بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
به گزارش پایگاه 598 به نقل از «نسیم»، دومین نشست از سلسله‌نشست‌های سه‌گانه «تحکیم خانواده و سازمان‌های مردم‌نهاد» با عنوان «روابط فرازناشویی، علل و پیامدها و نقش شبکه‌های مجازی در بحران خانواده» به همت سازمان مردم‌نهاد خانواده سلامت‌بنیان در اداره کل ورزش و جوانان استان تهران برگزار شد.
در ابتدای این نشست علی شیخ‌الاسلامی، مدیرعامل سمن خانواده سلامت‌بنیان، طی سخنانی با اشاره به اهمیت شبکه‌های اجتماعی گفت: در سال‌های گذشته مسئولان تلاش داشتند در مقابل شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی بایستند، اما در این کار موفق نبودند. با وجود محدودیت‌ها و فیلترینگ در حال حاضر حدود 5 میلیون نفر از مردم کشور ما عضو فیسبوک هستند. همچنین، طبق آمارهایی که اعلام شده است، حدود 40 درصد کاربران تلگرام را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند. چرا مردم و مقامات دولتی عضو فیسبوک و توییتر شدند؟ چون این شبکه‌های اجتماعی راه‌های جدید ارتباطی هستند.
شرایط گذر از سنت به مدرنیته، خانواده‌ها را دچار بحران کرده است
مدیرعامل سمن خانواده سلامت‌بنیان ضمن بیان این مطلب که شبکه‌های مجازی هم
تهدید هستند و هم فرصت، عنوان داشت: اگر برنامه و آگاهی داشته باشیم،
می‌توانیم از فرصت آن‌ها برای هدایت جامعه در مسیر درست استفاده کنیم تا به
حل مشکلات کشور کمک کنیم. توان ما NGOها چندان بالا نیست، اما تلاش داریم
به حد وسع‌مان برای حل معضلات خانواده تلاش کنیم و امیدواریم در این راستا
مقامات دولتی هم از ما حمایت معنوی داشته باشند. مردم دوست دارند
خانواده‌های گرم و صمیمی داشته باشند، اما شرایط گذار از سنت به مدرنیته
این وضع را به‌هم ریخته است. دولت می‌تواند کمک کند تا حرکت به سمت حل این
معضلات تسریع و مشکلات کمتر شود.
شیخ‌الاسلامی در خصوص سیاستگذاریهای لازم برای طلاق گفت: سیاست‌های پیشگیری از وقوع بحران و کاهش آمار طلاق و همچنین، سیاست‌های پیشگیری از آسیب‌های بعد از بحران طلاق، باید مورد توجه قرار گیرد.
رابطه مستقیم روابط فرازناشویی با طلاق
وی در رابطه با روابط فرازناشویی بیان داشت: روابط فرازناشویی رابطه
مستقیم و دوطرفه با طلاق دارد و اگر بتوانیم بحران طلاق را کنترل کنیم،
می‌توانیم روابط فرازناشویی را هم کنترل کنیم، اما نباید بحران را انکار
کنیم؛ زیرا این معضلات ربطی به مذهب و سیاست ندارد، بلکه مشکلات دوران گذار
است، اما می‌شود تبعات آن را کاهش داد و آن را کنترل کرد. آمریکا از دهه
1980 تاکنون 33 درصد طلاق را کاهش داده است، ما هم می‌توانیم این کار را
انجام دهیم. با این تفاوت که باید راهکارهای آن‌ها را بومی و با توجه به
شرایط فرهنگی خودمان در جامعه اجرا کنیم.
شیخ‌الاسلامی ضمن بیان این مطلب که ازدواج امری فرهنگی است و با توجه به شرایط فرهنگی جوامع مختلف اقسام گوناگونی دارد، خاطرنشان کرد: فرهنگ، بخشنامه‌ای و دستوری نیست و ماندگار هم نیست. ما در گذشته فرهنگی غنی داشتیم، اما آیا امروز هم فرهنگ ما به غنای گذشته است؟ فرهنگ همه جنبه‌های زندگی را دربرمی‌گیرد و باید از نگاه فرهنگی به موضوع ازدواج و طلاق نگاه و معضلات فرهنگی آن را شناسایی کنیم. یکی از دلایلی که اجازه نمی‌دهد ما مشکلاتمان را بشناسیم و حل کنیم، تعصب است. تا وقتی باور تبدیل به نگرش نشود، حرکت ایجاد نمی‌کند. ما باید در مردم نگرش مثبت ایجاد کنیم تا به سمت آن موضوع حرکت کنند. امروز نگرش مردم و جوانان به ازدواج منفی شده که بسیار ناراحت‌کننده است. وقتی چنین نگرشی شکل گرفت، نمی‌توان انتظار داشت آمار ازدواج بالا برود. آمریکا فواید ازدواج را پررنگ کرد و وقتی نگرش به ازدواج مثبت شد، آمار ازدواج هم بالا رفت.
این نگاه که گرایش زنان به روابط فرازناشویی بیشتر از مردان شده، غلط است
مدیرعامل سمن خانواده سلامت‌بنیان با اشاره به این‌که خانواده که مظهر
ارتباطات عاطفی بود امروز به‌عنوان یک امر دست‌وپاگیر شناخته می‌شود، اظهار
داشت: جنسیت در جامعه ما بسیار پررنگ است و زنان برای خودشان یک جبهه و
مردان هم جبهه دیگری دارند. تا این نگرش‌ها تغییر نکند، مشکلات ازدواج و
طلاق حل نمی‌شود. امروزه برخی از افراد روابط فرازناشویی را مثبت تلقی
می‌کنند و نسبت به آن احساس گناه و ناراحتی ندارند؛ درحالی‌که زمانی این
روابط قبح داشت. در خصوص روابط فرازناشویی در کشور آماری وجود ندارد، اما
برخی می‌گویند زنان بیشتر به این‌گونه روابط رو آورده‌اند؛ درحالی‌که همیشه
یک پای این روابط، زن و یک پای دیگر مرد بوده و چگونه می‌توان گفت الان
زنان بیشتر به سمت این روابط کشیده می‌شوند؟ باید نگاه‌مان علمی باشد و
وقتی آماری وجود ندارد نگوییم جامعه به سمت خاصی رفته و دیدگاه خودمان را
اشاعه دهیم.
وی افزود: روابط فرازناشویی که امروز وجود دارد در گذشته هم بوده و چیز جدیدی نیست که بگوییم امروز ایجاد شده است. از زمانی که بشر بوده این بحران‌ها و مسیرهای غلط هم بوده است. باید تلاش کنیم نگرش جامعه را نسبت به ازدواج و خانواده مثبت کنیم تا افراد حس کنند همسرشان پناه و پشتیبان‌شان است. زن و مرد نباید احساس کنند قرار است در دو جبهه بجنگند. متأسفانه همه وقتی وارد روابط زناشویی می‌شوند، از طرف مقابل انتظار دارند؛ درحالی‌که باید از خودمان انتظار داشته باشیم که برای همسرمان تلاش کنیم.
سیاستگذاریهای ناموفق در زمینه ازدواج و طلاق
در ادامه این نشست بنیامین نعیمایی؛ نایب‌رییس هیئت مدیره مؤسسه مردم‌نهاد
خانواده سلامت‌بنیان و رییس کارگروه جامعه‌شناسی این مؤسسه در رابطه با
نقد سیاست‌ها و برنامه‌های اجراشده در سال‌های گذشته در زمینه ازدواج و
طلاق، بیان داشت: در سال‌های گذشته تغییر نگرش‌ها و مبانی نظری در حوزه
ازدواج و طلاق اتفاق افتاده که به معنای تغییر نگاه سیاست‌گذاران، جامعه و
سمن‌ها به ازدواج و طلاق است. به دنبال این تغییر نگرش‌ها و مبانی نظری،
چرخش سیاست‌ها را داشتیم. در همه اسناد ما آمده است که باید به ازدواج و
طلاق به‌صورت مقوله‌های فرهنگی نگریسته شود.
وی افزود: از سال 84 در دولت‌های نهم و دهم سیاست‌ها تغییر کرد و احساس خطر بیشتری شد و طرح‌هایی مانند سند ساماندهی ازدواج، قانون تسهیل ازدواج و... مطرح شد. از زمانی که برنامه‌های توسعه تدوین شد، این برنامه‌ها نگاهی فرهنگی داشتند که مقداری ایده‌آلیستی بود. برنامه چهارم در دولت هشتم تدوین و در دولت نهم اجرا شد، اما در پایان اجرای آن، 5 درصد افزایش طلاق و 5 درصد کاهش ازدواج داشتیم و به‌طور کلی برنامه چهارم 70 درصد انحراف از اجرا داشت. در این دوره سیاست‌هایی مانند قانون تسهیل ازدواج، الگوسازی برای ازدواج و ساده‌سازی آن، تبلیغ ازدواج‌های دانشجویی بدون سنجش مشکلات آن‌ها و ... انجام شد که همگی ناموفق بودند.
رییس کارگروه جامعه‌شناسی مؤسسه خانواده سلامت‌بنیان با اشاره به طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده اظهار داشت: پس از سرشماری سال 90 اعلام شد که کشور از نظر جمعیتی در معرض خطر قرار دارد و سیاست‌هایی برای تغییر قوانین مطرح شد که یکی از آن‌ها ارایه طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده بود که البته این طرح هنوز به تصویب نرسیده است. اصل توجه به مسئله افزایش جمعیت خوب است، اما قانونی که قرار است تصویب شود، معضلات فراوانی دارد. از نکات شگفتی‌آور این طرح تعیین سن مناسب برای ازدواج است که برای مردان 20 تا 25 سال و برای زنان 18 تا 22 سال در نظر گرفته شده و عنوان شده است که امکانات ویژه این طرح به افرادی داده می‌شود که در این سن ازدواج کرده‌اند. یکی دیگر از مشکلات این طرح این است که پدران و مادران را در اولویت استخدام قرار می‌دهد و منع قانونی استخدام برای مجردها به‌وجود می‌آورد؛ مگر جایی‌که متأهل شایسته‌ای حضور نداشته باشد. این در حالی است که در فرهنگ جامعه ما جوان سعی می‌کند کار و پس‌انداز داشته باشد و سپس ازدواج کند، اما با این قانون می‌گویند اول متأهل شو بعد ازدواج کن.
ضعف‌های سیاست‌گذاری‌ها
وی دخالت در جامعه‌پذیری را از دیگر ضعف‌های سیاست‌گذاری‌ها دانست و بیان
داشت: در گذشته خانواده‌ها وظیفه پرورش بچه‌ها را برعهده داشتند که پس از
آن آموزش‌وپرورش هم وارد این ماجرا شد، اما تنها کاری که آموزش‌وپرورش
انجام نمی‌دهد، پرورش است. خانواده‌ها هم خود را کنار کشیده‌اند و توجهی به
پرورش بچه‌ها ندارند. ضعف دیگر سیاست‌گذاری‌ها، مدیریت اقتصادی خانواده
است. به این شکل که دولت با اعطای وام ازدواج و حمایت‌های این‌چنینی مسئله
ازدواج را اقتصادی و پولی می‌کند. البته من مخالف حمایت نیستم، اما این
حمایت‌ها باید هدفمند و با روش‌های دیگر باشد. مسئله دیگری که در این رابطه
باید به آن توجه داشت، سنت‌زدایی و فرهنگ‌زدایی است. ما می‌توانیم در
رابطه با امر ازدواج، آداب‌ورسوم شهرهای مختلف را تبلیغ کنیم و موارد مثبتی
که در فرهنگ‌های مختلف در زمینه ازدواج وجود دارد را برای مردم بگوییم.
مسئله دیگر، رسانه‌‌ای‌سازی خانواده است که امروزه همه مشغول فضای مجازی
هستند و با هم حرف نمی‌زنند.
رییس کارگروه جامعه‌شناسی مؤسسه خانواده سلامت‌بنیان در خصوص اثرات
اجتماعی و فرهنگی سیاست‌های موجود بر نهاد خانواده گفت: مواردی مانند کاهش
جاذبه فرهنگی ازدواج، کاهش کارکردهای خانواده، افزایش اختلاف و خشونت
خانگی، کاهش اقتدار والدین، گسترش فرار از خانه، فرسایش اعتماد اجتماعی در
خانواده که بعد از آن نسبت به حاکمیت اتفاق می‌افتد، تقدس‌زدایی از نهاد
خانواده، تضعیف اخلاق اجتماعی، کاهش کنترل اجتماعی خانواده، هسته‌ای‌شدن
خانواده، تغییر در بعد خانوار، افزایش میانگین سن ازدواج از جمله این موارد
هستند.
سالانه هزار کودک خارج از حریم خانواده متولد می‌شوند
وی افزود: یکی دیگر از اثرات اجتماعی فرهنگی سیاست‌ها بر خانواده مسئله
مضیقه ازدواج است که این‌گونه وانمود می‌شود که تعداد زنان از مردان بیشتر
است و به اصطلاح کمبود شوهر وجود دارد، اما نسبت جنسیتی جامعه ما 51 درصد
مرد و 49 درصد زن است. البته، مردان در سن ازدواج متناسب با زنان در سن
ازدواج نیستند. موضوع دیگر، افزایش فرزندآوری خارج از حریم خانواده است که
بهزیستی اعلام کرده سالانه هزار کودک متولدشده خارج از حریم خانواده داریم.
ما نباید اجازه دهیم طبقه متوسط دچار این مسئله شود؛ زیرا در این صورت در
میان طبقه پایین هم شیوع پیدا خواهد کرد.
نعیمایی با بیان این‌که دولت نباید در مسئله خانواده دخالت کند، بلکه باید
تسهیل‌گری و هدایت‌گری انجام دهد، خاطرنشان کرد: حاکمیت به جای دادن وام
ازدواج باید شرایط اقتصادی را بهبود ببخشد؛ زیرا اگر 10 میلیون بیکار در
کشور نداشته باشیم، دغدغه مسایل حاشیه‌ای را هم نخواهیم داشت. الان قشر
گسترده‌ای از تحصیل‌کردگان وجود دارند که نمی‌توانند ازدواج کنند.
سازمان‌های مردم‌نهاد باید نقش خود را در این مسئله ایفا کنند. از سوی
دیگر، باید توسعه و ترویج اخلاق اجتماعی صورت گیرد؛ زیرا اخلاق صدمه خورده و
باید جبران شود و در این مسئله هم هر کسی باید از خودش شروع کند تا جامعه
اصلاح شود. همچنین، باید تقویت سرمایه اجتماعی را مدنظر داشته باشیم؛ چون
تا زمانی که این سرمایه کم است، دچار این مشکلات خواهیم بود.
در ادامه این نشست، ایوبی؛ کارشناس‌ارشد روانشناسی و مشاور و کارشناس
روانشناسی مؤسسه خانواده سلامت‌بنیان در سخنانی پیرامون روابط فرازناشویی،
علل و تبعات آن گفت: شیوع فزآینده روابط فرازناشویی در سال‌های اخیر توجه
کارشناسان را جلب کرده که مسئله بسیار خطرسازی برای جامعه و خانواده است.
از هر 5 مراجعی که برای مشاوره به من مراجعه می‌کنند، حدود 3 نفر درگیر
روابط فرازناشویی هستند. در گذشته آغازگر این روابط مردان بودند، اما الان
در بسیاری موارد، آغازگر زنان هستند. این روابط می‌تواند باعث طلاق و طلاق
هم می‌تواند باعث به‌وجود آمدن این روابط شود. بعد از طلاق، نیازهایی برای
افراد به‌وجود می‌آید که برخی سعی می‌کنند خود را کنترل کنند، اما عده‌ای
نمی‌توانند و به همین دلیل وارد خانواده‌های دیگر می‌شوند. در میان
مراجعانم به ندرت مردانی وجود دارد که پس از روابط فرازناشویی همسرش، به
زندگی با او ادامه داده باشد. زوجین باید بتوانند با هم ارتباط مؤثر برقرار
کنند، برای هم وقت بگذارند و به نیازهای هم توجه کنند تا احتمال وقوع این
اتفاق کمتر شود.
زنان با انگیزه‌های عاطفی وارد روابط فرازناشویی می‌شوند
وی در خصوص انواع بی‌وفایی گفت: بی‌وفایی به سه دسته احساسی، جنسی و
احساسی- جنسی تقسیم می‌شود. در مورد زنان در اکثر مواقع شروع آن عاطفی است و
کمتر زنی وجود دارد که برای مسایل جنسی آغازگر یک رابطه باشد، اما این
رابطه عاطفی مطمئناً اگر ادامه پیدا کند، منجر به روابط جنسی خواهد شد؛
چراکه آیتم اول آن مرد، رابطه جنسی است. بار اول هم فرد ممکن است احساس
گناه کند، اما این احساس تنها برای دفعات اول است و در موارد بعدی عادی
می‌شود.
کارشناس روانشناسی مؤسسه خانواده سلامت بنیان خاطرنشان کرد: فرانک و
پیتمن، چهار علت برای بی‌وفایی برشمرده‌اند که عبارت‌اند از: عهدشکنی‌های
تصادفی، دل‌بردن که اشاره به بحث کشش جنسی دارد و عمداً اتفاق می‌افتد،
کشش‌های رمانتیک و سازش و قرارهای زناشویی به این معنا که با توافق دو طرف،
زوج‌ها را به هم قرض می‌دهند. در تهران که من کار کرده‌ام، خیلی این اتفاق
را ندیدم، اما به هر حال وجود دارد. حتماً حریم‌ها با دوستان باید رعایت
شود، اما متأسفانه این حریم‌ها رعایت نمی‌شود؛ خانواده‌ها خیلی باز یا خیلی
بسته هستند که هر دو مورد ایجاد مشکل می‌کند.
ایوبی افزود: در آمریکا در سال 2007 مردان 21 درصد و زنان 11 درصد، در سال
2008 مردان 33 تا 75 درصد و زنان 26 تا 70 درصد، سال 2009 مردان 26 تا 75
درصد و 21 تا 70 درصد زنان روابط فرازناشویی داشته‌اند. این در حالی است که
طبق آمار سال 1994، 25 درصد مردان و 15 درصد زنان درگیر روابط فرازناشویی
بوده‌اند. از 1994 تا 2015 به‌طور میانگین حدود 70 درصد زنان و مردان در
آمریکا پیمان‌شکنی زناشویی داشته‌اند. این آمار مربوط به جامعه کلیسامدار و
مذهبی آمریکاست، اما در اروپا که چندان مذهب‌مدار نیست، آمارها بسیار
بیشتر است. در آفریقا و آسیا به دلیل تابوبودن این مسئله آمار آن را بیان
نمی‌کنند، اما از آماری که برای ایدز و بیماری‌های مقاربتی بیان می‌شود،
می‌توان حدس زد که آمار روابط فرازناشویی نیز باید بالا باشد. ما در
کشورمان به دلیل تابوبودن این مسئله و این‌که کشورمان کاملاً سنتی است،
آماری در این رابطه نداریم.
از مقابله به مثل در بی‌وفایی بپرهیزید
وی بیان داشت: در یکی از دسته‌بندی‌ها فیشر علل روابط فرازناشویی را
برمی‌شمرد و می‌گوید عده‌ای برای جلب توجه، جستجوی استقلال، احساس خاص‌بودن
یا ثابت‌کردن مردانگی و زنانگی خود به سمت این روابط کشیده می‌شوند. بعضی
از زنان هم برای انتقام از شوهرشان که رابطه فرازناشویی داشته‌اند، این کار
را انجام می‌دهند و می‌گویند می‌خواستم ثابت کنم من هم می‌توانم این کار
را بکنم، اما ما توصیه می‌کنیم اکیداً از مقابله به مثل پرهیز کنید. از سوی
دیگر، برخی از مردانی که سنشان بالا رفته است، با این روابط می‌خواهند به
دیگران ثابت کنند من هنوز جوانم و می‌توانم مانند گذشته روابطی داشته باشم.
کارشناس روانشناسی مؤسسه خانواده سلامت‌بنیان در دسته‌بندی دیگری از علل روابط فرازناشویی اظهار داشت: یکی از این دلایل، اجتناب از تعارض است. به این معنا که زن و شوهر چون نمی‌توانند جنگ داخل خانه را حل کنند، درگیر روابطی خارج از خانه می‌شوند که این رابطه برایشان ایجاد امنیت می‌کند. علت دیگر، آشیانه خالی است. به این معنا که زن و شوهر پس از ازدواج فرزندان خود، احساس تنهایی می‌کنند و برای تسکین تنهایی خود به سمت بی‌وفایی کشیده می‌شوند. مورد دیگر به دلیل اجتناب زن و شوهر از صمیمی‌شدن با هم است که می‌ترسند با هم صمیمی شوند و مسایلی را به هم بگویند که طرف مقابل بعدها علیه‌شان از آن مسئله استفاده کند، اما ما باید بتوانیم بدون قضاوت با همسرمان درددل کنیم.
زنان جرأت ابراز نیازهای جنسی خود را ندارند
ایوبی در رابطه با نظریات موجود درباره روابط فرازناشویی گفت: یکی از
نظریه‌ها، نظریه کنترل است و به این مسئله اشاره دارد که اوایل ازدواج
هیجان جنسی وجود دارد و حال همه خوب است، اما گفته می‌شود که عمر شور جنسی
یک سال و شش ماه است و بعد از آن زوجین برای هم عادی می‌شوند و دوست دارند
این صمیمت را جای دیگری تجربه کنند. از سوی دیگر، هیجان دوستی به صورت مخفی
بالاست، اما ما باید توجه داشته باشیم که اگر زندگی برایمان عادی شد، به
دنبال روابط جدید نباشیم و مشکلات رابطه خودمان را حل کنیم. همچنین،
رفتارهای هم را کنترل نکنیم و به همسرمان اجازه دهیم نیازهای خود را بگوید.
متأسفانه بسیاری از زنان جرأت ابراز نیازهای جنسی خود را ندارند و
می‌گویند اگر من نیازم را بگویم، غرورم شکسته می‌شود.
وی افزود: نظریه نقص و کمبود هم می‌گوید افراد به دلیل کمبودهای زندگی خود
به سمت روابط فرازناشویی می‌روند، اما باید دانست که هیچ خانواده‌ای کامل
نیست و باید کمبودهای یکدیگر را پذیرفت. نظریه بعدی نظریه ارضای نیاز است
که می‌گوید افراد غیر از روابط جنسی نیاز به ارضای امنیت، صمیمیت، رفاقت و
روابط عاطفی دارند و برای ارضای این نیازها ممکن است به سمت روابط
فرازناشویی کشیده شوند. نظریه دلبستگی هم اشاره دارد که بچه‌هایی که در
کودکی نیاز دلبستگی آن‌ها تأمین نشده است، در بزرگسالی دچار خلأهای عاطفی
زیادی می‌شوند که از طریق روابط فرازناشویی سعی در جبران این خلأ عاطفی
دارند.
کارشناس روانشناسی مؤسسه خانواده سلامت‌بنیان با اشاره به تبعات بی‌وفایی
عنوان داشت: کسی که مورد بی‌وفایی قرار گرفته است، مدام گوش به زنگ است که
نکند دوباره این بی‌وفایی اتفاق بیفتد. همچنین، کسانی که مورد آسیب قرار
گرفته‌اند، بی‌قراری شدید دارند. عده‌ای از آن‌ها نیز دیگر انگیزه‌ای برای
زندگی ندارند. احساساتی مانند خشم، افسردگی، احساس گناه، مشکلات تمرکز،
وسواس فکری، ضرب و جرح و قتل همسر و اقدام به خودکشی نیز از دیگر مشکلات
این افراد است. معمولاً بعد از روابط فرازناشویی روابط زناشویی پاشیده
می‌شود و بسیاری از مادرها با بچه‌ها درددل می‌کنند که این مسئله نوعی
تجاوز به بچه است. کسانی هم که خودشان خیانت کرده‌اند، دچار احساساتی مانند
شرم، احساس گناه، تردید و ناامیدی می‌شوند.
ایوبی در رابطه با راهکارهای کاهش روابط فرازناشویی تصریح کرد: برگزاری
دوره‌های آموزشی مهارت‌های جنسی زناشویی برای جوانان و میانسالان، نقش
مؤثری در کاهش این روابط دارد. شیوه‌هایی مانند کتاب‌درمانی و فیلم‌درمانی
نیز در این زمینه مؤثر است؛ فیلم‌هایی که از آغاز خیانت تا تمام‌شدن آن را
نشان می‌دهند مثل فیلم‌های بی‌وفا، ماری آنتوانت، مادام بووآری و... . مورد
دیگر، آموزش تخصصی مشاوران است که بدانند چگونه زوج‌درمانی کنند.
پیش‌نیازکردن مشاوره قبل از ازدواج، تدوین پرسشنامه‌ای جهت سنجش طبع جنسی
زوجین، برنامه‌ریزی برای فرهنگ‌سازی جدی در مورد استفاده از ماهواره و
اینترنت و برگزاری کارگاه تفاوت‌های روانشناختی زن و مرد از دیگر راهکارهای
کاهش روابط فرازناشویی است.
وی در خصوص راهکارهای پیشگیری از روابط فرازناشویی گفت: انتخاب آگاهانه و مشاوره قبل از ازدواج، تغییر رویه استفاده نادرست از ماهواره و اینترنت، تهیه لیستی از نیازهای خود و مطرح‌کردن آن‌ها با همسر به صورت ماهانه یا هفتگی، گذاشتن وقت بیشتر برای همسر، حفظ حریم‌ها با دوستان و خودداری از ارتباط با جنس مخالف بدون اطلاع همسر، می‌تواند در پیشگیری از روابط فرازناشویی مؤثر باشد.
کارشناس روانشناسی مؤسسه خانواده سلامت‌بنیان در خاتمه گفت: اگر روابط فرازناشویی اتفاق افتاد، به جای صحبت با دوستتان، با مشاور صحبت کنید. همچنین، از تجسس در حریم خصوصی همسرتان خودداری کنید. با افرادی که خودشان مورد بی‌وفایی قرار گرفته‌اند، صحبت نکنید. همچنین، یک لیست از نقاط ضعف خود تهیه کنید و به فکر اصلاح آن نقاط ضعف باشید. رعایت این موارد، می‌تواند باعث کاهش اثرات روابط فرازناشویی شود.
گسترش اعتیاد اینترنتی در کشور
در ادامه این نشست، هادیان؛ کارشناس‌ارشد روانشناسی و مشاور، در سخنانی
پیرامون تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر ایجاد بحران در خانواده گفت: در سال‌های
اخیر در کشور ما اعتیاد اینترنتی بسیار زیاد شده است. یک بعد اصلی اعتیاد،
بحث رفتاری است که عادت می‌کنیم به کرات از چیزی استفاده کنیم. اینترنت
بسیار ما را وابسته کرده است؛ چراکه به دلایل مختلفی مانند در دسترس‌بودن،
تنوع بالا و بی‌زمان‌بودن، استفاده از آن محبوبیت پیدا کرده است. مزیت دیگر
اینترنت، ناشناس‌بودن در آن است؛ زیرا بسیاری از افراد در تعامل در دنیای
واقعی دچار مشکل هستند، اما در اینترنت هر زمانی بخواهند ارتباط برقرار
می‌کنند. این مزایا باعث شده است حس وابستگی به اینترنت برای ما به‌وجود
آید که این حس معضل اعتیاد اینترنتی را ایجاد کرده است.
وی 6 مشخصه برای تشخیص اعتیاد اینترنتی برشمرد و عنوان داشت: یکی از این
مشخصه‌ها برجستگی است؛ به این معنا که اینترنت تم غالب زندگی می‌شود. از
سوی دیگر، کسی که اعتیاد اینترنتی دارد، خلق‌وخوی او تغییر می‌کند و قبل از
دسترسی به اینترنت، حس نگرانی و بعد از دسترسی به آن، احساس آرامش دارد.
مشخصه دیگر اعتیاد اینترنتی، تحمل است؛ یعنی ساعت استفاده از اینترنت
افزایش پیدا می‌کند. مورد بعدی این است که در کسی که اعتیاد اینترنتی دارد،
علایم ترک دیده می‌شود؛ یعنی اگر فرد استفاه از اینترنت را متوقف کند، به
علایمی مانند افسردگی و پرخاش دچار می‌شود. کشمکش نیز از دیگر مشخصه‌هاست.
به این معنا که استفاده از اینترنت باعث درگیری با دیگر افراد و دروغ‌گویی
می‌شود. همچنین، کسانی که از اینترنت فاصله گرفته‌اند هم ممکن است دوباره
به اعتیاد خود برگردند.
هادیان در خصوص علل ابتلا به اعتیاد اینترنتی خاطرنشان کرد: نظریه جبران
می‌گوید وقتی افراد در دنیای واقعی نمی‌توانند نیازهایشان را برطرف کنند،
به سمت راه‌هایی می‌روند که کمبودهایشان را جبران کند و یکی از این راه‌ها
اعتیاد اینترنتی است. نظریه فرار روانشناختی نیز می‌گوید در زندگی واقعی
دچار مشکلاتی هستم که چون آستانه تحملم پایین است، دنبال اشتغال ذهنی
می‌گردم که به آن مشکلات فکر نکنم و به همین دلیل به اینترنت رو می‌آورم.
تیپ‌های شخصیتی هم می‌توانند از عوامل اعتیاد به اینترنت باشند؛ زیرا برخی
تیپ‌های شخصیتی خاص احتمال بیشتری برای وابستگی به فضای مجازی دارند.
این روانشناس و مشاور در رابطه با علل اعتیاد اینترنتی در ایران گفت: نبود نگاهی جامع در خصوص استفاده از اینترنت و وجود مشکلات و خلأهای روحی و روانی از اصلی‌ترین علل اعتیاد اینترنتی در ایران هستند. استیو جابز یا بیل گیتس که رؤسای کمپانی‌های بزرگ اینترنتی هستند، دسترسی خانواده و فرزندان خود را به این تکنولوژی‌ها محدود می‌کنند. آن‌ها همچنین، قبل از ورود تکنولوژی به بازار، در مورد نحوه صحیح استفاده از آن فرهنگ‌سازی می‌کنند، اما ما مصرف‌کننده هستیم و تکنولوژی وارد کشورمان می‌شود بدون این‌که در رابطه با آن فرهنگ‌سازی صورت گیرد. باید از ریشه روی بحث فرهنگ‌سازی کار کنیم و خلأهای روحی و روانی افراد را بررسی کنیم.
در ایران از چت‌کردن و رفتارهای جنسی مجازی بیشترین ضربه را می‌خوریم
وی تصریح کرد: چهار حیطه کلی اعتیاد اینترنتی، گفتگوی آنلاین (چت‌کردن)،
بازی‌های آنلاین، رفتارهای جنسی مجازی و قماربازی اینترنتی است که ما در
ایران از چت‌کردن و رفتارهای جنسی مجازی، بیشترین ضربه را می‌خوریم.
هادیان خاطرنشان کرد: شبکه‌های مجازی بستری نو برای ایجاد روابط اجتماعی
فراهم کرده و به ما فرصت اظهارنظرهای شخصی می‌دهد؛ چون کسی ما را نمی‌بیند.
همچنین، می‌توانیم با استفاده از شبکه‌های مجازی خصوصیات ظاهری خود را
کتمان کنیم. کیفیت ارتباط در شبکه‌های مجازی به مهارت نوشتاری افراد بستگی
دارد؛ چون هنوز روش غالب برقراری ارتباط در این شبکه‌ها از طریق تایپ است و
هر کس در این حیطه بهتر عمل کند، می‌تواند ارتباط بهتری برقرار کند.
این روانشناس و مشاور در خصوص آسیب‌هایی که اعتیاد اینترنتی برای
خانواده‌ها دارد، گفت: ملموس‌ترین آسیب این نوع اعتیاد، آسیب‌های جسمی و
روانی است. کسی که در شبانه‌روز 8 ساعت از اینترنت استفاده می‌کند، مشکلاتی
برای گردن و کمر او به‌وجود می‌آید و دچار مشکلات روحی مانند بی‌قراری و
اضطراب می‌شود. آسیب دیگری که وجود دارد تقابل نادرست فرهنگ و ارزش‌های
سنتی و مدرن است. فرهنگ گذشته ما درون‌گرا بود و حریم‌هایی وجود داشت، اما
اینترنت مقداری ما را برون‌گراتر کرده است. دیگر کمتر فضاهای خصوصی وجود
دارد و افراد خصوصی‌ترین لحظه‌های زندگیشان را به اشتراک می‌گذارند. این
مسئله باعث شده است دلمان بخواهد از درون‌گرایی وارد برون‌گرایی شویم، اما
به‌قدری سریع این اتفاق افتاده که احتمال تصادف‌مان بالاست.
وی افزود: کاهش توجه زوجین به هم، شکاف نسلی و تغییر شیوه همسرگزینی بدون شناخت و بررسی، از دیگر آسیب‌های اعتیاد اینترنتی است. مسئله دیگر، پدیده کودک مجازی است. نسل‌های قبلی بازی‌های اجتماعی داشتند و از این طریق تعاملات اجتماعی را یاد می‌گرفتند، اما بچه‌های امروز به راحتی با تبلت کار می‌کنند، ولی بازی‌های اجتماعی ندارند. این نسل 20 سال دیگر چگونه می‌توانند با دیگران تعامل داشته باشند؟ بازداری‌‌زدایی یکی دیگر از آسیب‌های اعتیاد اینترنتی است. به این معنا که در تعامل‌های محیط واقعی، خط قرمزهایی وجود دارد، اما این محدوده‌ها در فضای مجازی در حال از بین رفتن است که در این صورت این اتفاق به‌تدریج برای افراد درونی می‌شود و در زندگی واقعی نیز این خط‌قرمزها کم‌رنگ می‌شود.
امروزه اپلیکیشن‌ها اصلی‌ترین ابزار برای خیانت هستند
هادیان در رابطه با خیانت زناشویی دیجیتال عنوان داشت: امروزه اصلی‌ترین
ابزار برای خیانت همین اپلیکیشن‌ها هستند؛ چون در آن‌ها حاشیه امنی وجود
دارد. در این فضا خیانت به صورت خزنده و نامحسوس اتفاق می‌افتد و بسیاری از
اوقات دو طرف قصد خیانت ندارند، اما به‌تدریج به سمت پنهان‌کاری در روابط
زناشویی کشیده می‌شوند.
این روانشناس و مشاور با اشاره به رفتارهای جنسی مجازی بیان داشت: در
ایران بیشتری معضل ما در این خصوص است و بسیاری از مراجعان ما از این ناحیه
آسیب دیده‌اند. چیزی که امروز باب شده است، روابط جنسی آنلاین از طریق
صحبت‌های مجازی است که یکدیگر را تحریک می‌کنند و متأسفانه این روابط به
خودارضایی ختم می‌شود. پورنوگرافی تأثیرات منفی زیادی دارد که از آن میان
می‌توان به تضعیف عملکرد یادگیری و حافظه، مقایسه منفی و افزایش توقعات
زناشویی، کاهش اعتماد به نفس، خودارضایی و تأثیر منفی در گرایش‌های جنسی
مثل تمایلات هم‌جنس‌گرایانه اشاره کرد.
وی با اشاره به راه‌هایی برای درمان اعتیاد به رفتارهای جنسی گفت: باید در
همان ابتدای استفاده از اینترنت افراد را با آسیب‌های ناشی از آن آشنا
کرد. همچنین، آشنایی با ماهیت ویدئوها و نوع ساخته‌شدن آن‌ها ضرورت دارد
چراکه زمان بسیاری برای ساخته‌شدن این ویدئوها گذاشته می‌شود و از ترفندهای
مختلفی برای ساختن آن‌ها استفاده می‌شود که با دنیای واقعی متفاوت است.
راه دیگر کاهش دسترسی به اینترنت و همچنین فاصله‌گرفتن از موقعیت‌های
تحریک‌کننده است. مثلاً اگر عادت داریم در خلوت از اینترنت استفاده
می‌کنیم، در جای عمومی‌تری از آن استفاده کنیم. مورد بعدی پیدا کردن یک
عادت جایگزین است که به ما در این زمینه کمک می‌کند.
هادیان راهکارهایی برای کاهش اعتیاد اینترنتی برشمرد و اظهار داشت: اولین
راهکار، فعالیت‌های متمرکز بر آموزش و آگاه‌سازی است که در این زمینه
گذراندن وقت بیشتر با فرزندان، آموزش اطلاعات لازم درباره اینترنت، افزایش
مهارت برای ساختن پیوند‌های قوی خانوادگی و تشویق فعالیت‌های سالم باید
مورد توجه قرار گیرد. راهکار دوم، پیشگیری در محله و جامعه است که در این
زمینه باید به آگاه‌سازی مدیران و مسئولان، ایجاد امکانات مشاوره و درمان،
ایجاد مراکز فرهنگی و هنری، طراحی بخشی از کتاب‌های درسی برای آشنایی
دانش‌آموزان با فن‌آوری‌های جدید و خطرات آن‌ها توجه داشت. راهکار سوم،
پیشگیری با استفاده از رسانه‌هاست که باید با نویسندگان و کارگردانان
ارتباط داشت و آگهی‌های مرتبط با موضوع را پخش کرد. راهکار بعدی درمان است
که آموزش مدیریت زمان و کاهش وابستگی به اینترنت را مدنظر قرار می‌دهد.
در ادامه این نشست، محمد معصوم‌زاده؛ عضو هیئت مدیره و رییس کارگروه دین و
معرفت مؤسسه خانواده سلامت‌بنیان، ضمن بیان این مطلب که هیچ دین آسمانی
مبلغ روابط فرازناشویی نبوده است، بیان داشت: عمر تاریخچه‌ای روابط
فرازناشویی به درازای عمر تاریخ است. حتی مجازات‌هایی هم برای روابط
فرازناشویی به‌عنوان حکم دادگاه یا قضاوت مردم وجود داشته است که در تاریخ
آمده و حتی سنگ‌نوشته‌هایی هم دلالت بر این موضوع دارد.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توانیم از دین برای کنترل روابط فرازناشویی استفاده کنیم، اظهار داشت: پاسخ من این است که بله. دین‌داری زمانی برای ما ارزشمند است و می‌توانیم آن را در جامعه قرن بیستم تبلیغ و ترویج کنیم که این دین‌داری به درد ما بخورد. اگر قرار نباشد دین کاری از ما راه بیندازد، مطمئن باشید که مردم از آن می‌گریزند. دینی که فقط یک وعده نسیه‌ای در جهان آخرت به ما بدهد، از لحاظ روانشناسی تبعیت زیادی نخواهد شد. دین باید یک پاداش نقد به ما بدهد.
رییس کارگروه دین و معرفت مؤسسه خانواده سلامت‌بنیان خاطرنشان کرد: در
دوران جاهلیت یک سلسله روابط فرازناشویی وجود داشت که اسلام روی آن‌ها خط
بطلان کشید. این خط بطلان نشان می‌دهد هیچ دین آسمانی از جمله اسلام، روابط
فرازناشویی را تبلیغ نمی‌کند. پس اگر کسی دین‌دار بود، از روابط
فرازناشویی فاصله گرفته است. ما باید این فرضیه را اثبات کنیم تا باعث شود
مردم به دین با دید مثبتی نگاه کنند.
معصوم‌زاده تصریح کرد: نکاح استبضاح رابطه‌ای فرازناشویی بود که برای
تقویت نسل در دوران جاهلیت انجام می‌شد. نکاح شرکت هم تقریباً معادل همین
موضوعی است که در جامعه فعلی داریم. رابطه دیگری قبل از ظهور اسلام وجود
داشت که طی آن افرادی با چسباندن برچسبی به خودشان هر رابطه‌ای را انجام
می‌دادند و گویا دیگر قانونی شده بود. یعنی اگر کسی چنین نامی روی خود
می‌گذاشت، این حق را داشت که رابطه فرازناشویی داشته باشد. نکاح دیگر، نکاح
شغار بود. نکاح مقت هم بدترین و تکان‌دهنده‌ترین شکل نکاح در دوران قبل از
اسلام و کاملاً هم مرسوم بود. در این نکاح مرد، زنان دیگر پدرش را به ارث
می‌برد و برادر ناتنی هم مادر او را به ارث می‌برد. نکاح بدل هم در گذشته
وجود داشت که حالا به آن روابط ضرب‌دری می‌گویند. این نکاح ظاهراً طبق
قوانین امروزی خیانت هم محسوب نمی‌شود؛ چون با رضایت هر چهار نفر انجام
می‌شود. نکاح خدن هم یک رابطه پنهانی بود که دختر و پسر با هم داشتند. گویی
در دوران جاهلیت این شکل رابطه کاملاً پذیرفته‌شده بود؛ یعنی اگر زن و مرد
یا پسر و دختری پنهانی رابطه‌ای داشتند، حرجی به آن‌ها نبود و مهم این بود
که آبروریزی نشود.
جایگاه ازدواج موقت در دین
وی عنوان داشت: فقه اسلامی جز دو سه مورد از این نکاح‌ها که یکی از آن‌ها
نکاح متعه بود، خط بطلان بر تمام نکاح‌ها کشید و در آن‌هایی هم که تأیید
کرد، تغییراتی داد. این سؤال مطرح می‌شود که جایگاه ازدواج موقت در دین
کجاست و باید این ازدواج را تبلیغ کنیم؟ الان افراد زیادی به شکل
خلق‌الساعه می‌گویند برای حل مشکلات جوانان باید ازدواج موقت را تبلیغ
کنیم، اما وقتی در روایات غور می‌کنیم، می‌بینیم این‌طور نیست. احادیثی
داریم که به متعه و ازدواج موقت جواز داده و حتی برای آن پاداش الهی در نظر
گرفته است. این روایات یک مبحث کلامی است، نه مبحثی که برای اداره جامعه
از آن استفاده شود. برای اثبات حلیت متعه و مخالفت‌ورزیدن با کسانی است که
می‌گفتند متعه از بیخ و بن حرام است، اما احادیث زیادی هم وجود دارد که
عجیب است کسی به این احادیث نمی‌پردازد.
رییس کارگروه دین و معرفت مؤسسه خانواده سلامت‌بنیان بیان داشت: مردی از
امام موسی‌بن‌جعفر (ع) پرسید متعه چگونه است؟ ایشان فرمودند: تو را با متعه
چه کار؟ خدا که تو را از متعه بی‌نیاز کرده است. همچنین، حدیث است که
اصراری به متعه نورزید و خود را با اشتغال به آن از خانواده و فرزندانتان
بازندارید تا مبادا سبب آن شود که زنان دایمی شما به کفر گرایند و از حق
بیزاری جویند و آن کس را که به متعه فرمان داد نفرین و لعن کنند. و نیز
روایت از امام صادق (ع) است که فرمود: رها کنید متعه را. آیا شخص شرم
نمی‌کند که مردم او را درگیر مسایل جنسی بدانند و احساس کنند که آدم
هوس‌بازی است؟ احادیث دیگری نیز در این رابطه وجود دارد.
معصوم‌زاده تصریح کرد: بعد از بررسی روایات سه‌گانه‌ای که در باب ازدواج موقت مطرح می‌شود که برخی در مورد حرمت، برخی در مورد حلیت آن و برخی بوی کراهت از آن استخراج می‌شود، نتیجه می‌گیریم متعه برای کسی توصیه می‌شود که توان ازدواج دایم ندارد و برای کسی که قادر به ازدواج دایم است، به هیچ‌عنوان قابلیت تبلیغ ندارد. اگر می‌خواهیم رابطه‌ای را تبلیغ کنیم، باید رابطه دایم زناشویی در قالب نکاح صحیح باشد که در تاریخ آمده است اولاد حضرت ابراهیم همین نکاحی که امروز وجود دارد را به‌عنوان نکاح صحیح برمی‌گزیدند.
