زلزله تهران در قاب سناریوها/ فاجعه را باور نداریم

به گزارش پایگاه 598، زلزله کابوس همیشگی این شهر است. نگرانی از این که خانه های لرزان این شهر به تکانی فرو بریزد و میلیون ها نفر زیر خرابه ها جان خود را از دست بدهند. این روزها بیش از گذشته حرف زلزله در شهر است. در کمتر از دو هفته دوبار شهرهای همسایه تهران لرزیدند و در زلزله فیروزکوه برخی از ساکنان شرق تهران هم زلزله را احساس کردند. بر سر اینکه اگر تهران بلرزد فاجعه ای انسانی رخ می دهد تمامی مسئولان هم نظر هستند اما در عمل اتفاقی برای این شهر نمی افتد.

احمد صادقی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران می گوید: زلزله خطر اصلی این شهر است .

او با بیان اینکه بحث زلزله تهران تا کنون در سطح دولت های محلی تصمیم گیری شده است، می گوید: این برداشت نادرستی از قانون است که شهرداری را مسئول مدیریت شهر تهران در برابر زلزله بدانیم. زلزله تهران را باید با نگاه ملی بررسی کنیم.  

تهیه نقشه های تخلیه امن

صادقی اضافه می کند: یکی از برنامه هایی که در بحث مقابله با زلزله تهران داریم، تهیه نقشه های تخلیه امن اضطراری است. یعنی نقشه ای باشد که اگر اتفاقی افتاد فرد بداند که چگونه باید از مکان خارج شود و از کدام مسیر به نقطه امن برود. تاکنون نقشه ۸۰ محله چاپ شده و در اختیار محلات قرار گرفته است. نقشه باقی محلات نیز در حال چاپ است و مابقی نیز تا پایان برنامه پنج ساله دوم تکمیل می شود.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به هشدار زلزله تهران ۱۰ ثانیه قبل از وقوع نیز می گوید: زمانی که گسلی فعال شود،  موج اولیه و ثانویه دارد. موج اولیه مخرب نیست و فاصله بین این دو موج طبق محاسبات انجام شده از ۸ تا ۴۰ ثانیه است. با مطالعات انجام شده با کارشناسان ژاپنی بر روی گسل اصلی مشاء در تهران زیرساخت سنسورها و دستگاه های لرزه نگاری را فراهم کردیم که به محض اینکه موج اولیه را دریافت کردند، ما در مرکز مدیریت موج اول را داشته باشیم و قبل از موج دوم بتوانیم هشدارهای لازم هر چند کوتاه را داشته باشیم تا بتوانیم کارهای بزرگی مانند قطع شبکه اتوماتیک گاز، برق و مترو را داشته باشیم و پناه گیری سریع انجام شود.

وی در ادامه با اشاره به وظایف و خط مشی هایی که برای این سازمان در برنامه دوم شهرداری تهران ترسیم شده است می گوید: بر اساس ماده ۵۳ برنامه، سازمان موظف است نقشه یکپارچه گسل های شهر تهران را برای تطبیق با نقشه شهر آماده سازد. که البته ۴۴ کیلومتر مربع از این محدوده شناسایی و نقشه برداری شده اما تا پایان برنامه می بایست  این میزان تا ۱۶۰کیلومتر مربع برسد.

صادقی یادآورمی شود: در ماده ۵۵ این برنامه نیز سازمان مکلف شده است اقداماتی در جهت هدایت و ارتقاء سطح ایمنی ساختمانها و فضای های شهری  انجام دهد. همچنین در حوزه ارتقاء فرهنگ ایمنی و آموزش شهروندان نیز ۱۱۰۰ برنامه در سال ۹۲ اجراشده است که باید این برنامه ها را در سال به ۱۵۰۰ برنامه افزایش دهیم.

رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران کمک به گسترش مقاوم سازی عناصر سازه ایی در اماکن عمومی و آموزشی و جمعیت پذیری شهر را از دیگر اقدامات این سازمان برشمرد.

هر لحظه امکان زلزله وجود دارد

زلزله موضوع پر طرفداری برای شایعه پردازان است. از وقوع طوفان گرفته تا دیدن نور در آسمان، شایعه پردازان آن را نشانه ای بر وقوع زلزله در تهران می دانند. این روزها بحث زلزله دوباره داغ شده است، برخی معتقدند پس از لرزیدن شهرهای اطراف تهران به زودی تهران هم خواهد لرزید.

نصرالله کمالیان کارشناس زلزله شناسی معتقد است: تحریک گسل شمال تهران به واسطه زمین لرزه فیزورکوه خارج از ذهن نیست. در ایران هرلحظه احتمال زلزله های مخرب وجود دارد. اما نکته مهم این است که زلزله به خودی خود مسئله ایجاد نمی کند بلکه ما و محیطی که ساخته ایم سبب بروز مشکلات می شود.

وی با اشاره به خطرات زلزله در مناطق پرجمعیت تهران می گوید: مسئله مانیتورینگ زلزله و دقت در روند زلزله خیزی بسیار اهمیت دارد اما متاسفانه در ایران فقط سازمان تشکیل داده اند و به مسئله مانیتورینگ زلزله چندان اعتنا نشده است.

کمالیان درباره تخمین تلفات جانی و مالی در زلزله احتمالی پایتخت می گوید: زلزله در تهران فاجعه است و اگر از ۵/۵ ریشتر بالاتر برود خسارات مالی و جانی بسیاری دارد. زلزله در پایتخت سبب زلزله اجتماعی و اقتصادی در ایران می شود.

اظهار نظر برخی از مسئولان در خصوص آمادگی تهران در برابر زلزله

نام و سمت	اظهار نظر
غلامرضا انصاری عضو شورای شهر تهران	نکته اساسی آن است که تهران روزی خواهد لرزید و ابرشهری زلزله خیز است و وجود بافت های فرسوده و متراکم بودن بافت جمعیتی آن اثرات این پدیده را مخرب تر خواهد کرد.استراتژی مناسبی برای کاهش خطرپذیری شهر تهران اندیشیده شود و در سناریوهای مختلف میزان خسارات و حوادثی که پیش خواهد آمد برآورد شود.خطر در کمین تهران است اما به نظر می رسد هنوز ما این خطر را درک نکرده ایم و نمی دانیم در چه سطح به مردم هشدار دهیم تا هم امنیت روانی آنها را به خطر نیندازیم و هم نسبت به وقوع چنین حادثه ای آنها را آماده و آگاه کنیم.
مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران	اگر زلزله در تهران رخ دهد فاجعه سال که نه، فاجعه قرن هم که نه، بلکه فاجعه تاریخ خواهد بود و برای این نکته باید فکر اساسی شود. متاسفانه در این خصوص نه مسئولان به فکر هستند و نه مردم اما این واقعیتی است که حتی خانه های نوساز ما هم ناامن است چه برسد به خانه های قدیمی. بسیاری از خانه های ما با وجود آنکه هم مهندس ناظر دارند و هم مهندس مجری در همان هنگام ساخت خراب می شوند.
معصومه اباد رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای شهر تهران	مهمترین مشکل در سامانه مدیریت بحران شهر تهران عدم یکپارچگی و انسجام بین مراکز اجرایی و تصمیم گیری در این حوزه است.
رحمت اله حافظی رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران	شهر تهران از ریسک بالایی برخوردار است و جزء ۲۵ شهر پرریسک زلزله دنیا است. گسل های متعددی در مناطق مسکونی تهران داریم که اگر زلزله ای ۷ ریشتری در تهران رخ دهد، فاجعه ای عظیم را شاهد خواهیم بود، از جمله تهدیدات وسیع بعد از این رخداد آتش سوزی وسیع، نبود آب سالم، فساد اجساد و عمدتا عدم دسترسی به مناطق آسیب دیده است.   سوله های بحران، سوله های ورزش نیست، این سوله ها هر چه سریع تر باید تخلیه شود و در اختیار هلال احمر قرار گیرد تا تجهیز شود و مایحتاج مورد نیاز مردم در سطح شهر در داخل سوله ها دپو و در زمان بحران از تجهیزات امداد و نجات و موارد مصرفی مورد نیاز شهروندان استفاده شود. اگر برای بانوان سالن ورزشی نیاز است آن را بسازید.
پرویز سروری رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شهر تهران	مدیریت بحران در تهران شاید بتوان به جرات گفت یکی از حساس ترین و پرخطرترین موضوعات کشور است. شهری که کشور شهر است، ۸ تا ۱۲ میلیون جمعیت ثابت و شناور دارد، قسمت مرکزی شهر که قلب شهر محسوب می شود در معرض تهدید بالقوه بافت های فرسوده قرار دارد  در بی اعتنایی مسئولین در عمل و پررنگ بودن شعار رسیدگی به این معضل روزگار می گذرانند. ضعف در نظارت بر ساخت و سازها و تخلفات در استحکام بنا از دیگر تهدیدات بالقوه شهر است. ساختار موجود مدیریت بحران عملا یک شکل کاریکاتوری از وظایف، اختیارات و توانمندی ها را به وجود آورده است. ظاهرا قرار است آن اتفاق مهم و هول انگیز بیفتد تا مسئولین به فکر پیش گیری بیفتند در اصل مدیریت بحران با مدیریت صد پاره شهری یک لطیفه فرح انگیز است.
اقبال شاکری  رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر	باید ضوابط مدیریت بحران در پهنه های روی گسل در طرح تفصیلی گنجانده شود و اجازه ساخت و ساز در این پهنه ها داده نشود.همانطور که می دانید قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران سال ۸۶ تصویب شده که قرار بود به صورت آزمایشی ۵ سال اجرا شود و متاسفانه بعد از طی دوره آزمایشی شاهد هستیم که چندین سال است اقدامی در جهت ساماندهی این سازمان صورت نگرفته. در طرح های جدیدی که از سوی دولت به مجلس ارائه شده مثل اینکه قرار است زمام سازمان مدیریت بحران به وزارت کشور یا استانداری واگذار شود. از شهردار و رییس شورا می خواهم این موضوع را با توجه به اهمیتی که دارد در مجلس پیگیری کنند.

زلزله فیروزکوه ربطی به فعالیت گسل های تهران ندارد

اما صادقی برخلاف این کارشناس زلزله معقتد است وقوع زلزله در حواشی تهران ربطی به فعال شدن گسل‌های تهران ندارد، او به مهر می گوید: گسل‌های جوادآباد و فیروزکوه انرژی خودشان را تخلیه کردند و ربطی به گسل‌های تهران ندارد، اما کسانی که می‌گویند زلزله به تهران نزدیک شده باید بدانند زلزله در خود تهران است و ما باید برای زلزله تهران آمادگی کامل داشته باشیم. سابقه تاریخی فعالیت گسل‌های پایتخت نشان می‌دهد وقوع زلزله در تهران خسارت‌های زیادی به دنبال خواهد داشت و باید هم شهروندان و هم مسئولان آن را جدی بگیرند. متاسفانه شهروندان ما تصوری از بزرگی این مخاطره ندارند و حاضرند خانه‌ای که می‌سازند دکوراسیون بهتری داشته باشد اما به میزان مقاومت آن توجهی ندارند؛ در حالی که خطر زلزله در پایتخت بسیار جدی است.

نشست های تهران نگران کننده است

صادقی در ادامه به بحران دیگری در تهران اشاره می کند و می گوید: در حال حاضر تهران با مشکل دیگری نیز دست به گریبان است و به دلیل خشکسالی این سال ها، تهران نشست‌های زیادی داشته است که بیشتر در جنوب‌ غربی و جنوب‌ شرقی تهران متمرکز است.

به گفته وی، تهران روزانه یک میلیمتر نشست می‌کند که به طور میانگین سالانه ۳۶ سانتیمتر نشست می‌کند که با مقاوم‌سازی خانه‌ها می‌توان در برابر مخاطرات پیش آمده ایمن‌تر بود.

چگونه باید برای یک رویداد احتمالی صد در صد آماده بود

مازیار حسینی مشاور عالی شهردار تهران نیزبه مهر می‌گوید: تهران در هنگام زلزله برای رسیدگی به ۵۰۰ هزار نفر آماده است. باید به سبکی مدیریت کرد که با واقع گرایی همراه باشد.

وی ادامه می‌دهد: کشور ژاپن و آمریکا که مطالعات زیادی برای زلزله داشته‌اند نیز به طور کامل برای وقوع زلزله آماده نیستند، چه کسی می‌تواند آمادگی صددرصدی برای یک رخداد احتمالی داشته باشد. در منطقه کانتو در سال ۱۹۲۳ زلزله ای می آید و ۱۵۰ هزار نفر در ترکیه می میرند. همچنین در سال ۱۹۹۵ در کوبه زلزله‌ای می‌آید که در اثر آن ۶ هزار نفر می‌میرند که این رقم در کشور ژاپن عدد بالایی است. چرا ۶ هزار کوبه‌ای جان خود را از دست دادند، به این دلیل که ۶۵۰ سال در این منطقه زلزله نیامده بود و فکر نمی‌کردند زلزله‌ای بیاید. آنها مهمترین مشکل خود را تایفون(طوفان دریایی) می‌دانستند.

مشاور عالی شهردار تهران با بیان اینکه در زمانی که در سازمان مدیریت شهر تهران مسئولیت داشته، تهران را با ۶ استان و ۲۷ استان معین کرده است، می گوید: در این تقسیم‌بندی به طور کامل مشخص بود استان قزوین باید در کجا مستقر شود و کدام مناطق را تحت پوشش قرار دهد. مانورهای زیادی نیز در این زمینه برگزار کرده بودیم تا به یک هماهنگی کامل بین نهادهای مختلف امدادی، انتظامی و خدماتی برسیم. این هماهنگی بین نیروی انتظامی و شهرداری نیز ایجاد شده بود. همچنین طرح کاهش خطرپذیری لرزه‌ای شهر تهران که حمزه شکیب رئیس کمیسیون عمران شورای سوم زحمات زیادی برای آن کشید نیز در دست طراحی داشتیم که ۳۵-۳۴ نفر از استادان دانشگاه و استادیارها در تهیه این طرح به ما مشاوره می‌دادند و قصد داشتیم یک سند جامع در این خصوص تهیه کنیم.

بدترین سناریوی زلزله احتمالی در پایتخت

وی در پاسخ به این پرسش که اگر در تهران یک زلزله ۶ ریشتری بیاید چه اتفاقی برای آن می‌افتد، می‌گوید: ما در آن سناریوهای متعددی برای وقوع زلزله در تهران پیش‌بینی کرده‌ایم که در این سناریوها گسل شمال تهران، گسل ری و مشاء و اینکه زلزله در روز باشد یا شب به طور جداگانه بررسی شد. مانورهایی هم در سطح مناطق تهران بر اساس این سناریوها برگزار شد که بدترین سناریو، فعال شدن گسل ری در شب بود، اما نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم پرهیز از بحث‌های بدون نتیجه در موضوع زلزله است، به طور مثال یک زمان بحث می‌کردند که آیا در تهران زلزله ۸ ریشتری امکان وقوع دارد یا اینکه نهایتا در تهران ۷.۲ ریشتر زلزله می‌آید و ما باید برای چه زلزله‌ای خود را آماده کنیم. من می‌گویم ما باید حتی برای زلزله ۴ ریشتری در تهران آماده باشیم. این را نه به خاطر اینکه تهران پر از ساختمان‌های فرسوده است می‌گویم بلکه ساختمان‌های جدید هم محکم ساخته نمی‌شوند.

تصور تهران در هنگام زلزله ۴ ریشتری

حسینی ادامه می‌دهد: تصور کنید یک زلزله ۴ ریشتری در تهران رخ داده، شهر به چه شکلی درمی‌آید، مردم ترسیده‌اند احتمالا تلفاتی نداشته‌ایم، مگر اینکه اتفاق خاصی رخ داده باشد. آنها که می‌توانند در حال خروج از شهرند، مراکز مهمی هستند که ما باید سریعا از آنها حفاظت کنیم، از آن‌سو مسئولین به ما می‌گویند که مردم در خانه‌هایشان بخوابند یا بیرون بخوابند، اگر بیرون بخوابند یکسری مشکلات وجود دارد و اگر داخل بخوابند مشکلات دیگری پیش می‌آید، این اتفاق در ۲۲ بهمن یا ۱۳ فروردین باشد یکسری مشکلات وجود دارد، در ۱۵ خرداد باشد به دلیل آنکه به جمعیت تهران یک میلیون اضافه می‌شود مشکلات دیگری وجود دارد؛ بنابراین می‌بینید پدیده زلزله و آمادگی در برابر آن بسیار پیچیده است و ما باید از جاهای بسیار ساده شروع کنیم.

۹۷ درصد شهرهای قابل سکونت در معرض خطر زلزله

وی در پاسخ به این پرسش که آیا انتقال پایتخت می‌تواند از مشکلات بکاهد، می گوید: انتقال مرکز سیاسی پایتخت تنها مشکل مرکز سیاسی را حل می‌کند نه مشکل شهر را، اصلا از تهران کجا برویم، تقریبا ۹۷ درصد مکان‌هایی که قابلیت سکونت دارند در معرض خطر زلزله هستند، همچنین گسل‌های فعال ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلومتر شعاع حریم دارند.

مشاور عالی شهردار تهران در خصوص مشکل بافت‌های فرسوده که بیشترین آسیب را در هنگام زلزله می بینند هم می گوید: باید حل مشکل فرسوده را به صورت تک پلاک فراموش کرد، با تجمیع یک پلاک و دو پلاک مشکل بافت های فرسوده حل نمی شود. ما باید منطقه ای مشکل بافت فرسوده را حل کنیم. بخش خصوصی و شرکت‌های توسعه دهنده را وارد و یک محله را در اختیارشان قرار دهیم، برای این محله امکانات رفاهی مانند مدرسه، درمانگاه، فضای سبز و ... نیز پیش‌بینی می‌شود و به این سازنده قول داده می‌شود که سود عاقلانه و قانونی خود را هم خواهد برد، آن وقت هم سطح رفاه در آن منطقه بالا می‌رود هم مجموعه‌ای از ساختمان‌های مقاوم برای آن منطقه ساخته می‌شود.