حامد زمانی: چرا گلشیفته حق دارد، اما چرخنده نه؟

خدا وکیلی کمی فکر کنید به این که بقیه خواننده ها چقدر تیتراژ خوانده اند و در ماه چند بار صدایشان پخش می شود. تازه این هم مهم است که تیتراژ چه برنامه هایی؟ من با همه اعتقادم درباره موضوعاتی می خوانم که شاید بقیه نمی خوانند. باز هم جا دارد به این عزیزان بگویم 22 بهمن، روز قدس و هر زمانی که مرگ بر آمریکا و کارهای مشابه آن مناسبت دارد، سراغ حامد زمانی می رویم و حامد زمانی مدام پخش می شود. چون کس دیگری نخوانده است، اگر بخواند قطعا فشارها هم شروع می شود که آن خواننده جای من پخش شود. صداوسیما در زمینه شناخته شدن من کم نگذاشته، اما همه خواننده ها از آن استفاده می کنند و صداوسیما هم به همه خواننده های مجاز و طراز اول خوب می پردازد.

بهتر است ما هم بیش از این درگیر حاشیه ها نشویم و بپردازیم به کارتان در عرصه موسیقی. اولین باری که صدای شما را شنیدم به این فکر کردم که چرا سراغ عاشقانه خوانی نرفته اید. چون عاشقانه خواندن طیف مخاطب وسیعی دارد. خیلی از خواننده ها هم همین مسیر را انتخاب کرده اند، با مشکلات کمتری از نوع شما هم مواجه هستند.

قبل از این که خواننده شوم تجربه قرائت قرآن و آموزش های موسیقی سنتی را دیده بودم، تجربه مداحی را هم داشتم.

تا زمانی که وارد دانشگاه شدم همیشه به این فکر می کردم یک کار جدی انجام دهم، اما نمی دانستم از کجا می توانم شروع کنم. قبل از من موسیقی ارزشی به این شکل وجود نداشت که خواننده ای همه فعالیت هایش را محدود در این چارچوب کند. هر کس از کاری که می خواهد انجام دهد تصوراتی دارد که من همیشه معتقدم یک روزی به آن می رسد. من هم همیشه دوست داشتم یک کار متفاوت انجام دهم. از یک طرف نقدهای اجتماعی در ذهنم می آمد چون در دانشگاهی درس می خواندم که با همه طرز فکرها و مکاتب به شکلی روبه رو بودم. با هم بحث می کردیم و از طرفی دیگر مباحث سیاسی. اما واقعا نمی دانستم باید از کجا شروع کنم. من هم مثل همه خواننده ها آرزو داشتم یک تهیه کننده یا اسپانسر پیدا شود و مرا حمایت کند؛ چیزی که در ایران رخ نمی دهد و بیشتر استعدادهای ما به این شکل هرز می رود. اما خیلی اتفاقی صدایم به گوش یکی از تهیه کننده های بزرگ رسید و خیلی عجیب استقبال نشان داد. من هم از خدا خواسته این فرصت را مغتنم دانستم اما بعد که پیش رفتیم دیدم با هم مشکلات ایدئولوژیک زیادی داریم. زمانی بود که تقریبا قرارداد هم نوشته بودیم و شرایط ایده آلی بود برای بچه شهرستانی که به صورت حرفه ای فعالیت را شروع کند. مطمئنا وقتی با چنین قراردادی روبه رو شود، امضا می کند. منتها این شکاف بوجود آمد و با خودم گفتم که چی؟ اگر قرار باشد من هم همان چیزی را بخوانم که بقیه می خوانند، هستند کسانی که خیلی خوب کار می کنند من باید کار متفاوتی انجام دهم. فضای ذهنی تهیه کننده با من خیلی متفاوت بود.

ایشان می گفت موزیکت باید به سمتی برود که صدایت در مهمانی های شمال شهر شنیده شود، من هم می گفتم موسیقی باید از جنس مردم حرف بزند. پس به مشکل برخوردیم.

وقتی این شرایط پیش آمد من اولین تیتراژم را که مربوط به برنامه «دیروز امروز فردا» است، خوانده بودم و اطرافیانم اغلب می گفتند این کار با شکست مواجه می شود. می گفتند چرا می خواهی از مفاهیمی بخوانی که خودت هم اگر قرار باشد موسیقی ای گوش بدهی آن موسیقی نیست؟ گفتم اگر کار خوب باشد و مردم را خوب بشناسی، موفق می شوی.در ابتدا این طور به نظر می آید که این مفاهیم مخاطب خاص دارد، اما از همان اول می دانستم اگر موفق شوم این مفاهیم را که اتفاقا از مردمی ترین مفاهیم جامعه ماست، با خود مردم پیوند بزنم موفق شده ام. موفقیت کار دیروز امروز فردا این را به من اثبات کرد که می شود؛ اما اگر نمی شد در ابتدای راه شکست می خوردم؛ چون دیگر سخت می توانستم اعتمادها را به خودم جلب کنم، که این هم شاید از ضعف های جامعه هنری ماست. ولی این را به جان خریدم و کارم را شروع کردم. هیچ وقت نخواستم بپردازم به این که چه سختی هایی را متحمل شده ام تا به اینجا برسم.

ترانه شما یک جور رسانه یا بیانیه در یک موضوع خاص است. حتی گاهی شعار است و خیلی حالت ترانه ندارد. به همین دلیل یک موقع آدم احساس می کند مردم شاید چندان نتوانند با این شعارها ارتباط برقرار کنند.

سفارشی خواندن لزوما به معنای دغدغه مند نبودن کار نیست. بیشتر کسانی که داخل و خارج کشور دارند فعالیت می کنند یک جورهایی سفارشی کار می کنند؛ یعنی تهیه کننده پول می دهد و به آنها می گوید چه بخوان و چگونه بخوان. حتی المان های شعر را هم مشخص می کنند .اما آیا این به معنای این است که پشت آن چیزی که ساخته شده یا خوانده شده عقیده ای نبوده؟ اگر اینچنین بود اصلا به دل مردم نمی نشست. این که می گویید بعضی کارها بوی شعار می گیرد، باید بگویم به نظرم شعار خوب دادن کار اشتباهی نیست. شعاری که معنی صحیحی را منتقل کند باعث حرکت می شود و رسالت موسیقی در همین است که باعث حرکت شود.

می گویند مضامین و مفاهیم در کارتان خیلی روست و به شما لطمه می زند. بیان شاعرانه کمی زهر کار را می گیرد، تصویر ارائه می کند و همین مخاطب را با خود می کشاند. فکر نمی کنید شعر و ترانه شما باید به این سمت و سو برود؟

باید با شکل و زبان و بیان متفاوتی وارد عرصه می شدم. مخاطب اگر این تفاوت را نمی دید مطمئنا جذب نمی شد. به نظرم شمارش معکوس برای یک خواننده از زمانی شروع می شود که به طور رسمی آلبوم منتشر کند. یکی از بردهایی که من کردم این است که پنج سال است فعالیت می کنم و آلبوم بیرون نداده ام. با تک آهنگ هایم کار می کنم و احساس می کنم آلبوم من حرف های خیلی زیادی برای گفتن دارد. تغییر در زبان و سوژه های کار یکی از ویژگی های اصلی آلبوم من خواهد بود اما چارچوب هایم کاملا حفظ می شود.

موسیقی شما کاملا به روز است. بیشتر چه موسیقی هایی را گوش می دهید و چگونه توانسته اید این موسیقی را میان خانواده های مذهبی که شاید بسیاری از آنها چندان اهل شنیدن موسیقی نبوده اند، ببرید؟

اگر بگویم موسیقی داخلی گوش نمی دهم دوستان بر من خرده می گیرند، اما سعی می کنم موسیقی را گوش کنم که ساختار متفاوتی را در ذهنم برای آهنگ ساختن و ملودی ساختن نسبت به بقیه کارها به وجود بیاورد. شاید به همین سبب ملودی کارهایم جور دیگری است. نمی دانید چه راه سختی طی شد تا این نوع موسیقی وارد خانواده اشخاصی بشود که تا حالا موسیقی گوش نمی کردند. یا خیلی از جاها آن را به رسمیت بشناسند، اما حالا احساس می کنم قدم بزرگی برداشته شده که بخش عمده ای از جامعه با آن همراه شده اند.

یکی دیگر از انتقادهایی که برخی به کارهای شما وارد می کنند این است که بسیاری از موضوعاتی که شما از آن خوانده اید تاریخ مصرف دار بوده است. مثلا جایی خواندم پس از جمع بندی مذاکرات وقتی تحریم ها حل شود ترانه ای که شما خواندید دیگر چه کارکردی خواهد داشت؟

یک نفر از آقا پرسید اگر تحریم ها رفع شود تکلیف ما چیست؟ آقا پاسخ داد مگر مبارزه با استکبار به این چیزها ربط دارد؟ مبارزه با استکبار ادامه دارد و آمریکا هم از مصادیق استکبار است. شاید سوژه ها و اتفاقات فرق کند ولی به نظرم تا هستی ادامه دارد این ظلم و بی عدالتی ها و نبرد حق و باطل همیشه هست. مهم این است کدام سمت شمشیر می زنی، خواندن از حق و دفاع از مظلوم چیزی است که من رسالت هنری خودم می دانم.

فکر می کنید فعالیت شما در عرصه موسیقی ارزشی یک جرقه باشد و ادامه پیدا کند و جریان ساز شود یا یک اتفاق زودگذر؟

فکر نمی کنم جرقه باشد. به نظرم امتداد پیدا می کند، زودگذر نیست. تبدیل به جریان شده و خواه ناخواه ادامه دار است. تعداد جوان هایی که به این جریان می پیوندند نشانه همین موضوع است. کارهایشان را برایم می فرستند، تیم شکل می دهند، خودشان مستقلا کار می سازند؛ اما باید همه به یاد داشته باشند که کار کردن در این ژانر چقدر سخت است.

استعداد، سیاست و هوش به اضافه صبر و استقامت ملزومات کار کردن در این عرصه است.

شما به نوعی میان موسیقی و برخی نهادها و خانواده های مذهبی ارتباط خوبی برقرار کردید. فکر می کنید چگونه می توان این ارتباط را میان نهادها و هنرمندان دیگر ایجاد کرد؟

دوست دارم به مسئولان بگویم گارد گرفتن ها و هنرمندان را زیر ذره بین دیدن نتیجه عکس می دهد. اگر هنرمندان بدانند مسئولان پشتشان هستند، با همه وجودشان پای کار می ایستند، از ارزش ها و اهل بیت و انقلاب می خوانند و در کنارش دیگر مضامین مورد علاقه شان هم اجرا می کنند. در رسانه ها و فضای کلی جامعه شرایطی حاکم شده که هنرمندان نمی توانند راحت کار کنند. باید این ترس ها را از بین ببریم. نمی دانم چرا به جایی رسیده ایم که بسیاری فکر می کنند گلشیفته فراهانی حق دارد تغییر کند، اما الهام چرخنده نه! پز روشنفکری بدون فکر گریبانگیر جامعه شده و خلاقیت ها را از بین برده است. هنرمندی که بترسد انتخاب کند، خلاقیتش از بین می رود. هنر چیست جز خلاقیت؟ این طوری موسیقی ما می میرد و آهنگسازان تنبل می شوند. بازار موسیقی ما پنج سال است اتفاقی ندارد، اگر ترس بچه های موسیقی از بین برود و همه بتوانند با خیال راحت و بدون ترس از ریزش مخاطب به سوژه های مختلف بپردازند، هنر ما از این بن بست خارج می شود.

کنسرت 100 هزار نفری

در سه اجرای آخرم در بروجرد، سبزوار و همدان اتفاق عجیبی افتاد. به جرات می گویم در سه اجرا نزدیک صد هزار نفر مخاطب داشتیم که اتفاقا این اشعار را با من تکرار می کردند ، اما برای رسیدن به این مرحله سختی های زیادی را تحمل کردم . از سال 84 تا 90 در تهران می دویدم و همین جاهایی که الان از موسیقی من استفاده می کنند اصلا نمی پذیرفتند که می شود خیلی از این مضامین و عبارات را با موسیقی آورد. می گفتند مگر اسم امام و شهدا را می شود با موسیقی آورد؟ خیلی ها این کار را مطرب بازی می دانستند و خیلی ها هم محکوم به شکست، اما الان شکر خدا دیگر جاافتاده و به آن شدت با این مشکلات مواجه نیستیم و خدا را شکر می کنم که در این مسیر حکم «جاده صاف کن» را داشته ام.

ولی تاکنون هیچ ارگان دولتی هیچ حمایتی به معنای واقعی از من نداشته است. شاید سفارش کار داده باشند، اما این که حمایت نیست. اگر حمایت می کردند سر و شکل این موسیقی خیلی فرق می کرد و به نظرم این موسیقی الان خیلی از مرزهای جغرافیایی را در نوردیده بود. با وجود استقبالی که حتی در بسیاری از کشورهای همسایه و مناطق شیعه نشین به این نوع موسیقی وجود دارد، اما سازوکار جدی در این امر وجود ندارد.

یکسری ارگان ها و سازمان هایی هستند که اتفاقا دارند جور جاهایی مثل ارشاد و حوزه هنری را می کشند؛ اما متصدیان امر هیچ کدام در حوزه موسیقی ارزشی که اتفاقا خیلی وقت ها شعار آن را می دهند و در قبالش وظیفه دارند، کاری نکرده اند.

اگر وجود داشته بالاخره من می فهمیدم یا لااقل باید مشمول آن می شدم! به عنوان مثال طی این چند سال فعالیت، من حتی یک تماس خشک و خالی برای احوالپرسی نه از ارشاد و نه از حوزه هنری نداشته ام. خطاب به آنهایی که کار مرا متهم به خواندن برای مجوز می کردند می گویم که به رغم پیگیری هایم طی این سال ها، نه تنها مجوز ارشاد ندارم بلکه حتی از طرف ارشاد تهدید به ممنوع الفعالیت شدن هم می شوم. اما حرف ما و هدف ما چیزی نیست که عاملی بتواند آن را دستخوش تغییر کند. اگر این طور بود طی اتفاقاتی که در سیاست های متفاوت دولت ها رخ می داد، حرف ما هم عوض می شد. اما من همیشه حرفم را زده ام حتی اگر خلاف جهت آب باشد. مثلا حتی در موقع مذاکرات ما داریم از استکبارستیزی می خوانیم و این چیزی نیست که عوض بشود یا از بین برود و سعی کرده ایم از چیزهایی بخوانیم که در این جریانات ممکن است فراموش شود؛ چیزهایی که نسل ما نباید آن را فراموش کند.