دولت از هول حلیم، مرکز مبادلات ارزی را منحل می کند / آیا توافق هسته ای بازار «دلالان ارزی» را رونق می بخشد؟!

به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه 598، تک نرخی شدن ارز یکی از اهداف مهم دولت دهم برای جلوگیری از رانت و سودجویی و بوجود آمدن ثبات در معاملات اقتصادی می باشد. با همین رویکرد بود که در دولت گذشته مرکز مبادلات ارزی بوجود آمد مرکزی که کار اصلی ان دادن ثبات به بازار از طریق تک نرخی کردن ارز بود.

مرکز مبادلات ارزي کشور زمينه‌ساز عرضه و تقاضاي ارز در بازار بين بانکي بوده و بر اساس اصول حرفه‌اي و تخصصي بانکداری داخلي و بين‌المللي راه‌اندازي شده است. این بازار در گذشته نیز از طریق خرید و فروش ارز بین بانک ها و بانک مرکزی در سیستم بانکی نیز وجود داشته است، لیکن با راه اندازی پرتال ارزی و ثبت دقیق اطلاعات، امکان پاسخگویی به نیاز های واقعی مهیا شده است. مرکز مبادلات ارزی خرید و فروش بین بانکی ارز کشور در بستر امکانات ایجاد شده از طریق پرتال ارزی و نیز مراجعه متقاضیان ارز به شعب بانک ها در سراسر کشور است.

همچنین در مرکز مبادلات ارزي کشور بر مبنای کد تخصیص ارز و با استفاده از سامانه های مرتبط ارزی؛ امکان ردیابی وجوه فروش ارز از سوی بانک مرکزی به بانک‌ها فراهم شده است. در بخش تقاضای ارز، عمده تقاضاهای واقعی کشور به مرکز مبادلات ارزی کشور هدایت و لیست کالاها و خدمات مشمول دریافت ارز مبادله ای افزایش چشمگیری یافت.

مرکز مبادلات ارزی تاکنون با پاسخگویی به تقاضاهای واقعی ارز و کاهش فشار بر بازار آزاد ارز تاثیر معناداری در کنترل نوسانات نرخ ارز در بازار ارز کشور داشته است؛ به عبارت دیگر، در صورت عدم راه اندازی مرکز، بازار ارز کشور شاهد نوسانات بیشتری می‌شد.

ایجاد و راه اندازی مرکز با در نظر گرفتن شرایط خاص حاکم بر کشور و ضرورت کنترل تورم صورت گرفت و حرکت آن به سمت کاهش تقاضای سفته بازی و پاسخگویی به تقاضای معاملاتی و حتی تقاضای احتیاطی(بیشتر از سوی واردکنندگان کالاهای مورد نیاز بخش تولید) بوده است. حرکتی که با ایجاد "پنجره واحد" و با حضور نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت و نمایندگان شبکه بانکی تحت نظارت و مدیریت نمایندگان بانک مرکزی در یک مرکز عملیات تقاضا، تخصیص، تامین و فروش ارز سرعت یافت.

راه اندازی مرکز مبادلات ارزی کشور و شیوه تعیین نرخ ارز در این مرکز از سوی بانک مرکزی بر مبنای نظام شناور مدیریت شده، نقش اساسی در ایجاد ثبات بازار ارز و حرکت به سوی سیاست یکسان سازی نرخ ارز داشته است. بدیهی است با عبور از دوران گذار، نرخ ارز ثابت (مرجع) همگرایی نرخ ارز در مرکز و شبکه صرافی ها با استفاده از سازو کار مرکز مبادلات ارزی میسر خواهد شد و به تدریج، همه گروه های کالایی مشمول دریافت ارز مبادله ای می‌شوند.

مرکز مبادلات ارزی ساز و کار اجرایی جهت اجرای قانون نظام شناور مدیریت شده ارز، خرید ارز با استفاده از تمام ظرفیت های عرضه ارز در کشور و فروش ارز بر مبنای ثبت دقیق اطلاعات در بستر پرتال ارزی و تخصیص ارز بر مبنای نیاز‌های اولویت دار کشور برای مصارف ارزی و در نهایت مدیریت عرضه و تقاضای ارز است.

تجربه موفق تک نرخی کردن ارز توسط این مرکز موضوعی است که در دولت قبل انجام شد و دولت تدبیر و امید نیز تا چند وقت پیش با کار این مرکز مشکلی نداشت. اما بعد از توافق هسته ای دولت در اندیشه انحلال این مرکز است.

این روزها اما مرکز مبادلات ارزی خلوت تر از همیشه با مشتریانی به تعداد انگشتان یک دست فعالیت می کند. در واقع وظیفه تخصیص کد ارزی به بانک مرکزی محول شده و فعالان اقتصادی در ساختمان بانک مرکزی تردد می کنند.

این تصمیم دولت قبل از هر چیز به دلیل توافق هسته ای صورت می گیرد، موضوعی که مورد اعتراض نمایندگان مجلس نیز می باشد.

ولی‌الله سیف رئیس کل بانک مرکزی در سخنانی مدعی شد ، در صورتی که ارز به صورت واقعی معامله شود، قیمت واقعی آن نیز مشخص خواهد شد که البته این بازار می‌تواند به صورت بین بانکی بوده و یا به صورت حقیقی، بورس ارز ایجاد شود و با راه اندازی بورس ارز، مرکز مبادلات ارزی به کار خود پایان دهد.

عطاءالله حکیمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس ضمن انتقاد از صحبت های سیف ، در این باره می‌گوید: رئیس کل بانک مرکزی با این تصور که ارتباطی میان ایران و غرب ایجاد خواهد شد این پیشنهاد را داده است اما به عقیده من هنوز اتقاق خاصی در عرصه بین‌المللی نیفتاده است و تا مجالس ایران و آمریکا نسبت در این موضوع تصمیم‌گیری نهایی را نگیرند اتفاقی نخواهد افتاد.

او تصریح می‌کند: رئیس بانک مرکزی این موضوع را خیلی زود مطرح کرد، باید در این موضوع دست نگه دارند تا تعیین تکلیف نهایی صورت گیرد.

حکیمی درپاسخ به این سوال که آیا مجلس موافق انحلال مبادلات ارز خواهد بود یا خیر؟ بیان می‌کند: در شرایط فعلی به هیچ‌وجه محقق کردن این موضوع صحیح نیست و من به شخصه موافق این موضوع در این شرایط نیستم، اگر انحلال در شرایط فعلی انجام شود بازار ارز کشور از هم پاشیده خواهد شد و فروپاشی بازار ارز قطعی و بدیهی می‌شود بنابراین مقامات دولتی پیش دستی کردند و زود هنگام این تصمیم را گرفتند.

انحلال این مرکز چه تبعاتی برای اقتصاد کشورمان دارد؟ محول کردن وظایف این مرکز به بانک مرکزی چه ایراداتی دارد؟

همانطور که اشاره شد مرکز مبادلات ارزی وظیفه تک نرخی کردن ارز را به عهده داشت اما اکنون که این وظیفه به بانک مرکزی محول شده ، مشکلاتی برای فعالان اقتصادی بوجود امده است. بانک مرکزی مشتریان را نمی شناسد و این بانک‌ها هستند که نسبت به مشتری شناخت کافی دارند و اعتبار آنها را بررسی می کند. برخی از مشتریان اعتبار ۱۵ و حتی ۲۰ ساله در برخی از بانک‌ها دارند و حتی برخی از آنها با چندین بانک همکاری می کنند. برخی از تجار و بازرگانان مطرح می کنند که به دلیل سخت گیری‌های بانک مرکزی در ورود افراد متفرقه به ساختمان مرکزی این بانک، قادر به ورود به ساختمان میرداماد برای درخواست ارزی نشدند.

از مشکلات روزمره فعالان اقتصادی که بگذریم ، در دراز مدت نیز این مسئله مشکلاتی در اقتصاد کشورمان ایجاد می کند.

مهمترین انگیزه دولت برای برچیدن این مرکز ، رفع تحریم ها و تجارت مستقیم و بدون واسطه با دیگر کشورها است. اما مسئله اصلی این است که ایا تحریم ها برداشته شده اند؟

روح الله بیگی نائب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی مجلس نیز خاطر نشان می‌کند: معتقدم اعلام این موضوع در این موقعیت مناسب نیست به این دلیل که ما هنوز در بحث هسته‌ای به یقین نرسیده‌ایم و منبع اصلی تامین ارز برای جبران کسری ارز در بازار و تک نرخی کردن ارز رفع تحریم‌هاست، بنابراین وقتی علامت سوال‌هایی در توافق برجام وجود دارد و با توجه به اینکه این موضوع نه در مجلس شورای اسلامی و نه در مجلس آمریکا تصویب نشده است اعلام این موضوع زود است.

نائب رئیس دوم کمیسیون اقتصادی مجلس اظهار می‌کند: وقتی ارز تک نرخی شود نیازی به مرکز مبادلات نخواهد بود اما مسئله مهم آن است این تک نرخی شدن چند روز ،چند ماه، چند سال و چند دهه پایدار خواهد بود مانند این زمان نشود که مرکز مبادلات ایجاد شده منحل شود و در ادامه پس از دو ماه نیاز به ایجاد و فعال‌سازی چنین مرکزی شود.

بیگی بیان می‌کند: پیشنهاد من به دولت این است که کار کارشناسی قوی صورت گیرد و دولت و بانک مرکزی عجله‌ای نکنند و بحث‌های مربوط به سیاست و دییپلماسی‌ را به خوبی رصد کنند و بعد آن را اعلام عمومی کنند.

اگر دولت به جای عجله در انحلال این سازمان به فکر تثبیت نرخ ارز در دراز مدت باشد و با تصور مبادلات تجاری بیشتر با دیگر کشورها می توان در یک سال اینده انحلال مرکز مبادلات را متصور بود. اما تا زمانی که اوضاع اقتصادی کشور و نوع تجارت با دیگر کشورها به همین رویه باشد نیاز به وجود مرکزی برای جلوگیری از دو نرخی شدن ارز احساس می شود.

مطمئنا تک نرخی کردن ارز از عوامل ثبات در اقتصاد است که موجب از بین رفتن فساد و سودجویی می شود اما شتاب دولت در منحل کردن مرکز مبادلات ارزی اشتباه بزرگی است که در شرایط کنونی فقط دلالی ارز را رونق می بخشد.