار بچه ها را هدف گرفته است و ما باید بگوییم چطور ماکارونی بخورند

محمد مسلمی کارگردان برنامه «فیتیله» از دیگر مجریانی است که از نبود حمایت ها در حوزه ساخت و تولید برنامه های کودک و سیاست اسپانسرینگ انتقاد و اظهار کرد: کودکان در تمام دنیا در اولویت قرار دارند و روی آنها سرمایه گذاری می شود. امروز شبکه های ماهواره ای تغییر رفتار کودکان را براساس آنچه خود می خواهند هدف گرفته اند و آن وقت ما باید در برنامه های خود اسپانسر بیاوریم تا به بچه ها بگوییم که چطور ماکارونی بخورند.

وی درباره اینکه چقدر سیاست های برنامه سازی در حوزه کودک و نوجوان را فکر شده می داند، بیان کرد: مگر ما الان برنامه کودک هم داریم که این سیاست ها را داشته باشیم.

بازیگر گروه «فیتیله ای ها» اضافه کرد: ما امروز گویی داریم به عقب بازمی گردیم چراکه نه حمایتی از برنامه ها وجود دارد و نه رقابتی و سیاستی، کسانی هم که مانده اند و در این حوزه فعالیت می کنند به کارشان عشق می ورزند و به خاطر این عشق است که در این حوزه مانده اند و کار را ادامه می دهند.

وی به فراهم کردن زیرساخت ها در حوزه ساخت برنامه های کودک و نوجوان اشاره و بیان کرد: ما در کشور خود هنرمند، شاعر و نویسنده مرتبط با حوزه کودک کم نداریم اما چرا این افراد فعالیتی ندارند و چرا از آنها دعوت نمی شود. بچه ها دیگر رغبتی به نگاه کردن برنامه ها نشان نمی دهند و بیشتر به دنبال انیمیشن های خارجی هستند و باید برای آنها فکری کرد.

این کارگردان عنوان کرد: اگر این روند ادامه پیدا کند ما کار را کنار خواهیم گذاشت چون دوست نداریم به هر قیمتی روی آنتن باشیم. تا زمانیکه اوضاع برنامه سازی به این شکل باشد و کار کودک جدی گرفته نشود شاید از این حوزه خداحافظی کنیم و دیگر به برنامه های خود در حوزه کودک ادامه ندهیم.

عادل بزدوده: صداوسیما باید صاحبان اصلی این خانه را بشناسد

عادل بزدوده از جمله کسانی که عمری را برای ساخت عروسک های برنامه های کودک و نوجوان صرف کرده است از دیگر منتقدان به سیاست های سازمان صدا و سیما در زمینه ساخت برنامه های کودک و نوجوان ست.

وی درباره غیبت خود در این سال ها در تلویزیون گفت: به هرحال تلویزیون صاحبخانه است و حق دارد هرکسی را که می خواهد به این خانه دعوت کند. من مشکلی با این رسانه ندارم اما صداوسیما باید صاحبان اصلی این خانه را بشناسد، کسانیکه می توانند تاثیرگذار باشند و از زمانیکه فعالیتی در تلویزیون ندارند برنامه ها به لحاظ جذابیت و مسایل تربیتی و آموزشی در سطح نازلی قرار گرفته است. تلویزیون اکنون از از انبوه برنامه هایی که در دهه ۶۰ تولید می شد عاری است و تاسف من از این است که این رسانه افرادی را که بیش از ۴۰ سال تجربه دارند به کار نمی گیرد و از آنها استفاده نمی کند.

این طراح و سازنده عروسک بیان کرد: در برنامه های امروزین تنوعی برای ایجاد سلیقه و انتخاب مناسب برای کودکان وجود ندارد و مدیرانی که عهده دار بخش کودک و نوجوان هستند آگاهانه این حوزه را فراموش کرده اند. آنهایی که مدیریت فرهنگی را بر عهده دارند به شدت کم کاری می کنند و ما به شدت از قافله عقب هستیم. ما اکنون با بچه هایی زندگی می کنیم که عاری از ارتباطات اجتماعی، اجتماع پذیری و تربیت های آگاهانه هستند و ما حتی نمی توانیم برای نسل های بعد کارگر و یا دانشجویان آگاه و با شرافت تربیت کنیم.

بزدوده به نبود روانشناس و کارشناسان در حوزه برنامه سازی برای کودکان اشاره کرد و یادآور شد: زمانی افراد کاربلد در تلویزیون حضور داشتند که امروز جایشان خالی است. امروز بحث روانشناسی کار کودک در کجا قرار گرفته است، چه کسی جلوی آثار ضعیف را می گیرد و چه کسی دست برنامه سازان را باز می گذارد.

طراح و سازنده عروسک ها در مجموعه های «خونه مادربزرگه» و «زیر گنبد کبود» با اشاره به تاثیر این برنامه ها عنوان کرد: من تاثیر این برنامه ها را آن زمان با دل و جان در خانواده ها می دیدم. در این برنامه ها چالش ها و نگاه های اجتماعی مطرح می شد و با اینکه ما در شرایط جنگی قرار داشتیم اما برنامه های سالمی تهیه می شد چراکه تهیه کننده خودش محقق بود و افرادی که به عنوان مدیران در شبکه و گروه های کودک و نوجوان قرار داشتند از جمله آقای اسدالله اعلایی دلسوزی و حمایت بسیاری نسبت به کارها داشتند.

وی در پایان سخنانش تصریح کرد: من به مدیران، رییس جمهور، مسئولان آموزش و پرورش و هرکسی که در حوزه کودک مسئولیتی دارد هشدار می دهم که حواس ما به قشر کودک و نوجوان باید بسیار بیشتر از آنچه هست، باشد.

مدیر دفتر موسیقی و سرود رسانه ملی: شورای شعر کودک راه‌اندازی کردیم

و اما محمدباقر معلم مدیر دفتر موسیقی و سرود سازمان صدا و سیما که با تغییرات جدید در رسانه ملی به این سمت منصوب شد به عنوان مدیری از درون سیستم رسانه ملی درباره موسیقی برنامه های کودک و نوجوان بیان کرد: موسیقی هنری موزون است و طبع آدمی از همان کودکی در نهاد و نهان خود موزون و متناسب است لذا نسبت به موسیقی واکنش نشان می دهد. کودک با ریتم زودتر از کلمه آشنا می شود، لحن را بهتر و زودتر از حرف می فهمد و به همه این دلایل موسیقی هنری است که بایست بدان توجه جدی کرد خصوصا در حوزه موسیقی کودک.

وی اضافه کرد: یکی از مهمترین آسیب های زندگی امروز که باز هم به نوعی از عوارض عصر ارتباطات است، مساله درهم آمیختگی و خلط در حوزه های مختلف است. شاید در این مجال توضیح این مساله مقدور نباشد اما یکی از مهمترین آسیب ها همین درهم آمیختگی های نارواست که بی تمیز اتفاق می افتد. مثلا داستان کوتاه خود نوعی فرم روایتگری است، قطعا منظور این فرم خلاصه نویسی داستان بلند نیست، یعنی قرار نیست یک داستان بلند را خلاصه کنیم و بگوییم داستان کوتاه خلق کرده ایم اما متاسفانه این خلط فرم زیاد اتفاق می افتد، شاعر بزرگسال، لغت ها و ترکیب های واژگانیش را می شکند و بقولی محاوره نویسی می کند و حاصل را شعر کودک می نامد، درحالیکه این از اساس غلط است زیرا شعر کودک همه اجزایش متعلق به خودش است، فرم و وزن و موسیقی پنهان کلماتش تا صور خیال و نحوه قیاس ها و صغری و کبری کردنش همه متعلق به حوزه کودک است صرف شکست لفظ، کاری را از سطح بزرگسال به خردسال نمی رساند، این جلوه ای از سهل انگاری هاست که با سهل نگاری اشتباه می شود.

معلم از تلاش ها در دوره جدید برای ساخت موسیقی های مرتبط با سنین کودکان خبر داد و تصریح کرد: در دفتر موسیقی سازمان کوشش بسیاری در حال انجام است تا قواعد هر حوزه به تمامه رعایت شود لذا در خصوص شعر کودک از شاعران کودک دعوت کردیم و کنار شورای شعر بزرگسال، شورای رسمی شعر کودک را راه اندازی کردیم که شاعر ارجمند و نام آشنای شعر کودک جناب افشین اعلا این مسئولیت را بر عهده دارند و امیدوارم در آینده نزدیک بتوانیم کارهای درخور ذکری در این زمینه تولید کنیم. 

مدیر گروه کودک و نوجوان شبکه دو: از فضاهای هیجانی دور می‌شویم

علی زارعان مدیر گروه کودک و نوجوان شبکه دو که سال هاست در این عرصه فعالیت دارد درباره اقداماتی که قرار است در تغییرات جدید این شبکه در حوزه برنامه سازی برای کودکان و نوجوانان اتفاق بیفتد، توضیح داد: در عصر حاضر ما تدریجا به این تفکر رسیده ایم که با گمان ذهنی خود برای کودک دست به انتخاب نزنیم و به میل و خواسته او احترام بگذاریم و او را در جایگاه انتخاب قرار دهیم. محمدرضا جعفری جلوه مدیر شبکه دو سیما در فصل جدید برنامه سازی ها که در این شبکه در حال طراحی است کاملا آگاهانه نسبت به حوزه کودک و نوجوان تصمیم گیری می کند.

وی درباره تغییراتی که در برنامه های آینده این شبکه صورت می گیرد، عنوان کرد: ما در برنامه های آینده با یک رفتار کاملا فرهنگی روبرو می شویم و از فضاهای هیجانی و پخش های زنده به طور تدریجی دور خواهیم شد. برنامه های زنده هیجان محور است و اشتباه در آنها بدیهی است و در نسل جدید برنامه سازی این آثار بسیار کم خواهند شد. به طور مثال عمو پورنگ که پیش از این برنامه های زنده اجرا می کرد با «محله گل و بلبل» به یک ساختار نمایشی رسیده است که بارها می توان آن را برای پخش استفاده کرد. ما با این برنامه نوعی سلیقه سازی خواهیم داشت که اتفاقا یکی از اهداف ما است. این برنامه حتی یکی از برنامه های پربیننده ما در ماه مبارک رمضان بود که هم برای کودک و هم خانواده طراحی شده است و مسئولیت پذیری و تعامل اجتماعی را آموزش می دهد. متاسفانه در نظرسنجی صداوسیما درباره برنامه هایی که در ایام ماه مبارک رمضان روی آنتن رفتند حرفی از تاثیر این برنامه و میزان استقبال از آن به میان نیامده بود.

مدیر گروه کودک و نوجوان شبکه دو سیما در ادامه از رویکرد کاهش برنامه های زنده سخن گفت و بیان کرد: برنامه های زنده به کودکان و نوجوانان تعلق ندارد. چون این برنامه ها اثرپذیری بالایی دارند و اگر اشتباهی در آنها وجود داشته باشد شاید در بزرگسالان قابل اغماض باشد اما در کودکان قابل اغماض نیست.

زارعان درباره کمبود برنامه های مرتبط با کودک و نوجوان در کنداکتور فعلی شبکه و همچنین تفاوت برنامه های چند سال اخیر با سال های دهه ۶۰ و ۷۰ عنوان کرد: در پاییز برنامه های شبکه دو به نوعی احیا خواهد شد و قرار است از ظرفیت حوزه های مختلف مثل مجموعه های عروسکی استفاده شود. ما بزرگترین گروه تولیدی مجموعه های عروسکی را در خاورمیانه داریم که متاسفانه مدت ها از آن غافل بودیم و حالا قرار است چند پروژه عروسکی در پاییز داشته باشیم.

تشکیل اتاق فکر برای پروژه های عروسکی

زارعان با اشاره به تشکیل اتاق فکر در این حوزه اظهار کرد: برای پروژه های عروسکی اتاق فکری تشکیل شده است که طرح ها را بررسی می کنیم و همچنین قصد داریم بعضی از مجموعه های قدیمی را دوباره به تولید برسانیم.

وی درباره سیاستگذاری های شبکه دو در حوزه کودک و نوجوان اظهار کرد: کارهایی که برای کودکان انجام می شود، نمی توانند از دو حوزه آموزش و مفاهیم اجتماعی خالی باشند. در رویکرد جدید شبکه دو سیما تمرکز بیشتری روی نوجوانان خواهد داشت چون سن اثرپذیرتری است. در این سنین مفهوم هویت با جامعه و جامعه پذیر شدن در ارتباط است.

مدیر گروه کودک و نوجوان شبکه دو سیما همچنین در پاسخ به سوالی درباره بهره گرفتن از مشاوران، کارشناسان و روانشناسان در برنامه های این گروه توضیح داد: در شورای کودک که در این گروه وجود دارد دوستان جامعه شناس و روانشناس به صورت ادواری مهمان شورا هستند و از نظرات آنها بهره گرفته می شود.

وی در پایان سخنان خود درباره اسپانسرینگ در برنامه های کودک و نوجوان نیز بیان کرد: بخشی از این مشکل به کمبود بودجه بازمی گردد اما در این حوزه اصلاحات وسیعی صورت گرفته است از جمله اینکه اسپانسرینگ مواد غذایی حذف شده است و نهادهای فرهنگی در اولویت قرار گرفته اند. از طرف دیگر خوب است که برای رفع بخشی از مسایل، نهادهای مختلف از جمله محیط زیست، آموزش و پرورش، کانون پرورشی فکری و... با تلویزیون همراه شوند. کانون در دوره های گذشته همراهی و تعامل زیادی داشت اما فاصله گرفته است.

سپنجی دکترای ارتباطات: نقش پژوهش را در صداوسیما و برنامه های کودک و نوجوان هیچ گرفته ایم

امیر عبدالرضا سپنجی یکی از متخصصان حوزه رسانه درباره نقش پژوهش در ساخت و تولید برنامه ها عنوان کرد: ما نه فقط نقش پژوهش را جدی نگرفته‌ایم بلکه نقش آن را در صداوسیما و برنامه های کودک و نوجوان برابر با هیچ گرفته ایم. می توان گفت در حوزه کودک و نوجوان هیچ راهبرد و استراتژی مشخصی نداریم و تنها تصمیم داریم به طور مثال کودک را در برنامه ها متدین کنیم درصورتیکه این اتفاق خود به برنامه ریزی نیازمند است و در ارایه پیام های مذهبی به کودکان، نهادهای دیگری چون خانواده، مساجد، آموزش و پرورش و... نیز نقش دارند.

این متخصص رسانه با اشاره به بعضی از برنامه سازان حوزه کودک یادآور شد: من گاهی دیده ام بی تجربه ترین، ناکارآمدترین و صفر کیلومترترین افراد وارد صداوسیما می شوند و کار کودک انجام می دهند درصورتیکه این خطاترین کار ممکن است چراکه این سنین بسیار حساس است و نیاز به ورود افراد کاملا متخصص دارد.

مدیر شبکه یک سیما: بازگشت گروه کودک و نوجوان به شبکه یک سیما

از دیگر مدیران رسانه ملی که در این زمینه پاسخگوی ما بود محمد احسانی مدیر شبکه یک است. وی درباره بازگشت گروه کودک و نوجوان به شبکه یک و اقداماتی که در این راستا انجام خواهد شد، گفت: از آنجایی که مدتی این گروه فعال نبوده ما نخواستیم همان ابتدا سنگ بزرگ را برداریم بلکه تلاش ما این است که گروه ابتدا خود را پیدا کند و اکنون هم قصدی نداریم که به سرعت مدیری برای این گروه منصوب کنیم و قرار است اقدامات در موقعیتی مناسب و با شرایط درست انجام بگیرد.

وی اضافه کرد: با تشکیل شدن گروه کودک و نوجوان نوعی تعهد سازمانی ایجاد می شود و باید زمانبندی مناسبی را به تولید آثار مرتبط با گروه اختصاص دهیم که ما به دنبال طرح هایی می گردیم تا فعلا کار را در شبکه یک شروع کنیم تا به تدریج برنامه ها مسیر خود را پیدا کنند.

مدیر شبکه یک درباره «بالای چشمت ابروست» که قرار است از نیمه دوم سال روی آنتن برود، بیان کرد: طرح اولیه این برنامه از «نیمرخ» گرفته شده است که برنامه ای نوجوانانه بود و با توجه به اقتضائات امروز به تولید خواهد رسید. تیم پژوهشی برای این برنامه جمع شده است و بررسی می کند که سوالات، علایق و دغدغه های نوجوانان امروز چیست.  

وی در پایان با اشاره به تقسیم بندی بین شبکه یک و شبکه دو بیان کرد: دغدغه اولیه ما پرداختن به خردسالان نیست بلکه بیشتر به نوجوانان و نیازهای آنها می پردازیم.

حجت الاسلام جواد گلی: برنامه های کودک و نوجوان ما ستاره محورند

حجت الاسلام جواد گلی کارشناس و مشاور برنامه سازی در حوزه تلویزیون است که با اشاره به افت برنامه سازی در حوزه کودک در سال های اخیر نسبت به سال های دهه ۶۰ و ۷۰ از دلایل این رکود و اینکه چه باید کرد تا از این رکود نجات یابیم، سخن گفت.

وی در سخنانی با اشاره به اهمیت برنامه سازی برای کودکان اظهار کرد: برنامه سازی برای کودکان و نوجوانان در دنیا یک گونه بسیار مهم است تا آنجا که شبکه های اختصاصی بسیاری برای این قشر در دنیا داریم.

حجت الاسلام گلی با اشاره به برنامه هایی که در دهه ۶۰ و ۷۰ ساخته شده است، عنوان کرد: این دوران در ساختارهای نمایشی از درخشان ترین دوران ها بوده است و حس مطلوبی که با تماشای این آثار برای ما و حتی نسل امروز پیدا می شود دلیل موفقیت آن آثار است و این باعث تاسف است که ما در حوزه ای با این اهمیت سرعت مان بسیار کم و حتی به توقف رسیده است. یکی از دلایل توقف ما در این حوزه این است که ساختاری برای تربیت نیرو در حوزه آثار کودک نداریم. در دانشگاه ها، موسسه ها، مراکز دولتی و خصوصی محتوایی تعریف نشده است. ما بیشتر تاکتیکی و تکنیکی حرکت می کنیم و محتوای لازم که مبتنی بر دانش، رشد و مولفه های تعلیم و تربیت باشد، نداریم.

این کارشناس مذهبی سریال های نمایشی با اشاره به اهمیت آموزش در سنین پایین تصریح کرد: تولید کار در حوزه کودک به الزاماتی تخصصی نیاز دارد و سختی کار تا آنجاست که تدریس در دانشگاه از تدریس در دوران ابتدایی آسان تر است و تدریس در دبیرستان از آموزش اول دبستان راحت تر است. در نظام آموزشی ژاپن سخت ترین مراحل گزینش و آموزش برای معلمانی وجود دارد که قرار است الفبا را به بچه ها آموزش دهند.

برنامه های حوزه کودک متولی سازمانی ندارند

وی با اشاره به برنامه های کودک و نوجوان به یک عنصر مهم در ضعف این برنامه ها اشاره و عنوان کرد: برنامه های کودک و نوجوان ما ستاره محورند و چهره هایی مثل عموپورنگ یا عموقناد و یا حتی فتیله ای ها پیش‌برنده این برنامه ها هستند و هرگاه این ستاره ها حذف شوند برنامه با مشکل مواجه می شود و اتفاقا خود ما مردم را عادت داده ایم که برنامه ها را با ستاره ها ببینند. درحالیکه برنامه های خوب دهه ۶۰ و ۷۰ به این ترتیب نبود و به طور مثال اگر مجری را از برنامه «نیمرخ» می گرفتید باز هم ساختار خود را حفظ می کرد.

این کارشناس با اشاره به یک آسیب جدی عنوان کرد: برنامه های کودک و نوجوان از ضعف جدی محتوا رنج می برند و مساله مهم این است که معدود برنامه تلویزیونی در این حوزه اتاق فکر و یا تیم مشورتی دارند. شاید به صورت جسته و گریخته کارشناسان به برنامه ها کمک کنند اما ساختار علمی در پشتیبانی فکری این برنامه ها وجود ندارد. برنامه های کودک و نوجوان اکثرا متن و نویسنده ندارند و دیالوگی برای آنها نوشته نمی شود.

وی اضافه کرد: برنامه های حوزه کودک متولی سازمانی ندارند. درحالیکه برای آثار نمایشی علاوه بر گروه های فیلم و سریال که در هر شبکه به صورت مجزا وجود دارد اداره کل نمایش هم در معاونت سیما وجود دارد.

این کارشناس در پایان سخنانش بیان کرد: ما شبکه ۲ را به شبکه کودک و نوجوان تغییر دادیم اما همچنان در تولید محتوا مشکل داریم چون با تغییر عناوین کار حل نمی شود بلکه به تزریق بودجه و به کارگیری نیروهای مجرب نیازمند است.