زشت و زیبای درآمدهای نفتی بلوکه شده

به گزارش پایگاه 598، به طور کلی سرمایه‌گذاری در تولید نفت خام یکی از راه‌های تأمین بودجه برای دولت‌هاست، اما سرمایه گذاری در توسعه پالایشگاه‌ها و افزایش تولید فرآورده های نفتی می تواند یکی از راه های مناسب در راستای ایجاد ارزش افزوده در کنار جلوگیری از واردات این محصولات باشد.

در حال حاضر سنگاپور با ذخایر نفتی ناچیز،‌از طریق خرید نفت خام، پالایش آن و صادرات مجدد محصولات نهایی به یکی از بزرگ‌ترین صادر کنندگان محصولات نفتی در جهان تبدیل شده است.

کاهش شدید قیمت نفت طی سال گذشته و رسیدن آن از 110 دلار به حدود 40 دلار در هر بشکه، نیاز دولت را به تعریف منابع جدید مالی برای تأمین بودجه بیشتر کرده است.

یکی از راه‌های تأمین این بودجه و بدست آوردن منابع مالی، تولید بیشتر نفت خام و صادرات بیشتر این ماده اولیه به بازار جهانی است که به دلیل وجود مازاد تقاضا در بازار بین المللی در سال های پیش،‌این روش تا حدودی در تأمین نیاز دولت های موثر بود.

اما این بازار نفت دیگر بازار تشنه گذشته نیست و نه تنها سیراب شده است بلکه در حال حاضر در سطح بازار جهانی مازاد عرضه نفت خام وجود دارد و افزایش تولید به کاهش بیشتر قیمت نفت منجر خواهد شد.

به همین دلیل بسیاری از شرکت ها و کشورها بسیاری از پروژه های توسعه میادین نفتی خود به ارزش میلیاردها دلار را به دلیل قیمت پایین و وجود مازاد عرضه در بازار متوقف کرده اند.

پس افزایش عرضه نفت که طی ماه های گذشته از سوی وزارت نفت ایران اعلام شده است راه حل مناسبی برای کسب درآمد پایدار و مطمئن نخواهد بود.

پس از این به بعد و با توجه به تجربه کاهش شدید قیمت نفت تنها در چند ماه، درآمدهای حاصل از فروش نفت خام نمی تواند تکیه گاه مناسبی برای دولت تدبیر و امید باشد.

از سوی دیگر یکی از راه هایی که در تحریم علیه ایران بخشی از اهداف غرب را محقق کرد تحریم نفتی ایران بود چرا که ردیابی محموله های بزرگ نفتی بسیار ساده بود و این تحریم تا حدودی صادرات نفت ایران را محدود کرد و منابع مالی دولت ها را تقلیل داد.

بازگشت این تحریم ها هم امکان پذیر بوده و اجرای مجدد آنها نیز برای غرب ساده تر از گذشته خواهد بود.

قیمت پایین نفت،‌ مشکلات فروش و یافتن مشتری در بازاری که میلیون ها بشکه عرضه مازاد  دارد، و نگرانی از باقی ماندن آسیب پذیری گذشته نسبت به تحریم ها از جمله چالش هایی هستند که صنعت صادرات نفت خام ایران با لغو تحریم ها با آن روبرو است.

با در نظر گرفتن موارد فوق در کنار عدم وجود سودآوری، ارزش افزوده و اشتغال در این صنعت شرایط خاصی را برای این نوع از تجارت ایجاد کرده است که با پتانسیل موجود در ایران تقریبا از نظر اقتصادی مطلوب نیست.

در کنار همه این موارد برخی کشورهای مقصد نفت خام ایران با فرآوری و پالایش مواد اولیه دریافتی محصول نهایی را در قالب بنزین و برخی دیگر از محصولات نفتی با چند برابر سود و قیمت بیشتر به ایران می فروشند.

پس ورود دارایی ها و سرمایه های نفتی به بخش تولید بیشتر نمی تواند راه حل طولانی مدت مناسبی برای ایران باشد.

توسعه پالایشگاه در راستای گسترش تولید فرآورده های نفتی در ایران، یکی از بهترین راه های توسعه این بخش از اقتصاد ایران خواهد بود.

بازار فرآورده های نفتی به دلیل عدم وجود دانش فنی و یا توان داخلی برای تولید آنها در بسیاری از کشورها، همواره داغ بوده و فروش این محصولات نیز به مراتب راحتتر از نفت خام در بازار است.

در کنار بحث اشتغالی که با توسعه پالایشگاه ها ایجاد خواهد شد، ارزش افزوده این محصولات نیز به مراتب از تولید و صادرات نفت خام بیشتر است چرا که خود استخراج نفت خام در کشور نیز هزینه بر است.

از سوی دیگر در صورت سرمایه گذاری در توسعه میادین نفتی، آینده‌ای مبهم در انتظار نفت تولیدی قرار دارد و در حال حاضر و با ورود حجم قابل توجهی از نفت شیل به بازار و تداوم مازاد عرضه، آینده نفت خام چشم انداز روشنی ندارد.

اما توسعه پالایشگاه ها و صنایع پالایشگاهی همواره به دلیل نیاز بازار جهانی و غالب بودن تقاضا بر عرضه، آینده روشنی دارد که هم ارزش افزوده و هم اشتغال و هم چالش‌های فروش نفت در بازار جهانی را پیش رو ندارد.

طی سال گذشته، جاری و سال های آینده، ایران میلیارد دلار برای واردات بنزین از خارج صرف خواهد کرد که در صورت توسعه  پالایشگاه های داخلی، این حجم بزرگ منابع مالی در کشور باقی مانده و به توسعه اقتصادی ایران کمک خواهد کرد.

نگارنده: سجاد زمانی علیشاه